Elkarri armak delakotik Ekarri armak delakora

Atalak: (C)politika, Politika saioak

Imanol Murua Uriaren kazetari lana berealdikoa da ETAren jardun armatuaren bukaera ulertzeko.

Ekarri armak (ETAren jardun armatuaren bukaeraren kronika)
Imanol Murua Uria
Elkar / Lekuko (Berria)

Ez dut Imanol Murua Uriaren Ekarri armak liburuari buruzko kritikarik eginen. Liburuak ilkiarazi dizkidan hainbat gogoeta paratuko ditut, iruzkin edota erreseinaren bat tarteko. Aldez aurretik baina, para ditzadan Loiolako hegiak liburuaren egile ere denarentzat merezimenduzko hitz batzuk.
Imanol Murua Uriaren kazetari lana berealdikoa da ETAren jardun armatuaren bukaera ulertzeko. Ekarri armak liburua Loiolako hegiaken segida gisa har dezakegu. Bere kronika politikoak ETAren inguruan azken hamabost urteetan gertatu denaren gainean argibideak ezarri ditu, Lizarra-Garaziko Akordioaren garaitik gaur egunera bitartean bereziki.
Bere lanaren berezkotasuna, besteak beste, euskaraz egina izatea da. Hots, esparru mugatu batean eraikia izatea, hainbat aspekturi buruz idazteko orduan, egileari errealitatera hurbiltzeko lagungarria zaiola erranen nuke. ETAren inguruaz eta ETAri buruz euskaraz jarduteak konfiantza, berme eta sinesgarritasun plus bat ematen diolakoan nago.
Merke-zurrean eta laudoriozko hitz hutsetan luzetsi gabe, konstatazioa bat: liburuak –honen aurrekoak bezalaxe– besteak beste eta oroz gainetik, ETAren jarduera politikoa berresten du, hots, sektore batzuek ETAri ukatu nahi dioten izaera politikoa.

                                                                                             *   *   *
– Ekarri armak liburua ez da 2011ko urriaren 20an ETAren behin betiko jarduera armatuaren amaierarekin hasten, ez Lizarra-Garazi Akordio garaiko ondorengoan hasten ere. Espainiako Gobernua eta ETAren arteko lehen negoziazio serioaren (Aljeriako elkarrizketak) gako batzuk ulertzeko oso lagungarria da liburua. ETAren estrategiaren (euskal gatazka negoziazioaren bidez gaindituko zen ustea) ezinezkotasuna baieztatzen hasi zen Aljeriako elkarrizketetan. Espainiako Gobernuaren “Ekarri armak presoen askapena eta iheslarien etorreraren truk” aukera behin bakarrik eman zitekeen, eta aukera hura betiko galdu zen. Arrazoiak? Asko eta anitzak: (Estatuari edo estatuei egotzi dakizkienak alde batera utzirik) ETAren estrategia politiko argiaren eskasia, taktika militarraren jardueraren menpekotasuna, baita erakunde armatu baten bilakaera kontrolagaitza ere.

– Trantsizio garaiko ETA fenomeno armatuaren espresio zenbaitek “Ekarri armak presoen askapena eta iheslarien etorreraren truk” delakoa barneratu zuten, ez ordea Bietan jarrai lemapean jarraitu zutenek. Areago, ezker abertzaleak Lizarra-Garazi Akordioaz geroztik Ekarri armak lema delakoaren bitartez bide politiko soiletara bideratzeko asmoa, beste asmo batekin egiten zuen traba: Elkarri armak delakoaren kimerarekin. Egia da, ETAko bulego politikoetan insurrekzioaren (Estatuarekin negoziazio amestu bateko Elkarri armak-ren araberakoa) posibilitatea bazterturik zegoen, baina militanteek borrokarako behar duten grina eta kalipua atxikitzeko, Elkarri armak delakoaren espiritua berebiziko izan da. Komando Autonomoak (ETA fenomeno armatuaren espresioetako bat) espresioa horren adibide bezala hartu litezke. Elkarri armak-en esangurak –eta espirituak– herri matxinatuko eta estatu zapaltzaileko negoziatzaileak pare-parean eta mahai beraren bueltan bilarazi behar ditu.

