A-8 Bilbao-Behobia: asto-kraziatik demokraziara

Atalak: Ekonomia

A-8 edo Bilbao-Behobia delako autobidea nire belaunaldikoon bidetzarra da. Nik neuk joan deneko hamarkadara arte ez nuen berarekiko asteroko –asto– harremana izan. Asto edo herra hartu-emana, bestela ere esanda.
1970eko hamarkadan ezagutu nuen autopista deitua. Futbol munduan hasi berriak ginen, eta aldian-aldian Irunerantz ez bazen, Bilborantz abiatzen ginen. Espainia eta Europa lotzen zituen ardatz atlantiarrean barneratzen ginen. Bidetzar hartan sartzea Europara hurbiltzea zen, mundura bidean sartzea, nolabait esan arren.

A-8 Bilbao-Behobia eraikitzeko alemaniarren laguntza izan omen zuten –Francisco Franco generalisimoak agintzen zuela kontuan harturik, ez da harrigarria ezta?–. Kontatzen zigutenaren arabera, alemaniarrak etorri ziren asto-bide hau eraikitzen laguntzera. Autobidea amaitu ostean, alemaniarrek hauxe esan omen zuten haatik:  “Arren, otoi eta faborez, honi ez deitu autobidea. Edo behintzat, ez esan guk lagundu dizuegula hau eraikitzen. Hau ez da autobide bat, hau lotsagabekoen bidea da”.

Garaian ziotenez, autobidearen lehen trazatuko zati batek Urola bailaratik pasa behar zuen, Azpeitia eta Azkoitian barrena. Alabaina, Loiolako Santutegiaren albotik iragan behar zuenez, garaiko jauntxoek proiektuari –maketari esan nahi dut– ostikada bat eman bide zioten, eta asto-bidea Zarautzetik goitik bidali zuten. Itziar aldera, alegia.

Urteotan, Itziarko gaina aldetik pasa naizenean ulertu izan dut alemaniarrek egiletza aitortzeari egin zioten ukoa. Izan ere, autopista delakoa –garai hartarako zabal-zabala izanda ere– autobidea baino asto-pista zen. Nik astoen bidea deitu diot, baina pistagatik baino, egileengatik.

1970ko hamarkadan auto eta kamioi andana garraiatzen zituenak, gaur egun, Europako garraioaren fluxu parte alimalea irensten du egunero: milaka ibilgailu. Auto, autobus eta suerte guztietako kamioi eta konboi bereziak. Europarrak bilakatu gara –bilakatu gaituzte demokraziaren izenean–. Alta edo haatik, asto-pista honek ezin du alimaleko trafiko dentsitatea hori bideratu.

2000ko hamarkadan, asto-pista gaurkotu beharrean, obrak hasi ziren: “2x2ak 3x3koa izan behar zuen, baita jo eta ke hasi ere. Irun-Donostia arteko kalbarioa ezagutu genuen lehenik, geroxeago Durango-Galdakoa bitartekoa ezagutu ere. Artean, baita Donostiako gerrikoan (saihesbidea) estutu eta ibili ere. Donostiakoaren gerri meheaz ederki ohartu gara gero! Espainia eta Europa lotzeko eraiki zen autobidea hiri bateko saihesbidetik pasa da hogeita hamar urteetan. Alemaniarrak lotsatuta joan zirela!?

Banator mamira irakurle hori. Hirugarren karrileko zabaltze obrak ere jarri zituzten martxan: Aritzeta-Orio bitarteko zatia. 3x3ko zati berriaren obrak bi urte luzetan jasan ostean, hara non, hil honen hasieran prentsan irakurri dugu berria: “A-8ko hirugarren karrila ireki dute Bilbora norabidean; Aritzeta-Orio artean”. Titularrak hala zioen gutxi gorabehera. Dani Blanco argazkilaria eta biok pozarren joan ginen Bilborantz joan den astean.
Aritzetara iritsi, kilometroak joan kilometroak etorri, asto pistan gora, asto pistan behera, eta hara non –ordurako duda-mudan jadanik– azkenik ulertu genuen notiziaren alkantzea: kilometroko zatia zen zabaldutakoa. Inork ez zuen inor engainatu, noski. Notiziaren letra txikian erreparatu gabe ginen ordea. Koitadu halakoak!

Hara, pentsu du pistolet honek harrezkero: “Sistema politikoa absolutista (Franco gogoan) izan edo demokrazia izan, propaganda sistemak azkarrak betiere. Estatuak, izaerak izaera, jende ergelak produzitzeko makina apartekoak dituzu. Berrogei urte egin dugu asto-kraziatik –asto graziatik– demokraziara bidean. Hara hor A-8, lekuko eta tokiko.
Ez naiz ordainketa kontuez marmarka hasiko. Azalpenak luze joko luke-eta. Besterik gabe, blogari honi asto-pista honek ezpainetan eragin ohi dion irribarrea–asto grazia– erretratuko dut amaitzeko:

“Peaje, Ttol edota Ordainsaria hitzak irakurri ditut ordainlekura iristean. Saria eta irabazia hitz sinonimotzat inoiz jo izanak asto irribarrea agerrarazi dit atzerako ispiluan. Koitadu pistolet kaiku halakua!”.