Hainbat gako Bake prozesua ulertu aldera

2014-03-02  //  (C)politika, (E)gizartea, Nazioartea  //  Iruzkinik ez

Baionako Unibertsitateko aretoan izan zen Bake Foruma

2011ko urritik 2014ko martxoaren 1era bitarte, Aietetik Baionako Bakerako Forumera: hainbat gako Bake Prozesua ulertu aldera.

Jean-Pierre Macias zuzenbide irakasleak aurkeztu zuen foruma, unibertsitatearen markoan. Ekitaldian ardura(z) entzun zen justizia trantsizionala kontzeptua, hitz gakoa da. Justizia trantsizionalaren elkarte kidea da. Peio Dufau (Bake Bidea/ BB) eta Iñaki Arzak (Lokarri) lagun izan zituen. Beren esapideak ere giltzarri dira: “Gizartearen parte-hartzearen garrantzia” eta “ardura gurea da”.

Brian Currin Nazioarteko Harreman Taldeko (NHT) kidea mintzo: “Prozesua bide onean doa. EPPK-k eta iheslariek marko legala onartu dute. Politikoak engaiatu dira, gehienak, ez denak. EAJ eta Urkullu lehendakaria, lehen aldiz. Estatuak ez, orainokoan. NHTko ordezkariak poliziak galdekatuak izan ginen atzo. Frantziako Estatua engaiatzeko modu praktikoa izan da. Ni itaundu ninduen polizia burua adimentsua zen, eta bi estatuek prozesua zergatik ez duten onartzen ez zuela ‘ulertzen’ azaldu zidan”.

Mahai ingurua (I): NHTk egindako gomendioak hizpide. Lau puntu dira nagusi. Bateratu beharrekoak, elkar elikatze dute: 1/ ETAren desarmea eta presoen/iheslarien birgizarteratzea. 2/. Giza eskubideen sustapena (biktimen errekonozimendua ) . 3/ Estatuen impassea gainditzeko eragileek gizartean eragin beharra. 4. Etapaz etapa joan beharra; parte-hartzea aktibatzeko sormena eta imajinazioa hitz giltzarriak dira.

Silvia Casale, Ipar Irlandan aritua: “Aukera hau bakarra da eta eragile ‘guztiek’ gomendioak bete behar dituzte”.
Pierre Hazan, Jugoslavia ohiko gatazkan aritua: “Prozesua(k) konplikatua d(ir)a. Europako estatuetako ‘nazionalismoa’ indartu da”.
Aaro Suoni, Ipar Irlandako desarmean aritua: “Prozesu guztiak ezberdinak dira. Metodologia ez da zurruna, bidea egin ahala egokitu behar da”.

(Nire) ondorioak: Europako eta estatuen araudiak eta marko legala errespetatu behar dira, pazientzia eta iraunkortasuna dira gako. Presoen/iheslarien aterabidea ez da taldeka eginen, indibidualki baizik. Parot doktrinaren ezabatzea, “garaipena” eta adibidea da. Egia anitza eta subjektiboa da. Emozioek arriskuan jartzen dute prozesua. Irlandan, AEBek eta britainiarrek prozesua babestu zuten, Espainiako eta Frantziako estatuek ez.
Justizia trantsizionala kontzeptua garatzeko hiru gako, memoria lantzeko errelatua egin beharra: ETAren hilketak, estatuen errepresioa eta torturak ongi kontatuz. Memoria globala eta zehatza behar da. Sufrimendu “esparruak” ezabatu behar dira.

Mahai ingurua (II):
Anaiz Funosas (BB): “Irabazle eta galtzaile eskema gabe burutu behar da prozesua”.
Paul Rios (Lokarri): “Estatuek ez dute prozesua den edo ez erabakitzen, gizarteak baizik. Areago, areto honetan dauden eragileen ordezkarien esku dago gakoa”.

