Xora ausartaz (bigarrenez)

Atalak: Zinema

Ausardia da xoroen ezaugarria.

Maulen estreinatu zen Xora filma, baina ezin izan nuen ikusi. Donostiako aurkezpenean ikusi ondoren, hizpide ukan nuen. Atzo Hendaiako Varietés antzokian ikusi nuen bigarrenekoz.

Horra jarraian beste aburu sorta bat:

Iluna omen da Xora. Baiki, bizitza nola! Xora ausarta da, eiki, bizitza nora! Egileek, abiaburuan, ez omen zekiten zer egingo zuten ororen buruan. Anartean, “ez dakigu, baina entseatzen gira egitez” pentsatu omen zuten. Nik uste, bazekiten/badakite, eta horregatik egin dute, egin duten filma: duina. Dena dela ere, euren filosofiarekin geratu nahi dut, hots, “egiteko egin egin egin behar dela” delakoarekin. Egiten ikasten da. Gure gizartearen –eta gure izate lotsatu eta herabetuaren– konplexuak hautsiz, egin egiten da. Bego.

Hara, mintza nadin filmaz amiñi gehiago. Filmaz kanpokoaz lehenik:

1/ Filma hobeto itzulikatuko da Iparraldean, Hegoaldean baino. Frantzian hobeto Espainian baino. Hobeto diot, alde bateko zein besteko jendartearen ezaugarriak ezagututa. Tempo kontua da. Tempo kontua, eta zinemarekiko bestelako kulturak izatea han eta hemen, hemen eta han. Oro har, ari nauzue.

Filmaren barrukoaz, bigarrenik, eta bigarrenez:

2/ Xora zubereraz izateak mugatu zidan berau endelegatzea “osoki”, edozein hizkuntzan “osoki” endelegatzea ere ezinezkoa dela jakitun. Baina, aldion, bigarrenez aise gehiago harrapatu dut funtsa, eta gehiago konprenitu ere, frantsesezko azpitituluak izaki bertsio honetan. Hots, filma errazago neureganatu dut gisa honetara, euskal mintzoa eta erdal idazkia batera uztartuz.

3/ Hartara, aktoreen narrazioak aise hobeki segitu ahal izan ditut, eta hobeki preziatu eta estimatu ere testuaren heina eta mamia. Peio Cachenaut-en istorioa zinez interesgarria da, ongi idatzia, euskarara ontsa ekarria. Literalki ongi garatua, hots, literaturaren bidean landua. Aberatsa eletan. Oi Zuberoa! Oi Zuberera!

4/ Horiek erranik, Jef Goienexpe eta Dominika Rekalt-en (X eta Holly Wooden roletan) interpretazio lanak berriz ere hizpide, bi ele: beste X bat ikusi dut oraingoan, orekatuagoa, naski bere rola hobeki konprenitu dudalako. Baina, batez ere, beste Holly Wood bat antzeman dut. Izanik ere, Rekalt-ren rola narratiboagoa baita, literalagoa, zerebralagoa… Filma bi aldiz ikusi ondoren, hobeto kausitu ditut bi aktore nagusiak, eta are hobeto Dominika Rekalt. Eta honek berdin balio du ere, gaineratiko jokalarientzat, prefosta.

5/ Filma bitxia da, diferentea. Iluna. Eta istorio iluna garatzeko hartzen duen estiloa eta jite zinematografikoa ez da samurra. Aurreneko testuan erran bezala, ziur baduela zer hobetua. Ziur, egileen buruan zegoen istorioa, Peio Cachenaut-en buruan bereziki, ez dela azken buruan ekranean agertu dena, ez “osoki” bederen. Baina, hori ezein arte espresiotan inoiz ez da gauzatzen. Erran nahi baitut, “literaturaren” bidean landu eta garatutako espresio zinematografikoak tempo, bitarteko –medio eta baliabideak–, eskarmentu eta esperientzia are gehiago biltzea eta pilatzea eskatzen duela. Horregatik, egilea –eta lagundu dutenak– filma zinema geletan zabaltzera ausartu badira, ziur naiz, ekinaren ekinez, istorio borobila(go)ak filmatu eta pantailaratuko ditu(zt)ela. Ausardia baita xoroen ezaugarria.

6/ Joan eta beha. Beha eta adi. Mundu bakarra dago eta hamaika modu mundua irudikatzeko! Hamaika mundu sortzeko mundu-modu anitz. Gustuak gustu, egoerak egoera, nahiak nahi, beharrak behar, desioak desio, asmoak asmo… pleonasmo. Xora!