Auger Oxadanbaratz oroit

Atalak: (H)endaika

Gamarte herria: Eliza eta Herriko Etxea

Agorrila Abusti izan dugu aurten, eta halaxe marraztu ere Asiskok gurean (Argian). Iraila berriz, horaila heldu zaigu, buruila gure ekialdean, larrazkenaren igarle. Udagoiena da. Horratx ene guztizko urtaroa.

Karrika hutsek usaiako jitea ematen diote Hendaiari, etorbide handietan auto gutxiago dabiltza engoitik. Enperadorearen etorbidean gaindi abiatu naiz berriz ere, Boulevard de l’Empereur delakotik. Etorbideon Mon Royaume etxea ikusi dudalakoan nago. Ene ametsetako edo benetako etxea ote den egiaztatu nahi dut.

Bidean noala, itsasertzetik bortuetara joan zait gogoa, Lapurditik Baxenabarrera. Gamarte herriko Elizagaraia etxaldearen nausi izan zen Auger Oxandabaratz laborariarekin –auzapeza urteetan izana– oroitu naiz. Behinola, bortuetara gindoazela, Iratira bidean –Behorlegi mendiaren magalean–, natura itsusten eta ingurumen zoragarria hausten zuen inoizko etxe itsusiena begiztatu genuen bidertzetik. Zur eta lur geratu ginen.

Tokiko etxalde ederrek gatibaturik, hura ikusi izanaz harriturik, etxe trauskil hartaz galdatu (ge)nion Oxeri. Etxean eta herrian Oxe zen. Oxe Oxandabaratz, besteak beste, euskal etxearen estiloa zaintzen zuen elkarte bateko kidea zen, euskal ondareak iraunaraztea ardura zuen herri elkartea.

Kideek euskal nortasunaren agergarri zen etxearen estiloa errespetaraztea xede zutela berretsi zidan Oxek. Etxe zabar haren antzekorik ez zitezen eraiki borrokatzen zuten elkartekideek. Etxe haren estilo modernoaren nolakoa irudika dezazun, hona ideia bat: Mediterraneoko paisaia eta kultura islatzen zituen. Ez ditut estiloak iradoki zizkidan bestelako epitetoak idatziko. Antzeko etxeak badira ere Hendaian..

Oxe Oxandabaratzen nortasunaren ezaugarrietako bat etxe-ondarearen zaintza zen. Ideologiari zegokionez, berriz, gaullista zen. Hots, Charles de Gaulleren mireslea. Halaxe errana zidan Arñok, Oxeren seme abertzale eta euskaltzaleak. Ez zen gauza estonagarria, baina Iparraldera arribatu berri batentzat bitxia zen. Inolako espanturik gabe diot. Haatik, euskal etxearen aldeko atxikimendu hartan, “gure” abertzaletasunaren nolabaiteko ernamuina bazegoela antzeman nuen urteetara.

Alegia, Gamartera itzuli izan nintzen alditan, Miguel Indurain txirrindulariaren mireslea ezagutu nuen. Oxe euskaldunak Indurain euskaldunaren balentriak goraipatzeaz batera, iraganeko Nafarroako Erresuma eta haren nafartasuna goratzen entzun nuen behin. Indurain eta Oxe, biak ala biak, nafarrak. Beste behin, herriko edo eskualdeko bozak zirela-eta, bere biloba Arantza hautagai abertzalearen aldekoa zela adierazi zidan gogotik.

Boulevard de l’Empereurretik segitzen dut. Etxe izen hauek kausitu ditut bidertzean. Batzuek natura aipu dute: Oyan alde, Haritzaren etxea, Itsas mendi. Lurberria. Landa gain. Bestetzuek harridura: Ustekabia. Ez zuten uste… Badira izen laketuak ere: Emeki, Chora, Non hobeki, Hemen ongi, Ongi gare hemen, Ongixko. Gure atsegina. Izenei dagokienez: Basco-béarnaise, Jose Mari, Maitechu. Badira ere bitxiak: Birlandenea edota Titi-Biliti.

Enperadorearen etorbideak eta Marizabalenia karrikak bat egiten duten tokian berraurkitu dut Mon Royaume etxaldea. Goialdean. Benetakoa da, ez ametsetakoa. Handia da. Handia eta itsusia. Arranditsua.