Raymond Kendall: “NHT kideak poliziak itauntzeak, ni barne, Interpoleko idazkari nagusi ohia izanda, barregarria da, maltzurra, baina lagungarria. Estatuen harrokeria agerikoa da”.

Henri D’Uhalt, prozesua bultzatzeko batzorde berriko kidea: “Gure batzordeak bi hilabete baino ez ditu. Gizartea politikariek ordezkatzen dute, hautetsiek, bozen bitartez”.

(Nire) ondorioak: prozesu bakarra dago. Baina Iparraldea eta Hegoaldea bi jendartek osatua(k). Areago, Hegoaldean Nafarroa eta EAE, politikoki ezberdinduta daude.

(Nire) ondorio globalak: 2012ko urritik (Aietetik) martxoaren 1era urrats handiak eman dira, baina ez aski, eta aldebakarrekoak. ETAk atzo berretsi zuen hartutako bidean segitzea. Prozesua ez da estatuen parte-hartzerik gabe bururatuko, ordea. Estatuen jarrera  aldatzeko gizartea “eraldatu” behar da. Kontraesanak: gizartea ez da prozesuan “nahiko” engaiatua. (Iparraldean bereziki . Eta hegoaldean ere ez; beste neurri batean izanik ere). Ez dago aurka, baina ez dago behar adina aktibatua. Pedagogia landu beharra. (Maciasek Baionako Unibertsitatearen eguneroko ikasleen interes eza adibidetzat jarri zuen).

Kontraesanak: PSko eleduna Frédérique Spagnac senataria eta Sylvianne Alaux  eta Colette Capdeville PSko diputatuak  prozesuan engaiatuak dira. Lehen biak Forumean zeuden, eta funtsean alderdi guztietako ordezkariren bat. Hautetsiak dira. Demokratikoki hautatuak. Estatuko Barne ministro Manuel Vallsek agintzen du baina. NHTen kideak poliziak galdekatzeko agindua berak eman du.

(Nire) bitxikeriak: Adibidez, Henri D’Uhalt-ek ez du oraindik Garbiñe Biurrun batzorde berriko kidea ezagutzen. Aieten osatu zenaz beste, prozesua bultzatzeko batzorde berri bat sortu da. Prozesuaren tempoa zein unean dagoen aditzera eman zuen errealki D’Uhalt-ek, nire aburuz.

(Nire) elukubrazioak: Bake prozesua eremu labainkorrean garatzen da. Desarmearen Egiaztatzaile taldeak eta Nazioarteko Harreman Taldeak ez ote duten elkar “ongi edo guztiz” ulertzen inpresioa hartu dut. Bakea bultzatzeko batzorde berria sortu izana (bi hilabete sortu dela erran zuen Henri D’Uhalt-ek) prozesua garatzeko ikuspen –tempoa– ezberdinak daudela iruditu zait. Denbora da aldagaia eta gakoa.
Prozesu hau aukera “bakarra” da. Aukerak “ezberdinak eta bakarrak” dira, eta ez dira errepikatzen. Huts egiteak iragana errepikatzea dakar etorkizunean.

Marinel zaharren balada berriak

2014-02-28  //  (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Joseba Sarrionandiaren Marinel zaharrak

Otsailak 22 zituen. “Itsasoa da bide bakarra” lemapean heldu ziren Literatura Eskolako eskifaia-kideak Hendaiara, Eider Rodriguez lemazaina Pausuko Xaia ostatuan zain genuela.

Sinboloak mugarriak dira gure bideetan. Alta, sinbolo kontrajarriekin topo egiten dugu. Errepublikako Plazan hartu nuen bidea. Plaza ez da “gure herria”ren sinboloa, berbarako. Portu karrikatik Kaneta portura egin nuen, antzinako portura. Behialako PAF(Police de l’Air et des Frontières) zelakoari so egin nion. Badian nengoen jadaneko, Eva Forest Kaian. Alfonso Sastrerekin gogoratu nintzen. Eva eta Alfonso, oi marinel zaharrak!

