“Nire liburuetako pertsonaiek iluntasunarekin eta gau beltzarekin egiten dute topo”

Atalak: (B)literatura

Joan Mari Irigoien idazlea, Altza auzoko bere txoko kuttun batean.

Tarteka ere joaten naiz erreka bazter batera, edo banku batean esertzen naiz, zuhaitzen bati begira, burutik pasatzen diren gauza eta irudi guztiak ezabatzen ahalegintzen naizen bitartean, errekaren edo hostoen dantzaren erritmoan.

Zer eman dizu literaturak eta idazle izateak?
Gure aita oso zen irakur zalea, literaturzalea ere bai ondorioz, Kixotea, esate baterako, hogei bat aldiz irakurri zuena; poema batzuk ere idatzi zituen –euskaraz gehienak–, bere garaiko estiloan, kostunbrismoari-edo lotuta. Nik, berriz, atsegin nuen aitaren irudi hura –zer zen aitaren zaletasun hura, liburuak eta liburuak irenstera zeramana?–, halako eran, non neuk ere poematxo batzuk egiten hasi bainintzen: lehenengoa 11 urterekin, bigarrena 14rekin, 17-18 urterekin ere idatzi nituen beste batzuk, guztiak gazteleraz… harik eta gure Herriaren kontzientzia hartu eta euskaraz idazten hasi nintzen arte… baita 22 bat urterekin poema-sorta bat egitea lortu ere –liburu bat, alegia–, lehiaketa batera bidali nuena –Irun Sarira–, non lehen saria eman baitzidaten. Gaur sarien kontu hori erlatibizatua badaukat –gauza tristea da gero, nola Espainiako sari batek erabakitzen duen euskal idazleon balioa eta neurria!, guztiz ulergarria bada ere, bestalde, idazleok sari horretara aurkeztu nahi izatea, baita, irabaziz gero, hari etekina atera nahi izatea ere… lumatik bizi nahi dugunok, beste gizaki guztiok bezala, ez baikara arnasten dugun airetik bakarrik bizi–, aitortu beharrean nago sekulako eragina izan zuela nik irabazitako Irun Saria hark nigan, orduantxe ikusi bainuen eta orduantxe erabaki euskal idazlea izango nintzela, kosta ahala kosta; hala, Venezuelatik itzuli eta Orereta ikastolan hasi nintzenean, lanaldi mugatuko kontratua egin nuen –bi herenak–, idazteko beta izan nezan era hartan; urte batzuk igarota gero, filmak itzultzen eta egokitzen hasi nintzen, literatur kontuentzat denbora luzeagoa izateko –egun erdia–, harik eta, handik urte batzuetara, Elkarreko jendearekin topo egin nuen arte, haiek bai egun osoan idazteko aukera eman baitzidaten, soldata duin baten truke. Horra nola, azkenean, bete ahal izan nuen neure ametsa, idazle izatekoa! Gutxi dira, ordea, beren bizitzako ametsa betetzen dutenak; nik, baina, bete nuen Elkar argitaletxeari esker, eta horregatik, euskal idazleon panoraman, pribilegiatutzat daukat neure burua, nahiz eta aitortu behar dudan, jubilatuta gero eta kotizazioak kotizazio, zeharo murriztu zaidala soldata: gaur, 580€-ko soldata jasotzen dut Segurtasun Sozialetik. Esan nahi baita lehortearen erresuman bere burua pribilegiatutzat duena ere ez dela hain pribilegiatu.

Gainerakoan…
Gainerakoan gauza asko eman dizkit literaturak, egia esan: dena edo ia dena; eman dit: nik amets nuen ofizioan urte luzetan aritzea; eman dit gehien maite dudan hizkuntza lantzeko aukera; eman dit ikasteko eta ikasteko posibilitatea, obra bat jantzi beharra baitago beti, modu bakarrean egin daitekeena, liburuan tratatzen diren gaiei buruzko informazioa jasoz; eman dit irakurle askoren esker ona, baita hainbaten haserrea ere –pentsatzen dut–, nahiz eta horien kopurua zehatz-mehatz ez dakidan. Halakoek ez baitizute aurpegira esaten, nik ere ez, normalean; beste gauza bat dira kritikariak, egunkari, aldizkari edo interneten bidez beren iruzkintxoak egin diezazkizuketenak, era orekatuan edo beren manien arabera, nahigabe eta haserre, baina hori ere ez dago gaizki, ausaz, haserre dagoenari asaskatzeko bide bat urratzeko posibilitatea ematea karitatezko obra itzela baita, nik uste, ezta?

Zer kendu?
Lo egiteko ordu batzuk kendu dizkit literaturak, baina hori ere, bere momentuan, halaxe izan nahi nuelako, nahiz eta ahalegin hori, denborarekin, osasunaren aurkakoa gertatu zaidan.

Obra oparoa gauzatu duzu. Gauaren muturreraino eraman zaituena batzuetan, akaso?
Nire liburuetako pertsonaiek, orokorrean, lehenago edo geroago, iluntasunarekin eta gau beltzarekin egiten dute topo –gaizkiarekin, gaitzarekin, sufrimenduarekin, eta abar–, baina beti daude borrokarako prest, ea argi-izpiren bat aurkitzen duten, beren bizitzari zentzua emango diena. Gainera, beren bilaketa setatian, beti aurkitzen dute, han edo hemen, argitxoren bat, behar adina indarra ematen diena, aurrera eta aurrera egiteko. Nik, gainera, sinetsia nago badaudela edo badirela gure bizitzan argitxo horiek, esperantzaren loretzat hartzen ditudanak. Nik, egia esan, idazteari utziko nioke, baldin eta, egunen batean, esperantzaren lorea esku artean zimelduko balitzait.