Konstatazio bat, Espainiako Narratiba Sari Nazionala hizpide

Atalak: (B)literatura

Herriaren normalizazioa letren bidez

Hiru dira Espainiako Narratiba Sari Nazionala eskuratu duten euskal idazleak: Atxaga, Elorriaga eta Uribe, hurrenez hurren. Hiru sarien inguruan “bizitakoa” ezagutu dut, gutxi-asko, eta horiek hartuko ditut hizpide.

(Barkatu blogan -ia beti- lehen pertsonan aritze hau. Nire esperientziaren bitartez ari naiz. Literaturaz nire iritziak ere, inolako jite akademizista izatetik urrun, inpresionistak izaten dira. Sarien “inguruan” bizitakoa esan dut, beraz datozen hitz hauek literaturaz kanpoko inpresioak edo balorazioak dira).

Gogoan dut Bernardo Atxagari Espainiako Narratiba Sari Nazionala eman ziotenean, 1989an, eman zitzaion –eman zioten– egurra. Ezker abertzalearen ingurukoek –letren mundukoek– “euskal idazlea izaki, gurea ez den nazio bateko sari nazionala” onartzeak zituen kontraesanak agertu zizkioten zorrotz. Atxagak egundoko egurra jaso zuen bere “inkongruentzia” zela eta. Aurrerantzean ere, ezker abertzalearen esparru ideologikoko eragileek, horregatik edo besterengatik “ederki” astindu dute Atxaga.

Unai Elorriagak, berriz, 2002an jaso zuen Espainiako Narratiba Sari Nazionala. Hamahiru urte eta gero, nonbait, bestelako giro soziopolitikoa bizi zen gure herrian. Nik ez nuen inoren kritikarik irakurri Unai Elorriagak “gurea ez den nazio bateko sari nazionala” onartu izan zuelako. Beste belaunaldi bateko idazlea zelako, agian!? Hots, Unai Elorriagaren belaunaldiko literatura zaleek eta kultura eragileek –Atxagaren belaunaldikoek ez bezala– ez dute kontraesanik bizi –ez dira inkongruenteak ere– “gurea ez den nazio bateko sari nazionala” onartu dutelako.

Kirmen Uribek berriki irabazi du Espainiako Narratiba Sari Nazionala. Unai Elorriagaren kasuan bezala, inork –nik dakidala– ez du ere Kirmen Uribek “gurea ez den nazio bateko sari nazionala” eskuratu izanagatik kritikatu –Atxagak “izan zuen inkongruentzia berberarengatik”–.

Laburrean esana: Atxagaren belaunaldiko ezker abertzalearen letratuek ez zioten barkatu “gurea ez den nazio bateko sari nazionala” onartzea Atxagari. Geroko belaunaldiek berriz, ez dute inolako aurreritzirik ez konplexurik “gurea ez den nazio bateko kultur sistema” onartzeko. Konstatazio bat, nirea noski: “Gure nazioa normalizatzen ari da”.

Konstatazio hau baiezten duten beste bi konstatazio:

Patxi Lopez lehendakariak, Kirmen Uribek Espainiako Narratiba Sari Nazionala irabazi ostean, Olas verdes y montañas azules artikulua idatzi berri du (El País, 2009-10-15):

Patxi Lopez lehendakariak Bitartean heldu eskutik/Mientras tanto dame la mano liburua kariñoz gordea ei dauka. Bilbao-New York-Bilbao nobela ere altxor baten modura gordea dauka. Lehendakariaren hitzetan, literatura edo nobela hau –esaldia ez dut arras ongi ulertu– bizitza kontatzeko modu lasaiena da. Honela jarraitzen du Patxi Lopez lehendakariak:

(…) Pero Kirmen es para mí más cosas: es la imagen de los vascos nuevos. De una generación que se ha hecho independiente a sí misma y que camina con libertad y seguridad por el mundo abierto. Nacido en la Euskadi profunda… (…)

1. konstatazioa:

Patxi Lopez lehendakaria Portugaleten jaio zen. Ez Ondarroan, Kirmen Uribe bezala. Ez Euskadi sakonean. Dena dela ere, Patxi eta Kirmen, biak ala biak dira bizkaitarrak. Patxi Lopez lehendakariak ez du euskara ezagutzen –ez du bere herriko hizkuntza ezagutzen–, ez Kirmen Uriberen literatura ezagutzeko lain bederen. Ezagutzekotan, gaztelaniaz ezagutzen du. Eta Espainiako Narratiba Sari Nazionala jaso duen Bilbao-New York-Bilbao nobela (Una novela en euskera inédita en español gana el Premio Nacional) orainokoan ez du ezagutzen. Lehendakaria ez da herrikide baten kultur espresioa ulertzeko gauza, bere herriko kulturaren sakona eta muina.

2. konstatazioa.

Honela jarraitzen du Patxi Lopez lehendakariak:

(…) “Kirmen Uribe ha sabido aprender, desde pequeño, que detrás de esas olas que rompían en su pueblo, había más olas, más gente, más vida. Se fue a Nueva York, pero no a modo de indiano a hacerse rico. Se fue a Nueva York porque la vida es incontenible y nuestra vida se hace más vida junto con otras”.

Kirmen Uribe Euskadi sakonetik irten zen – irten gabe ere, gaztelaniaren jabe– eta ingelesaren jabe egin da. Kirmen Uribek jakin du ikasten. Kirmen Uribek ikasi du –Patxi Lopez lehendakariaren berben nire irakurketa da– herri hau bidaiatzen “normalizatzen” dela. Garai batean “euskal nazionalismoa bidaiatzen sendatzen zela” esan ohi zuten Espainiako Narratiba Sari Nazionalaren nagusiek.

Bref: Gaitza zena ez da jada horrenbesteko gaitza! Euskal nazionalismoa sendatze bidean doa. Gaixotasuna kontrolpean dago! Herri hau normalizatzen ari da!