Aireportuko burrunbek iragan urruneko izuen gordelekuak seinalatu zizkidaten. ETAko mugalariak, pasadizoak; Pott banda. Haiek bandak! Bidasoan goiti itsasoa gibelean laga nuenaz ohartu nintzen. Kontrakorrontean nindoan. Alta, marinel zaharrez eta naufragoez esperientzia biziak helarazi dizkigun iheslariaren bitakora kaiera ezagutzeko grinak kitzikaturik, “abantean!” nioen kartsuki.

“Nazioarteko” zubiak “azpiratu” nituen ur gaineko pasabide berritik, zuraz polito egindakoa. Sokoa lantegiko hangar zaharrak begiztatu nituen, ezkutuko marinel zaharren isilpeko zuloa akorduan. Ur bazterreko ihitzek Les Joncaux auzoa auguratu zidaten sarri. Azken portu aldera begiratu nuen, uraz bestaldera. Antigoaleko erromatarren aztarrena.

Faisaien edo Konferentziaren uharte parean, frantziarren eta espainiarren sinboloaz ahalketu nintzen. Denboraren kontrako borrokan egokitu nintzen Xaian. Antxeten txilioak isildu ziren. Marinel zaharraren bitakora kaiera eskuetan agurtu gintuen ondinak. Antzinako marinelen kontrastean, lemazaina emakumezkoa genuen. Oi marinel berriak!

Munduko hainbat hondartzara arribatutako Iurretako marinelaren istorioen sinbologiak gatibatu gintuen ondinaren eleetan. Haren Untzigintza poema esplikatu zigun. Gainerakoa, bitakoran ei dago.

Sarriri, Huizingari edota Eiderri entzutera “Inor ez da hemengoa” pentsu ohi dut. Pentsamendu sinboliko basatiena poetena dela. Lengoaian ez dagoela arrazoirik. Poetaren eginbidea tribuaren berbei zentzu garbiagoa ematea dela.

Intxaur azal batean gindoazen, Nietzsche edota Mallarmé ere arraunei oratuta. Melvillek, kanpotarra hau ere, itsaso debekatuetan barrena joateko puxatu gintuen. “Lasai, Ulises dugu lemazain” zioten ausartuenek. Xaia eskifaian emaztekiak ziren gehien.

“Nik iada ez dut kemenik itsasora partitzeko. Ifar aldeko orduak gero eta hotzagoak dira. Lagunak izoztuta daude”, entzun irudi genizkion marinel zaharrari

“Itsaso berriak asmatu behar ditugu” esan zuen ondinak. Happy end? Agian!

Eider Rodriguez, iragan otsailaren 22an, Pausuko Xaian. Argazkia: Elearazi

Baiona 2014ko hautagaiburu Jean-Claude Iriartekin solasean

2014-02-20  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Baiona 2014 hautagaitzaren zerrendaburu Jean-Claude Iriarte (Dani Blanco)

Baiona 2014 hautagaitzaren zerrendaburu Jean-Claude Iriarte elkarrizketatu dugu (Baiona, 1962). Ekonomialaria. Irakaskuntzan aritua. Hautetsien Kontseiluko eta Euskararen Erakunde Publikoko zuzendaria ohia. Kontseilu Nagusiko zuzendaritzan izana bost urtez. Duela urte bat bere kargua utzi zuen, martxoan izanen diren Herriko Etxeko hauteskundeetan parte hartzeko.

Hona elkarrizketari gehitzeko moduko bizpahiru txatal:

Zein izan da pertsonalki Baionako Herriko Etxeko bozetan zerrendaburua izateko arrazoia?

