Sortuko ahal dira besteak!

Atalak: (D)kulturgintza

Euskararen bihotza halakoa ote?

Urtarrila joan da, ilbeltza. Jaizkibelgo hegian, Aiako haitzean, Xoldoko gainean edota Larrun kaskoan elurraren zuria ikusi ondoren, izotzaren beltza dakusat karrikan, ene leihotik.

Urtarrilaren 13an Jon Sarasuak “Euskararen kinkak” ekarri zizkigun Hendaiako Beltzenia-ra. “50 urteko aroa joan da. Nolakoa? Nola dago euskara?”, itaundu zuen jendartean hizlariak.
Mintzaldietan “diagnosia, gaixoa, baikor edota ezkor” eleak agertzen direnean, malo. Edonola ere, har diezaiogun Sarasuari hitzaren adiera baikorra: elurra nola, euskara malo-malo ari da. Elurra mara-mara, hots, Txillardegi joan berri den neguan, hotz.
Euskarak corpusa hartu du joan deneko mende erdian. Itzela. Hezkuntzan errotu da gure hizkuntza. Kontzientzia ere hartu du euskal hiztunak. Gorputz horrek irauterik ba ote du XXI. mendean zabaldu den jendarte “ezezagunean”? Erantzuna: hotz eta bero.
Hots, galdera: euskara hiztunen baitan osorik bizi daiteke, iragan mendeko euskal elebakarrean baitan nola, teknologiaren eta kosmologiaren aro berrian? Ez espazio-ontzi batean kontserbatzeko baina, espazio berrietan bizitzeko, alajaina!
Atxabaltxarra ez zaigu guztiz ezkor agertu, alafede, euskaldun osoa izaten segitzeko, partzialki, urrats funtsezkoak ematea kontsegitu dugu. “Kontsegitu, bai kontsegitu”. “Erreusitu berriz?”. Azken hitzok eneak dituzu irakurle. Sarasuaren hitzak interpretatzeko ele joko bat asmatu aldera, munduaren, oro har, eta euskal munduaren dibertsitatea, orobat, hizpide ekarri aldera.
“Derrigorrezko” –militantezko– garaia joan zaio euskarari, paradigma berriak landu behar ditu euskarak. Gizaldi honetan (datozen beste 50 urteetan) pertsonak ekosistema zaindua behar duen gisan, halaxe behar du euskarak garatu ere bere habitat. Euskararentzako habitat bat eraiki beharra daukagu. Baina ezin dugu jada gure jarduna sublimatu, hots, gure mezuak ezin du, “euskara eta kito” izan! Prefosta, ametsik gabe, ez dago gerorik. Euskarak utopiaren mezua atxiki behar du hein batean.
Sarasuaren hitzaldiak gehiago eman zuen eta askoz gehiagorako ere ematen du. Hurrengo batean agian luzatuko dut nire jardun mugatu hau. Agiantzak betetzekoak direla oroimenean (h)i(l)tzaturik, noski, palabra de vasco “hitza hitz” izan dadin menturan, alegia.
Jaizkibel, Aia, Xoldo eta Larrun mendiek osatutako zirkuaren erdian ari naiz. Ez naiz zirku hitz modernoaren adieran, jatorrizko hitzaren arieran baizik. Eta pentsu dut: Laboa joan zen, Lete ondoren eta Txillardegi berriki. Urtarrilean baina, Tere Irastortza poeta egon da Bidasoaren magalera, Eta orain badakit liburu kari, Hendaiako Mediatekan nahiz Irungo Kabigorri Ateneoan. Tere berriz ere jinen zaigu. Karmele Igartuaren Itsaso kontra bat itsatsiko dio bereari, Mendi Zolan-en; martxoaren 24an. Benito Lertxundi ere jinen da, martxoaren 31n.

Izarren hautsa bizigai bihurtu da Bidasoan

Urtarrilean, Sortuko dira besteak… kontzertuaren lehen emanaldia izan da Irungo Amaian. Martxoa, Euskararen hilabetea da Hendaian. Izarren hautsa bizigai bihurtu da Bidasoan. Aro berri baten abiaburua ote? “Sortuko ahal dira besteak!”.

P. S. : 2012ko otsailaren Irunero aldizkarirako (202. zenbakia) ondutako testu honek, sarrera hau darama: Eleak 202a ari naiz iruten otsail hasi berrian. Edo bestela erranik: 202 ele behar ditut Eleak iruten 202ko sarrera saretzeko. Bon, aro berriko zenbaki palindromo hau hasteko ele joko sorta besterik ez.