Politikoei eta botereari kritika (II)

Atalak: (B)literatura, (C)politika, Historia

Euskal literaturaren isla(k). (Arg: Dani Blanco)

– Memoria kolektiboa norberaren baitatik eraikitzen hasten da. Literaturak, esaterako, pertsonaiak eta egoerak eraikitzen ditu, eta fikzioa izanagatik ere, memoria kolektiboa eraikitzen lagundu dezake, literatura errealitatetik hornitzen eta elikatzen baita. Hartara, literatura errealitatearen erreferentzia edo isla bilaka daiteke.

– Memoria ez da literaturaren testutik eraiki den erreferentea soilik. Memoria kolektiboa ez du sortzen literaturak bakarrik, sozializazioaren ondoren ere gauzatzen da. Are, gero kritika dator eta diskurtso soziala. Areago, irakurleak horiek jasotzen ditu eta pertsonaien bidez eransten du bere partea. Orduan gauzatzen da memoria kolektiboa. Bi aldeak daude, erreala eta fikziozkoa.

Konparazionera:

– Truman Capote-ren Odol hotzean nobela izan zuten hizpide hizlariek. Nobelako pertsonaiak errealak dira. Literatura hori modu bat izan daiteke. Hots, fikzioan izen eta izan errealak erabiltzen dira eta pertsona horien bitartez pertsonaiak eraikitzen dira, errealitatea ezagutzeko. Euskal literaturan ez da hori gauzatu orainokoan, edo bakan baino ez.

– Joxean Lasa eta Joxi Zabalaren historia hizpide –Soto eta Zeberio Harkaitz Canoren Twist nobelan–, hizlariek zalantzak izan dituzte berau “kritikatzean”. Lasa-Zabala kasuaren berri ezagutzen ez dutenek nekez eraikiko baitute memoria kolektiboa. Pertsonak eta erreferenteak ezagutu gabe nekez, alegia.

Politikoei eta botereari kritika:

– Patxi Lopez lehendakari zelarik Eusko Jaurlaritzak literatura eta memoriaren inguruko jardunaldiak antolatu zituen: saio horietako bat penagarria eta lotsagarria izan zen. Luis Haranburu Altunak jardun zuen hizlari. Euskaraz dagoen guztia aipatu gabe utzi zuen. Iban Zalduak arrazoi ei dauka, euskal gatazka hobeto idatzi da euskaraz gazteleraz baino, eta ziur aski gehiago ere idatzi da. Horrela gaizki gabiltza edo dabiltza. Areago, nola izendatu “subjektu” horiek? Lopez eta Haranburu hemengoak baitira. Ez dira Madrildarrak, berbarako.

– Gaizki gabiltza, baiki. Arazoa da, memoria kolektiboa eraiki behar duen alde batek hemengo bi edo hiru hizkuntza ezagutzen dituela eta besteak bat baino ez. Alabaina, euskararen muga handia eta sakona da. Muga baina eurena da.