Hamabost urtez aritu nintzen irakasle, Hazparneko Lizeoko zuzendaria izan naiz besteak beste. Duela hamahiru urte inguru utzi nuen irakaskuntza, eta arlo publikoan sartu nintzen, teknikari funtzioetan: Hautetsien Kontseiluko zuzendaria, Euskararen Erakunde publikoko zuzendaria, Kontseilu Nagusiko zuzendari ordea izan naiz. Orain, beste bihurgune batean sartzea deliberatu dut. Orain arte bete ditudan funtzioetan ezin nuen  engaiamendu politikorik hartu. Abertzalea naiz, baina ez dut marka politikorik ukan. Hamabost urtez arlo publikoan lanean bildu dudan esperientzia Baiona 2014 proiektuaren alde ezarri nahi dut.

Lehen itzulian, bozen %10 eginez gero, bigarren itzulian hautagaitza aurkezten ahal dute parte hartzaileek. %5 eta 10ren artean eginik, negoziatu eta akordioak egin daitezke. Bigarren itzulian zuen kasa aurkezteko aukera ikusten al duzu?

Bai, noski. Pentsatu behar dugu hauteskundeak irabazten ahal ditugula; mentalitate horrekin aritu behar dugula erran nahi dut. Baiona Berria kandidaturarekin, abertzaleek bozen abantzu %10 egin zuten iraganean. Orduan bi hautetsi abertzaleak izan ziren eta oraingoan ere izanen dira. Gero ikusi behar da lehen itzuliko emaitzak nolakoak diren, hautagai batek gehiengo osoa ateratzen badu, bigarren itzulirik ez dago; Jean Grenet-ekin zenbaitetan gertatu den bezala. Gero ere, aldi honetan sei zerrendak parte hartuko dute gutxienez, beraz, aukera asko dira bigarren itzulia izateko, hau da, zaila izanen da inor lehen itzulian guztiz nagusitzea.

Hona, azkenik, Baiona 2014ko hautagai burua gehixeago ezagutzeko pare bat datu:

Senitarte eta guraso baxenafarrak ditu Iriartek. Hiru urte bete zituen arte Hiriburun bizi izan zen. Gero Baionan. Baionan eta Bordelen ikasi zuen: “Tipitan euskara entzuten genuen etxean, baina frantsesez aritzen ginen gurasoekin. Euskaraz ulertu izan dugu beti… Gero ikasle nintzela lantzen eta mintzatzen hasi nintzen eta ginen etxean” erran digu. Alain Iriart anaia du. ABko kidea eta Hiriburuko auzapeza da, besteak beste.

Iker Etxaniz-i, esker onez

2014-02-14  //  (B)literatura  //  Iruzkinik ez

Iker Etxaniz blogari-lankideak eskainitako logoa.

Katebegia du izenburu txoko honek. Zenbat begi lotu behar ote egia antzemateko? Zenbat kate apurtu “aske” bizi ahal izateko?
Politikaren eta literaturaren (h)egian ibili ohi naiz: ordokian ibili nahi arren, orekari doi-doi eutsiz.
Hitzak, eleak eta berbak… Paroles.
Eta irudiak... Estimu handiz jaso dut zurea, Iker.

Literatura irakurtzen dut, baita hainbat libururen iruzkinak egin ere. Aldian- aldian, eskariz eta halabeharrez, ene gogokoak edo.. nabari “behar” izaten ditut.

Iazko liburuen artean, hauexek:
– Parisen bizi naiz (besterik ezean).  Koldo Izagirre (Susa).
– Bide batez esanda. Mikel Ibarguren (Utriusque Vasconiae).
– Hobe isilik. Garbiñe Ubeda (Elkar).

Ene gustukoen artean horiek daude, baina ez dira denak.

Hona, arrazoiak arrazoi, urterik urte, aipatu gabe geratu diren zenbait liburu. Zenbait, ez denak. Jarraian, ene iruzkintxoak.

