Otondo: “Herriko elkarte eta enpresen artean errazagoa da proiektuak egitea, instituzioen artean baino”

Atalak: (C)politika

“Zenbait jende Iparraldera joaten hasi da lanera, Iruñera begiratu beharrean” (Joseba Otondo, Baztango alkatea).

Baztan eskualdearen historia eta osaketa instituzionala hobe ezagutu aldera, Herriko Etxearen izaeraz jardun genuen bertako alkatearekin:

Herriko Batzarra Nagusia Baztango bailarako etxean dago, Elizondon. Gainerako herrietan tokiko batzarrak izaki.
“Batzarrak ez dira kontzejuak, horrela ulertu badaiteke. Erakundetze berezi da gurea, historiatik datorrena erakundetze garaikidearekin nahasi da. Herrietako batzarretan denboran parte-hartzea aldatu da, herriko jende guztiek parte hartu dezakete bozkatzeko eskubidearekin. Herriko batzarrek bi urtean behin zinpeko alkatea aukeratzen dute eta batzarreko erabakiaren menpe dago, gero Batzar Nagusia dago Baztango herrietako ordezkariak biltzen dituena, udaletxeko hautetsiak, Baztango eskualde bakoitzaren ordezkaria.  Jatorrizko egituretan herrietako batzarrak eta batzar nagusia daude. Historikoki modu ezberdinetan antolatua izan da:

– Errate baterako, XV. Mendean, Nafarroako erregearekin Batzar Nagusian bildurik, Elbeteko zubiaren inguruko gorabeherak izan ziren eta bertan hartu ziren erabaki nagusiak. Batzar irekia zen, emakumeek parte hartzen ote zuten ez dakigu. Geroago, Udaletxe garaikidea estatu modernoarekin agertzen da. liberalismoaren aroan egoera edo elkarbizitza gatazkatsua izan zen. Primo de Riverarekin udaletxea egiazki indartzen hasi zen. Diktadura garaian berriz, gure eskuduntzak zurrupatzen eta Udaletxeak hartzen ditu bailako arlo gehienak kudeatzeko konpetentziak.

– Gaur egunera etorrita, Batzar Nagusiak Baztangoi lurrak kudeatzeko eskuduntza du. Herri lurrak gure lurraldearen %85 dira, bada zerbait, kopuru handia da. Baztango herrietako batzarrek hilerrietako kontuak, ur kontuak eta ondasunak kudeatzen dituzte, ez dira Batzar Nagusiaren kontua ez administrazioarena oro har. Festak ere antolatzen dituzte, beren herriko kontua ere, batzarrek hala legitimoki hala erabakitzen duena. Hau da, baliabide estrategiko moduko hori herritarren kontrolpekoa izatea lortu dugu, aunitz zaindu beharreko eredua da.

Ipar Euskal Herria hizpide, Baxenabarreko Baigorri eskualdearekin Baztanek duen harremanaz galdetu genion  Joseba Otondori. Zertan dira harremanak eta proiektu komunak?
Baztanek muga egiten du Baxenabarre eta Lapurdi zati batekin, baina proiektu komunik ez dugu. Zaila da proiektu komunik egitea, aldika, proiektuak herrirako egitea, landa eremuko herriak proiektuak egiteko mugatuak gara, eta egunerokotik harago egiteko baliabideak izatea. Egia erran, denbora hartzea gauzak pentsatzeko aunitz kostatzen da. Labur erranik, harremanak baditugu ikuspegi instituzional batetik, modu ofizialean ez.

Herriari buruz ari garelarik, adibidez, gazteen beharrak asetzeaz ari bagara, programa sozial bat gauzatzeaz, tarte gutxi geratzen da bertze maila batean, beste eremu bateko proiektuak lantzeko, desioz harago, proiektuak egiteko eskatzen du dedikazio eta denborarengatik. Hori dugu erronka. Egia da antzekotasun dezente baditugu, egitura ekonomikoari buruzko antzekotasuna, aukerak daude, baina barrera orografikoak eta lan egiteko modu ezberdin batzuk ezberdintzen gaitu era berean. Horietan sintonizatzeak denbora hartzen du.

Hori instituzioei dagokienean, herritarren artean hori guztia aise gainditzen da, krisia sortu zenetik jende dezente joaten da lan egitera Iparraldera, Iruñera begiratu beharrean, jende hasia da, Lapurdi eta Baxenabarreri buruz begira, distantzia berritsua baita. Herriko elkarte, talde eta enpresen artean errazagoa da proiektuak egiteak, instituzioen artean baino.