Egonarriz / Koldo Izagirrek

Atalak: (A)iruzkin literarioak, Bertsolaritza

Bertsoaren harria. Lanku, 2019.

Koldo Izagirre Urreaga, (Pasaia, 1953).

Bertsoaren harria

Koldo Izagirre

Lanku, 2019 

Bertsoaren harria landu behar nuela eta jarri nintzen abian, hogeitaka… nituen begiztatu, hala ere, txoriak libre izanagatik zaila zenbatzen habiak. Argazkigintzan trebatu nintzen adorez, harrien mintzoa jaso nuen adorez.

Hainbat dira ibilitako bideak, gehienak Gipuzkoan, mendebaldean batzuk, bertze batzuk ekialdean: txorien narrazioak, bertsoak eta irudiak batu ditut baltzuan.

Altzatik Altzora, Leitzan gaindi izan na(h)iz Muxikan, izan na(h)iz Ahetzen nahiz Urepelen. Zegamatik Oiartzun(er)a bitarte oihartzun franko entzuten dirade. Hitzak harriaz lau dira nire fuerte, alta bada, hazia naiz hezia ere, bertsolaritzaren menpe.

Belearen balada beltza

Eskerrik asko senide onak,
poetak luma zuriko
banekien ez ninduzuela
itolarrian utziko
zatozte denok untziko
berriro elkar besarkatzeak
ez nau poztutzen gutisko
zuen eskas egin nuen sarri
nenbilela urrutiko
mendian edo huriko
zuek noiz irakurriko.

Bilboko poetak Harri eta herri-n bertsolariak laudatu edota laidotu zituen eta, halatsu nator ni ere, aldian egonarriz aldian harriduraz, Harrizko herri hau inarrosi aldera: Bertsolaria dogu Herriko bizitzaren oihartzuna. Harri arrak dira nagusi, haatik, emeren bat badago bere errenta ongixko irabazia, Aranbarria du grazia, ez baitezpada Petriarena. Senperrenak eta bi egin zituen bertsotan.

Nork du merezi lumadunetan
poesiaren koroia
ereinotzaren hostoan dabil
belea eta erroia
Mihina ez du herdoia
mutuko ahal da behin betirako
erresiñola etoia
gure arraza ez da izanen
bere kantuen morroia
halaxe aitortzen ohi da
beleak jo zuen goia.

Bertsolariek badute beren estatua, euskarak ez du estatu(a)rik baina.  Sagardoetatik aterarazi zituzten, baita plazan ederto kokatu ere. Oihartzunak baina ez ziren aski ozen nonbait. Kontzejura etorri naiz papere baten bila (…) (…) Pobreak altxatzeko a zer kuadrila! Fededunak ziren, sotanaz jantzitako beleen arrimuan, hitza grabatu zieten, baita zintzur-hestea estekatu ere. Euskara landu zuten, baita latinera makurrarazi ere: Ez degu arrazoirik gutxi garelako!

Gora dezadan moko betean
kaiolako ez den kanta
haren berdinik ez du basoak
hasten bagara karranka
ze sinfonia xarmanta
hura bai ezti hura bai eder
hura ez baita marranta
hura entzuteak bihotza hustu
egiten dit tantaz tanta
esaeratan esanda
belea berdintzen lan da.

Fernando Amezketarrak, Arrese Beitiak, Ramos Azkaratek, Basarrik, Bilintxek, Bordelek, Balendin Enbeitak, Ereñotzuko besteok, Pello Errotak, Etxahun-Irurik, Iparragirrek, Iztuetak, Lasartek, Lazkao Txikik, Mattinek, Otañok, Txirritak, (….) Uztapidek, Xalbadorrek eta Xenpelar batek hitz egiten dute, edo berba egin, bestenaz ele egin ere.

Udarregi ordea, Udarregi mintzo da. Inor ez da akats gabea, mintzoa bereziki baita bertsolariarena. Odolaren mintzoa, alajaina. Zer esan nahi du Udarregiren eskulturak? Zer erran nahi dute enparauenak? Apika hemen, naski han: Euskal Herria egin gabe dago eta geuk osatu behar.

Poeta zaharron bizimodua
ez da gauza erosoa
sekulan ere ez zaigu falta
lumakoen erasoa
hau ez da patu gozoa
entzun baldin baduzue inoiz
egin nintzela usoa
sinestazue bele lagunok
gezurra dela osoa
ni ez naiz hain inozoa
belea ez baita zozoa.

Bere apaltasunak kondena merezi zuen egiazki, neurriz gorakoa baitzen. Anitz maite duenak anitz sufritzen du.

Hodein arteko printza
erreka ondoko ihintza
bertso bere mendera
jaso zuena Bilintx da.

Mikel Asurmendiri,

Durangon, 2019. 12. 06

Koldo Izagirre.

*  *  *

Koldo Izagirreri,

Hendaian, 2020. 03. 20

Mikel Asurmendi.