Gure Jerusalem galdua (Erresuma eta fedea III)
Aingeru Epaltza
Argitaletxea: Elkar

Gure Jerusalem galdua izan gintezkeenaren miraila da. Osatzera iritsi ez ginen historia istorio bihurtua. Euskal nobleziaren gain-beherakadaren erretratatu ahala herri xehearen iragan galduaren malura deskribatu diguna. Ausart erranik, duela bost mende girotua izanagatik egungo munduaren isla ere badena.
Eleberrigileak darabilen euskara, gure mintzairak izan zezakeen ahalmenaren lagina da. Agian, historiak beste bideetatik aitzina egin izan balu, egungo politikariak ez lirateke noble duke edo konde haien isla izango. Aingeru Epaltzak ez du lan historiko soila idatzi horregatik. Egile nobela ere bada obra itzel hau.

Zintzoen saldoan (2012)
Jon Alonso
Txalaparta

Nobelak badu sukaldaritzatik, badu politikatik, badu suspensetik. Eta zuk irakurle baduzu irri egiterik! Baduzu erudiziotik edaterik ere. Lanbas protagonista pattarrez eta drogaz horditu nola, horditu zaitezke hitzez. Bapo ase ere! Suspensea eta irria eskaintzeaz gain, ongi mamitutako eleberria duzu. Zintzo bandidua! Zurian beltz! Zurikeriazko mundu honen garbigarria. Eleberria ele berriek egiten dute. Jon Alonsok aspaldi gainditu zuen nahiko ondo delakoa. Bikain.

 Atakak  (2011)
Egilea: Hasier Larretxea
Argitaletxea: Alberdania

Iraganak oroimena elikatu izaten du. Oroia eta mina bat bera dira usu. Bizitza argitasunaren eta iluntasunaren arteko iraganbidea da. Iraganbidean atakak daude. Larretxearen poesiaren bidez bizitza bizi ez ezik, bizitza asmatu dezakegu. Hitzak bizitzen laguntzen dizu. Mugaldeetako hitz leloak uxatzen ditu, bere hitzek iraganaren lasta lagatzen baitute bidean. Alta, bere poesia hitzetan baino espazioan daukazu. Bizitza hitza da, bizia berriz argia. Hitza poesia bilakatu daiteke, baldin eta hitza argia bada. Larretxeanean esku-argia duzu hitza.

OHARRA: Testu hauek, idazle horiekiko begirunez idatzi nituen/ditut.
Estekeetan dauden testuak, kritikak.armiarma.com-en daude. Eskerrak Susa-koei ere.

Peru eta Stein-i Sustrai Colinaren galderak!

2014-02-11  //  (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Normal
0

21

false
false
false

ES
X-NONE
X-NONE

Aire Ahizpak Sustrai Colinaren bertso-galderak kantari

Otsailaren 8an, 1984an GALek hil zituen Peru eta Stein iheslarien aldeko ekitaldia izan zen Hendaiako pilotalekuan.

Ekitaldia franko poliki iragan zen, hainbat letrek, doinuek eta irudiek hunkitu gintuzten bertan bildu ginenok. Kantari nahiz musikari guztien agerraldiak bikainak izan ziren.

Neronek, bat bera ere apalarazi gabe, Aire ahizpek xarmanki abestutako Sustrai Colinaren bertso galdera-sorta gogorarazi nahi dut, Peru eta Stein izan zirenak are hobeto oroitzeko. Hona:

Normal
0

21

false
false
false

ES
X-NONE
X-NONE

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Tabla normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-hyphenate:none;
text-autospace:ideograph-other;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:”Times New Roman”;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

Normal
0

21

false
false
false

ES
X-NONE
X-NONE

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Tabla normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-hyphenate:none;
text-autospace:ideograph-other;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:”Times New Roman”;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
ZER USTE DUZUE GUTAZ?

Peru, Stein, erantzungo dizkiguzue gure buruari pausatzera ausartzen ez garen galderak?

1/ Zer diozue barkazioaz,

kondenaz, damuaz, kulpaz?

Hipoteketan preso dagoen

gure askapen burrukaz?

