Black is Basque edota Herria da Komunitatea

Atalak: Musika, Zinema

Black is Beltza 

Fermin Muguruza / Harkaitz Cano / Jorge Alderete

Ekoizpena: Kolektiboa

Black is Beltza, nobela grafikotik film animatua izatera iritsi den lan eskerga da. Izan ere, Black is Beltza CDa ere bada, hots, filmaren soinu banda. Raül  Refree-rekin batera Fermin Muguruzak ondutako disko paregabea.

Eskerga edota paregabea bezalako adjektiboak aise jalgi ohi zaizkit espresio artistikoen balorazioetan. Alabaina, horien nolakotasuna adieraztea zailago izaten zait sarritan. Eskerga da filma, berau egiteko landutako bidea urrundik datorrelako, eta bidean bide jasoa eta emana duina –aintzat hartzekoa, alegia– delako. Diskoa paregabea da, filmaren soinu banda honen kalitatea maila handiko filmen parekoa delako. Gainerakoan, nork bere gustuak.

Black is Beltza-ren Basque is Beltza adiera Mikel Laboaren Kiromantzidxa (Lekeitio 10) diskoan neureganatu nuen aspaldi, Joseba Sarrionandiaren berbetan: “Euskeldun jaidxo eskero/ esta arritzekue gero / suerte eskasas bisitzie / eskeldune saaratarra ixetie / indidxue ixetie / ero baltza ixetielakue da”. Horixe filmaren funtsa. Bestela da, euskalduna, indioa edota beltza nola ageri diren filman.

Beltza power! lehen kantan eta filmaren hasierako eszenan Manex protagonistak dioenez: “Denak ala inor ez! Kendu paretik! Haiek bezain arrazistak zarete”. Erran nahi baitut, haiek bezain arrazistak –izan– gara denok, noiz edo noiz. Eta, denok ere, noiz edo noiz, haiek bezain matxistak. Hau da, borrokatzen ditugun haiek gure baitan ditugun arerioak baitira.

Manex dugu protagonista. Goapoa eta ilustratua. Herri jopu bateko semea da –izan liteke abala, baina semea da–. Heroia da. Indarrean dagoen sistema iraultzeko “denok amestu” ohi dugun liderra. Xebero laguna, berriz, ez da goapoa ez azkarra. Gizatalde guztietan dagoen “koitadua” da bera. Izan ere, “gure sistemak” indarrean dauden sistemen kontra eraiki izan ditugun lakoak dira, borrokatzen ditugun sistemak eta gure sistematako pertsonak, parekoak edo antzekoak izaten dira.

Errelato historikoaren garaia bizi dugu Euskal Herrian. Black is Beltza filma garai horretako narrazio bat da. Istorio pretentziosoa da. Filmean ageri denez, iragan mende erdialdean munduan jalgi ziren mugimendu iraultzailearen alboan edo parean gauzatu eta girotua izan da Euskal Herrikoa. Manex protagonista izaki.

Manex ez da Idahora artzain joan zen ele bakar hura. Manex lau hizkuntza dakizkien mutila da. Sasitan bizi den euskal iraultzaile matxino baten semea. Eli Gallastegi Gudari jeltzale independentistaren semea begitandu zait. Halaber, Manex erreboltariaren urratsetan agerikoak dira ere zenbait iraultzaile euskaldunen zantzuak. Gerra garaiko gudari duin hura, iraultzaile duina amestu genuena da Manex. Hor nonbait!

Nago, film honen edukiak –besterik da edukiontzia, barkatu hitzaren zabarra– ez ote duen hainbat jende desengainatu. Alabaina, nire irudiko, istorioa ederto uztartzen da gure iragan berriko erreboltarien izaerarekin. Ez dut uste filmak inor engainatu duenik.
Erran nahi baitut, bai filmaren bai diskoaren ikonoa den bikote heterosexualaren ordez, izan zitekeen bikote homosexuala, neska nahiz mutil bikotea. Baina, gure iragan berrian, oso berria da izate hori. Jaidura haizu eta agerikoa, alegia. Iragan mende berriko espresio iraultzaile oro, gurea barne, sisteman ezarritakoak bezain matxistak izan baitira.

Zer esan ere gure azalean barrena txertatuta daramagun arrazismoaz? Agian, nazioa osatzeko hemeretzigarren mendeko jitea atzean laga dugu jada, eta zorionez estatu-nazio izaeraren gainetik, herrien esentzia gordeaz, komunitate berriak sortuko dira. Norabide horretan, Fermin Muguruzaren ahala, nahikaria eta ekarpena uka ezinak dira.

Izaerak izaera, norena da film honen egiletza? Muguruzarena ote soilik? Harkaitz Canoren ekarpena hartu al da aintzat? Jorge Alderete eta Raül Refree-rena ere bada lana. Handi-handika esanda hori ere. Pertsonaiei ahotsa eman dieten pertsonen lana paregabea baita, baita musika eta hitzak jarri dituzten hamaika lagunena ere. Ekoizpenetik hasita Black is Beltza film kolektiboa da. Hamaika lagunek egina da eta hamalau adjektiboa itsas dakioke. Baina, pertsonok ez al gara bada, handigura, pijo eta pretentzioso?

Beltza power eta Euskaldun botera sinonimoak dira. Power to the Peoble / Boterea herriarentzat kimera da. Herria eta botera uztar ezinak baitira. Agian, oxala, Herria da Komunitatea izaera gauzatuko da etorkizunean. Munduaren historiaren bilakabidean norabidea bilatzen ari den gizataldea da gurea, araiz, giza delakoak emakume eta gizon adiera hein berean barnebilduko ditu, baita gizon eta emakumeen joera sexualen modu berean onartuko ere. Black is Beltza filma, izaerak izaera, edukiak edukia, jiteak jite, euskaldunok munduan barrena ibiltzeko eta kokatzeko irudi eta aire ontzi egokia begitandu zait.