Bittor Kapanaga gogoan eta Euskera erro eta gara galtzarbean

Atalak: Euskara, Historia

Julen Gabiriak ARGIArako elkarrizkatu zueneko argazkia. Belaunaldi berriekin ongi moldatu ei zen Bittor Kapanaga.

Bittor Kapanagaren Euskera erro eta gara galtzarbean hurbildu gara liburuaren edizio-egile Juan Martin Elexpururengana. Solasaldia atondu ostean, oihal honetan josi ez ditugun txatalak dira honako hauek.

Egilearen izenaz eta liburuarenaz beste: Lan guztiak I Euskaldunon hizkuntza eta Ikuskera ageri dira azalean. Zer dago barruan?
Lehenengo honetan hizkuntzari eta mundu ikuskerari buruzko lanak datoz. Bi argitaratutakoak: Euskera erro eta gara (1978), bere obra nagusia; eta Refranes y Sentenciaseko esaera batzuei buruzko komentarioak (1983), oso polemikoak bere garaian. Beste hiru argitaragabeak: Euskera batua eta euskalkiak (1984), Eibarko jardunaldi batzuetan irakurri zuen lana; Euskaldunon Ikuskera (2001), Gaiak argitaletxerako prestatu zuen liburua baina azkenean argitaratu ez zena; eta Initza (2004), aditzari buruzko saiakera.

Zer dela eta liburua. Zein asmoz?
Kapanagaren figura eta obra merezi duen lekuan jartzeko ahalegina da. Gizon apala zen; autodidakta eta aitapontekorik gabea. Baina bazituen miresten eta maite zuten lagunak, eta Bittor hil zenean, Otxandion kantaldi eder bat antolatzeaz gain, bere obra argitaratzea zela omenaldirik onena pentsatu genuen. Gainera, lehenago argitaratutakoak ia aurkitu ezinak dira gaur egun.

Bi partetan emana. II bat ere egongo da. Hala ere, bere obra gehiago ere bada.
Bigarrenean beste guztia sartzen ahaleginduko gara. 1953an Euzko Gogoan atera zuen bere lehen artikulua, eta hainbat gauza argitaratu zuen harrezkero aldizkari eta egunkarietan. Gero, kanten letrak daude, Gontzal Mendibilek musikatu zuen Araban bagare famatua esaterako; eta poemak, gutunak, Olentzaro eta abar. Gauza asko oraindik argitaratu gabeak. Hil ondoren familia eta adiskideak Bittorren langelan sartu zirenean paper pila galanta aurkitu zuten anabasa ederrean. Antton Mari Aldekoa-Otalorak dihardu liburua apailatzen.

Gerediaga Elkartearen eskutik. Zer izan zen elkartea Bittor Kapanagaren bizitzan eta zer da bera Elkartearen baitan?
Ez naiz ni egokiena honetaz mintzatzeko, baina badakit ia hasieratik izan zela Gerediagako kide, zuzendaritzan ere luzaroan egon zela, eta jardun ugaritan hartu zuela parte: Durangoko Azoka antolatzen, Abadiñoko feria berpizten, baserritarren kooperatiba sortzen eta abar. Eta elkartekide askok “aita espiritualtzat” ere bazuela. Gerediagaren Argizaiola Saria jaso zuen 1997an.

Bittor Kapanaga, euskaldunon kulturaz beste zibilizaziotara eta hizkuntzatara irekia izan zen bilatzaile nekaezina.
Bai, hori ere izan zen eta bada Bittorren obra. Mesopotamia, Kaukaso eta Mediterraneoko zibilizazio eta hizkuntza zaharrei arreta handia jartzen zien. Euskera familia zabal bateko partaide izan zela uste zuen, eta orain baino eremu askoz zabalagoak hartzen zituela: “Gaurko euskal kultura ez zela hemen gorpuztu, bizkaiera eta gipuzkera bezelako ezberdintasunak ez zirela hemen gertatu. Replegatutako herrialde bat. Hau Euskal Herria izango zela? Bai, Euskal herriaren basoak. Noizbait replegatu zirela, boladaka replegatu zirela. Jainko-izena ezberdina zerabilela. Aditzaren plurala ia errotik ezberdindua zegoela…”, grabatu genion hitzaldi batean.

Liburuaren azala eta kontrazala. Gerediaga Elkarteari esker landua eta argitaratua.