Ez ote dugu kristau zintzo bat

estaltzen larruzko txupaz?

Inoiz min hartzen ote duzue?

Zer uste duzue gutaz?

2 / Zer diozue ikastolekin

prefetak duen konduktaz?

Politikari zenbaitek ostu

duen altxorraren muntaz?

Zer diozue Gonzalez eta

Amedoren espantutaz?

Inoiz sumintzen ote zarete?

Zer uste duzue gutaz?

3/ Zer diozue arruntaren min

eta minaren arruntaz?

Taberna hustu ahala bete den

sikiatraren kontsultaz?

Zer diozue jende arteko

bakardade mortu huntaz?

Inoiz harritzen ote zarete?

Zer uste duzue gutaz?

4/ Zer diozue manifestapen

isil bateko oihutaz?

Herri harresi nekatu baten

kolpe arteko musutaz?

Zer diozue Canoren Twist ta

Berri Txarrak-en kantutaz?

Inoiz harrotzen ote zarete?

Zer uste duzue gutaz?

5/ Zer diozue alardearen

inguruko istilutaz?

Gure eredu ditugun herri,

lider eta ispilutaz?

Elkargo zahar ta polo berria

segi al duzue lupaz?

Inoiz lotsatzen ote zarete?

Zer uste duzue gutaz?

6/ Zer diozue mugarik gabe

zuritzen den Larrun puntaz?

Tren geltokian falta direnen

zain pasatako ordutaz?

Zer diozue gure bizitzaz,

izateaz eta look-az?

Ta guk zuetaz uste duguna

uste al duzue gutaz?

Bixente zenaren Argi Perurena ere gogoan izan genuen Beltzenia pilotalekuan.

Milesker Sustrairi, Aire ahizpei eta ekitaldia gauzatu zuten guztiei.

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Tabla normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:none;
mso-hyphenate:none;
text-autospace:ideograph-other;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:”Times New Roman”;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

Aizpurdi karrika, Perurenatarrak gogoan

2014-02-07  //  (C)politika, (E)gizartea, (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Stein eta Peru-ren aldeko omenaldia Oiartzunen

Orio auzotik behera, Enperadorearen etorbidean ia amaieran, Hendaiako hilerrirako bidea dago. Zimitorioa herriaren nortasunaren lekuko paregabea da. Niretzat berezia da, hendaiar peto-petoa izan gabe, hemen jaio eta hiru hilabetez hil zen Haritz semea bertan baitago lurperatua. Otsailaren 20an jaio zen, eta urte bereko maiatzean hil.       Bidantenia bidexka hartzekotan nintzela, duda-mudan, hilerrira joatea pentsatu dut.

“Hurrengo batean” ebatzi dut. Hori ene kontu pertsonala da.

Alta, hilak hizpide, orain 30 urte, Iparraldera arribatu nintzen garaian, Herio gogoratzen dut Hendaiako karriketan. Hainbat iheslari hil zuten. Herritar batzuek egoera tragikoa ezagutu zuten. Esaterako, Segundo Marey, egun hila. Martxoaren 1ean, berriz, SNCFko trenbidetan, Jean Pierre Leiba hil zuen GALek. Leiba ez zen Espainiako Zerbitzu Sekretuen esanetara ziharduten mertzenarioen jomuga. Tronpatu ziren. Leibaren zoritxarrerako eta jomuga zuten errefuxiatuaren suerterako.

Aizpurdi karrika hartu dut jomuga gaurkoan. Izenak izen, Angel Gurmindo eta Bixente Perurena errefuxiatuak heldu zaizkit akordura. Trenbidearen alboan doan kalea da Aizpurdi, bertan bizi ziren Perurenatarrak. Blanki emaztea, Esther, Aingeru eta Argi alabak (Argi Rennesen preso dago; duela 15 urte). Perurena eta Gurmindo etxetik irten ziren eta GALek hil zituen 1984ko otsailaren 8an.
Badira bideak, badira sendak, badira kaleak, badira karrikak… diferenteak direla betiko, gisa batez edo gertakari bat medio ezagutu dituzulako. Ez dira izanen besteak bezalakoak sekula santan. Horietako bat duzu enetzat, Aizpurdi karrika. Badira gehiago Hendaian bertan, baitan bertatik kanpo ere.

