Ateko eta etxeko bandan, kontrakarrean

Atalak: (A)iruzkin literarioak

Jon Iñaki Lasaren 5. poema liburua da “Bidaiak”.

Bidaiak

Jon Iñaki Lasa

Pamiela, 2107

Liburuko Itzulera-bidaiak aitzin-solasean dituzu bidaia poesia honen nondik norakoak, lau haizetara jotzeko iparrorratza, bitakora kaiera, Tere Irastortzak paratua. Orain arteko poeta. Bidaiak honetara iristeko poetak ibilitako arrutak. Poetaren Sintzeritateaz eta egiaz.

Izan ugari eta izen franko, horien artean gailen Josemari. Esker ona delakoan izen eta izan andana datoz halaber. Anartean, poema errenkada. Grafismoak ere leku eta munta dauzka. Azaleko Biribiltasuneko bidaia magikoa –5. orrian dagoena ere–eta Bidearen zalantzak  (7. orrian)  ilustrazioak Iñigo Arregiren eskulturen irudiak dituzu. Adierazkorrak. Esanguratsuak. Ederrak.

Bidaiak magikoa da, bidearen zalantzen adierazle. Edozelan ere, irakurleak galdu lezake bere burua biribiltasunean, biribiltasunean ez baitago bide zuzena egiterik, ez eta poema erabat biribil kausitzerik ere. Poesia izkiriatzean bide zuzena egitea badago, baina poema erabat zuzenik ez. Bada zerbait helezina betiere, bizitzan berean legez. Badago sekula gauzatuko ez den “zer edo zer”. Badago zerbait, antzeman eta atzeman ezina.

Bidaiak, poesia legetxe, irudikorra da, liburuko ilustrazioak antzo. Liburuko berba errealistenak Aurkibidea-ren ostean ediren ditut, azken orrikoak, zenbaki bako orrialdean: “Bidaiak liburuaren inprimaketa 2017ko irailean burutu zen Rodona Industria Gráfica moldiztegian, fotokonposiziorako A Garamond eta Myriad letra motak erabiliz. Lehenbiziko edizio hau mila alekoa izan da”.

Bada urte bat poema bidaiok munduan barrena dabiltzala. Bidaiak poemak dira, bederazka egiteko bidaiak. Bakoitzaren irakurraldia bidaia bat da. Ez dituzu denak batera egin beharrekoak, ez dira inolaz ere banda batekoak. Neronek beste liburu zenbaiten irakurraldiren artean egin ditut bidaiok, hainbat entsegu edota narrazioen artean: Patria nobela, ETAren zuzendaritzarekin azken elkarrizketa, Erreka haizea edota Intxaurrondo. La sombra del nogal liburuen artean, besteak beste.

Horiek irakurri artean eta ostean heldu naiz poema horien deskribapena egitera: Bidaiak, poemak legetxe, kontagaitza da. “Eres todo un poema”, erran ohi dugu erdaraz. Hots, “poema bat baino zailagoa”.  Bidaiak eskura duzu alabaina. Mundura abiatzeko banda bat baduzu poema bakoitza. Amaierako, arteko eta abiaburuko lau arrutak baino ez dizkizut deskribatuko, zurearen eta poetaren bizialdiaren kontrakarreko bandan, gure kontraesanetan:

– “Lo egin behar dut, kontadazu ipuin bat / ilargi bat nahi dut eta izarrak / izar pila bat / kontazkidazu beren historiak / banan bana / ez daukat presarik / nik badakit zu ez zarela logura…”. MIRAMARRETIK (73. orria).

– “Hareetan doa bidea eginez gizon bat / utzi du lorratza / zantzu sekulako eta betikoa / inoiz erdietsiko ez duen egonkortasunaren oinatz. / Bidaide ditu adorea, nortasuna, indarra, traizioa eta eskuetan haitz zati bat. / Negar batean ikusi dut hareetako ehiztaria / lizarraren ondoan  / zerura begira. / Aingeru bat besarkatzeko gelditu da / iluntasunean / eta negar baten”. (ALZUZAN (60. orria).

– “(…)”. “Buruzagia da. /  Eta hiru belaontziak etxerako bandan hasi direnean / eskifaiek jauzi egin dute zubitik, biluzik, / ontziak jitoan lagata.  ABRAÇOS GRÁTIS PRAÇA ROSSION FRRE HUGS  (47. orria).  (…) Baldintzak gorrotatu egiten ditut / esadazu bakarrik / etortzea nahi duzun. / Zu etorri nahi duzunean”. BALDINTZAK (17. orria).

– Ba ote baina, poemak bederazka deskribatzea? Ba al dira bizitza bidaiak banan bana arakatzea? Norberarenak edota poeta bidaidearenak? Ba ote baldintzarik gabeko bizitza? Ba al dago maitatzea gorrotatu barik?