Tunel eta izaretan geratu ziren amets errealak!

Atalak: (A)iruzkin literarioak

Idazleak euskal gatazkarekin lotura duten bederatzi ihesaldi kontatu dizkigu.

Tunelak, izarak, mozorroak eta bafleak
Josu Martinez
(Elkar)

Aitorpen bat eginez ekin behar diot Josu Martinezen Tunelak, izarak, mozorroak eta bafleak (Elkar) liburuaren iruzkinari. Iazko arazoan jaso nuen –sorta batean– eta irakurri ez ezik, jan nuen. Hasi eta buka, bat. Ez nuen ia-ia apunterik hartu. Istorioak bailiran barneratu nituen abenturazko bederatzi historiak. Azaroa-abenduko liburuen anabasan, iruzkina gero eginen nuelakoan, ahanzturaren zirimolan galdu nituen buruan gordetako oharrak: presoen mozorroak eta ametsezko tunelak gaueko izaretan barrena geratu zitzaizkidan nonbait. Atx!

Idazleak euskal gatazkarekin lotura duten bederatzi ihesaldi kontatu dizkigu. Liburuaren egileari eta liburuko protagonistei zor –hauetako batzuk bizirik dauden eta bestetzuk betirako askatuak edo joanak– hona hemen ihesaldiak:

Basauriko satorrak. 15 preso, Basauriko espetxetik (1969).

Martxoaren 6a. Josemari Sagardui, Gatza, Granadako espetxetik (1993).

Kontsularen ihesaldia. Eugen Beihl kontsul alemana, ETAko bahitzaileengandik (1970).

Segoviako katalanak. 29 preso, Segoviako espetxetik (1976).

Txoriak txori. Helikopteroz egin omen diren saioak, Sevillan (1990) eta Huelvan (2009).

Ospitaleko. Bernardo Aizpitarte Arruti Kabra, Beasaingo ospitaletik (1978).

Antzezlana. Maddi Hegi eta Gabi Mouesca, Paueko espetxetik (1984).

Bi anai. Ismael Berasategi, Parisko La Santetik, Joxean anaiaren laguntzaz (2002).

Kartzela barnera ihes. Patxi Arana, Basauriko espetxetik (1976).

Bafleetatik ihes. Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea, Martuteneko espetxetik, Mikel Antzaren laguntzaz (1985).

Ene oroitzapenak aspaldiko bafle haietatik heldu zaizkidan soinuak besterik ez dituzu.
Honatx, irakurri osteko loan eta ametsetan galdu zitzaizkidan ohar nagusiak:
Gogoan ditut, nola ez, liburuak biltzen dituen erreferentzia historiko politiko eta sozialak. Gatazkaren kontakizuna osatzeko berebizikoak. Ez alferrik, protagonistak 50 urteko gatazkaren buruan buru aritutakoak baitira edo izan baitziren. Liburuak, halaber, kronika izateaz batera, bere literaltasunean keinu nabarmenak egiten dizkio euskal literaturari: Txoriak txori, Ospitalekoa, Antzezlana, Bi anai, Kartzela barnera ihes…
Egileek protagonizatu zuten epikotasuna zirraragarria da. Istorioon garraztasuna xaloki kontatua du, grazia biziz, bere izaerari dagokion umorez. Alabaina, berak aitortu izan duenez, hainbat pasarte umoretsuak badira ere, liburua ez da umorezkoa. Thrillerra dela esango nuke nik, bestela galdetu protagonistei. Kontakizunok film bat egiteko bederatzi aurre-gidoi dituzu.
Azkenik, irudi luke nire buruari nolabaiteko protagonismoa ematera natorrela, baina, historiak historia, honatx bigarren aitorpena. Liburua, euskal preso bati igorri nion gutun honekin batera.

Hendaia, 2014ko azaroaren 20a.
Kaixo (….) zelan?

Askatasuna mugatuta, baina lan da lan imajinatzen zaitut!
Edonola ere, osasunez eta animoz ongi egotea desio dizut!
Badira egun bereziak, baina egungoa gure herriaren historian zinez seinalatua da, eguna gogoratzen duten izenak aipatu gabe, gogoan dituzunak hain ziur ere.
Halaber, bizitzan badira gertakari bitxiak edo berebizikoak. Zuk eta zuek habiatzen dituzu(e)n espazio horretan gertatuak. Halakoak dituzu, Josu Martinezek Tunelak, izarak, mozorroak eta bafleak liburuan kontatzen dituenak.
Tira, printzipioz edo legez, zigorraren zati handiena bete duzu(e), beraz, ez saiatu liburuko ihes modukoren bat antolatzen!
Hara, boutade edo txiste txarra nirea!

Eguberriak heldu dira, urte berria ere, anartean liburuak loratzen dira Durangoko Azokan nahiz Euskal Herria osoan. Liburu hau horietako bat!

Hauxe ene desioa beraz: garai berezi hau ongi pasatzea eta datorren urtean libre edo kalean bederen, ikustea!

Estutua!

mikel