Euskalgintza saretzeko beharrean

Atalak: Euskara, Hedabideak

Euskalgintza saretzeko beharrean

Espainiako Gerra Zibilaren (1936-39) ostean abantzu akabatua gelditu zen euskara. Iragan mendearen erdialdean ernatzen hasi zen berriz ere. Euskara baserritarren egintza zen batik bat. Gintza atzizkia lanari atxikia zen ordura arte, hala industriagintzari nola itsasgintzari, besteak beste. Ez zegoen euskalgintzarik, ordea.

Horra hor Bidasoaz hegoaldeari larriki botatako begiratua. Iparraldean, anartean, euskararen agonia gertakizun naturala zen jendartean. Testuinguru hartan jaio zen euskalgintza. Euskalgintza hitz modernoa da gure hiztegian. Euskararen –egintza– bidean ekimen ugari sortu zen XX. mendeko erdiaz geroztik. 1968ko Arantzazuko Kongresua izan zen ekimen haietako ikurra. Euskalgintza izakari nerabea zen orduan. 1980 urterako berriz, izakari gazte lerdena bilakatu zen, izaki iraultzailea. Baserriko hesiak zeharkatu eta kalegintzan presentzia hartu zuen: Ikastolak eta Gau-eskolak dira izate haren emari historikoak. Hamaika elkarte, talde eta kultur espresio jalgi ziren plazara, baita ekitaldi oparoak gauzatu ere. Euskalgintza, ekimen herrikoia, aske eta –oso– ideologizatua izan zen. Euskalgintza eta abertzaletasuna hitz kidekoak izan dira orain gutxi arte.

Bidasoan: euskaraz eragile! Nola?

Frankismoaren amaiera arte euskalgintza herri borrokari lotua izan zen, abertzaletasunari. Azken 30 urteotan ideologiak –eta administrazioak– eragin handia izan du euskalgintzan. Azkeneko hamar urteetan ez da aski abertzale izatea ordea, ezta euskaltzale ere. Euskaldunak eragile izan behar du, ingurune erdaldunetan euskaraz aritzeak –egintzak euskaraz burutzeak– bihurtzen gaitu euskaldun.

Gurera helduz, Bidasoako euskal jendarteak euskalgintza beste bi egintzarekin partekatzen du: frantses zein espainol gintzarekin. Euskal Herriko jendartea anitza bada, are anitzagoa da Bidasoakoa. Hendaiako euskaldunok –hauetako asko–,  konparazionera, jatorri ezberdinetakoak gara. Gure seme-alabak bertakoak dira, baiki, baina Bidasoako euskaldun berria, arrazoiak arrazoi, hara eta hona mugitzen da.
Belaunaldien joan-jinean, Hendaian ez da euskalgintza saretu. Eta saioak egin, egin dira xede horretan. Esaterako, Irun Iruten Elkartea gauzatu zen garaian antzeko elkarte bat sortzeko asmoa zabaldu zen Hendaiako jendartean. Saioa hutsean geratu zen, alta.

Ideologien arotik kontsumismora
Ideologia handien garaia joan da. Ideologiek ez dute behiala bezala gizartegintzan eragiten. Ideologiak euskalgintza biziarazi du iraganean, baina ez euskal jendartea euskaraz sendo saretzeraino –ezta gutxiagorik ere–. Ideologien aroa joan da, eta merkatu-ekonomiaren aroa bizi dugu. Jendartearen ezaugarri nagusia kontsumoa izaki, gure ideologiaren eragile nagusia kontsumismoa da. Gure ekimen gehienak ekonomiaren arabera gauzatzen dira. Ekoizten dugun arau kontsumitzen dugu. Mundua merkatu handia bilakatu da. Euskal merkatua arras tipia da, haatik.
Euskalgintza modernoan “asko” ekoizten ari gara, alabaina gutxi gara kontsumitzaileok. Euskarazko hedabideak dira euskaldunok gehienbat kontsumitzen ditugunak, eurek saretzen dute batez ere jendartea. Hedabideez harago baina, euskal jendartea ez dago saretua. Euskarak eta euskal jendarteak plaza galdu dute.

Euskaldunok ez gara eskas Bidasoan, baina euskal hiztunok euri tanta bezalakoak gara hizkuntzen eremu anitzean. Bidasoarrok ez gara itsasoan ari, bertako euskaldunok hizkuntzen ozeanoan dihardugu. Hedabideez landa, jendarteak saretuko duen elkarteen arteko sinergia falta du euskalgintzak.
Hitz laburretan: Hendaian euskalgintza ez da elkarte baten inguruan saretu orainokoan, hori du eskas.

P. S.: Bidasoako Antxeta Irratiak (10. urtemuga kari) aurtengo otsailean kaleratu zuen aldizkarian publikatua.