– ETA belaunaldiz belaunaldi birsortuz joan den fenomeno armatua da, ezin da ulertu, belaunaldiek elikatu duten fenomenoa dela aintzat hartu gabe. Belaunaldi bakoitzak aurrekoak markatu duen helburua are gorago jarri du/zuen, eta are helburu beteezinago bihurtu ere (helburu estrategiko politiko argia, alegia). Adibiderako, ETAk ezarritako helburuak iritsi ezinak direla ohartu zen Gonzalez Katarain Yoyes, bere heldutasun pertsonala eta politikoa garatuz joan zen ahala. Eugenio Etxebeste Anttonen kasua, beste gisa batez, besteak beste. Alvarez Santacristina Txelisen kasua, berdin edo antzean. Eta aldian aldian, eta kasuak kasu, Josu Urrutikoetxearen (Ternera) edota Mikel Albisu Antzaren bilakabideek hori adierazten dutelakoan nago.
Adibide gaurkotu bat eman aldera: ETAko kide Daniel Pastor Alonsoren (Nire izenean ez artikuluaren egilearen) kasua. ETAko –azken belaunaldiaren– ekintzailea, besteren artean. Zein zentzu eta logika eman behar dizkio bere borrokari Daniel Pastorrek? Zein taxuri eman burutu duen borroka armatuari eta honen ondorioei? Daniel Pastor –eta bere belaunaldiko kideak– Estatu etsaiaren presoa da, logika horrekin jardun du borrokan, baina estrategia politikorik gabeko erakunde baten presoa ere bada. Militarki eta taktikoki norabide gabeko erakunde baten aginduak bete dituen kidea da. Zertarako borroka egin du zehazki Daniel Pastorrek?

– ETAk borroka militarra galdu zuen “Ekarri armak presoen askapena eta iheslarien etorreraren truk” aukera galdu zuenetik. Alta, hura galdu ez ezik, borroka politikoa galdu du ETAk, batez ere, ezker abertzaleak Ekarri armak ekimena lantzen hasi zuenez geroztik. Bietan jarrai ezinezkotasunetik Batean jarrai proposamenari ekin zionez geroztik. Hori agerikoa da eta ondo baino hobeto kontatuta dago Ekarri armak liburuan.

– Liburuko azalean Bietan jarrai anagramaren aizkora ageri da, kamustua eta trakestua. Zigilatua izateko prest. Sugea ez da ageri. 50 urteko borroka armatuaren Epilogoa idazteko dago oraindik ere. Sugea artetsua eta azkarra balitz, epilogo duin batek itxura lezakete fenomeno armatu baten 50 urteko historia. Ba ote dago horretarako zuhurtasunik? Nekeza dirudi.

– ETAk hainbat kontzeptu –edo dogma– atxiki ditu 50 urteko jardueran, eta horiek aldatzea ezinezkoa bihurtu zaizkio bere bilakabidean.
Bat: herri honetako 50 urteko espresio armatuaren historian erakunde armatu bakarra izanaren estatusa mantentzen du. Abangoardian iraun nahi izan du, edo horrela agertu nahi izan du, baina funtsean, ahituta amaitu da. Horrek dakartzan ondorio gaitzek lur jota. Gaur egun, fenomenoaren epilogoa idatzi gabe dagoenean, ETAk 50 urteko erakunde monolitikoa gisa idazten –jarraitzen– ditu bere komunikatuak. Egungo belaunaldiak 50 urteko historia hartzen du bere gain, fenomeno armatua erakunde bakarra izan balitz legez, bakarra eta monolitikoa. Anakronismo horrek egingaitza bihurtzen du epilogo zuzenik idaztea, nolabaiteko duintasunez amaitzea. Premisa horrekin “memoria” egitea ezinezkoa da.
Bi: ETA oraindik ere herriari zuzentzen zaio duela 50 urte zuzentzen zitzaion terminologia berberarekin. Berbarako, oraindik ere herriaren “ordezkaria eta babeslea” izatearen sindromea kalitu gabe jarraitzen du. (Ekarri armak liburuan ageri denez, bere amaieran ezker abertzaleko kideen %4ak baino ez zuen babesten bere jarduna).
Hiru: “ETA eta borroka armatua” 50 urtetan atxiki (Zutik eta bizirik jarraitu) den binomio bakarra da. Borroka armatua totema –eta tabua– izaten amaitu da. “Aizkora eta sugea” totema bihurtu da herri honen 50 urteko historiaren ondoren. Borroka armatua totemismoan –talde gutxitu baten dotrina– oinarritua da, fetitxe bihurtua. Nork egin behar du –eta nola egingo du– “borroka armatua” izan denaren balorazio objektiboa epilogo duina idatzi ahal izateko?
Epilogo duina idatzi, eta besterik ezean, fenomeno armatu politikoaren inguruan jardundakoen egoera politikoa eta humanoa argitzeko eta etorkizun hurbilean –beste gisa batez– herri edota gizarte baten oinarri berriak ezarri ahal izateko.