Literatura memoriaren lagun (I)

Atalak: (B)literatura, (C)politika, Historia

Euskal gatazkaren isla(k) (Arg: Dani Blanco)

Larrunaren 178. zenbakiak Literatura eta memoriaz (euskal gazta politikoaren memoria) hausnartzeko parada eman digu. Gaiak nola solasaldiak hala. Gatazkak antzina garamatza, latza da historia biltzea, zaila memoria zehaztea. Azkeneko bost hamarraldiko memoria biltzen “soilik” lan gaitza daukagu herritarrok. Hots, euskal gatazka politiko historikoaren korapiloak ez dira aise laxatuko.

Literatur adituak eta arituak murgildu ziren solasean, bakea bilatzen duten gerlarien gisara: kuraiatsu. Aldizkarian duzu elkarrizketaren funtsa. Funtsa diot, gaia ez baita samurra, gaiak hamaika ertz baititu, eta ziur aski horietako batzuk, beharbada, neronek kamustuak ekarri baititut.

Nolanahi den ere, solaskideak euren ekarpenengatik eskertzeaz batera, ertzean geratu ziren eta neronek jaso ditudan hainbat lerro eta hari harilkatu(ko) ditut.

Izenburutik hasita:

– “Literaturaren balioa bakea antzezteko saioan” paratu nuen lerro-buru gisa. Bigarren irakurketa baten ostean “Literaturaren balioa bakea eszenaratzeko saioan” hobetsi nuen. “Antzezteko” ordez “eszenaratzeko”  ipini nuen. Gai serioa eta zaila da politika. Alabaina, “justizia” helezina izaki politika antzezpenean gauzatzen den jokoa da. Gerrarik ezean “bakea” jantzi bat da funtsean, jendeon izatea estaltzen duen mozorroa.

– Joko horretan, errealitateak fikzioa gainditzen du usu. “Literaturak gatazka gainditzen lagundu ote dezakeen?” galdetzen dugu sarritan. Literatura fikzioa den aldetik lagun dezake. Haatik lanak ditu literaturak, literatur egileek, literatur sistemek…

Konparazionera:

– Euskal literaturaren barruan dauden komunitateak, baita gatazkan ere sakon inplikatuta daudenak, gutxi batzuk baino ez dira. Hau da, euskal literatura jendartera iristen da neurri batean, literaturak eragin gutxi du. Bestalde, erdal gizarteek, espainiarrak eta frantziarrak, kasurako, ez dute euskal literatura ezagutzen funtsean. Itzultzen den neurrian irits daiteke haiengana, baina funtsean funtzioa norabide bakarrean gauzatzen da. Twist, Martutene… nobelak iritsiko al dira euskal gatazkan ere inplikatuta dauden beste jendartearengana?

– Memoria eraikitzeko literaturak duen gaitasuna gauzatzeko unean, erreferentziak kolektiboak ez direnez gero, finean, literaturak ez dauka gaitasunik erreferente berriak sortzeko.

–1936ko gerra zibilaren kontakizunaren ondoren hasi zen euskal gatazka, eta gaur arte heldu da. Adibidez, iraganeko “Gernika gorriek erre dute hura” inork ez du sinesten. Egun badago paralelismoa, “ETAk martxoak 11ko atentatuak egin zituela” ez dugu sinesten. Gezurra da. XXI. mendean bizi gara. Ez literaturak bakarrik, baina literaturak ere lagundu du memoria gaurkotzen eta errealitatea islatzen. Dena ez da ezkorra horregatik.

– Bidea malkartsua da, baina dena ez da malda. Larrun-en gora Kantauri ageri.