Anartean, zorionez, badira bestelakoak ere. Adibiderako, Aizpurditik behera dagoen Bas-quartier eta inguruko kaleen izenek liluratzen naute: Marizabalenia, Txintxoenia, Barrandegi, Subernoa…  Euskaldun herriaren nortasunaren lekukoak. Bas-quartierrean, ezpondan behera joaki, bi errekasto batzen omen ziren behiala. Toki horri Arrizabaleta zeritzoten. Ez dira izen den-denak enperadoreen balentriaren arrastoan paratuak. Ez horixe!

Bidez bide, iragana gogoan –otsaileko 8aren eta martxoaren 1aren artean– idazten ari naiz: otsailaren 20an. Haritz ezik, bi urte berantago, egun berean jaio zen Ander semearen egunean. Hilik bat eta bizirik bestea. Hara, berriz ere eneak gogoan. Alabaina, Haritzekin batera, hil zuten Bixente gogorazi nahi dut bereziki, baita preso eta bizirik dagoen Argi Perurena alaba ere. Laster kaleratu den desioz eta esperantzan.

Peru eta Steini omenaldia Bihar Hendaiako Beltzenian. Egia Bide Askatasuna Amets

 

OHARRA: Posta hau iaz idatzi nuen, eta gaur, biharko omenaldira begira gaurkotu. Bihar, otsailaren 8an, Beltzenia frontoian, arratsaldeko 6etan, Peru eta Stein-i omenaldia.

mkl

 

 

Errenteria famatu zuten indarkeriarengatik eta bakegintzan ospetsu bihurtzen ari da

2014-02-03  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Julen Mendoza. Errenteriako alkatea. (Arg: Dani Blanco)

Errenteria eta Orereta izenak erabili ohi ditu Julen Mendozak. Eduardo Galeano idazle uruguaiarraren hitzak hizpide hartuta amaitu genuen solasaldia: “Al fin y al cabo, somos lo que hacemos para cambiar lo que somos”.  Hots: “Azken funtsean, egiten duguna gara, garena aldatzeko”.

Eraikiz ekimena dela-eta, hedabideek Errenteria/Orereta famatu dute bizikidetzaren bidean: “Errenteria famatu zuten indarkeriarengatik eta bakegintzan ospetsu bihurtzen ari da” esan zigun ere.

Alkate lanaz jardun genuen hasieran, honatx jarduna bere osotasunean

Alkatearen lana gogorra da, eta aldi berean, polita. Izugarrizko intentsitatea duen lana da. Kritiketatik gertu bizi zara, herritarren kritikak eta beste esparruetakoak ere entzun behar dituzu. Udal politika egiteko herritarrengandik gertu egon behar duzu. Zenbaitetan irtenbide azkarrak eman ditzakezu, zure lana pertsonalizatu egiten duzu pertsonari erantzuna eman behar diozulako, ez kolektibo abstraktu bati. Noski, zuk aurpegia jartzen duzu eta polita da, baina aldi berean horrek alde gogorra ere badauka, presioa eta intentsitatea bizi dituzulako.

Eraikiz ekimena hizpide, lerro batzuk ez ziren paperera pasa

Eraikiz Zine Zikloan belaunaldi guztiak egon ziren, baina egia da, gazte-gazteak ziren gehien faltan hartu zirenak. Hori normalizazio eta bake diagnostikorako datu inportantea da. Normala era bada. Baina kontuz ibili behar dugu, gazteek gai honekiko interesa ez edukitzea larria da. Gazteez ari naizean, 18-20  urteren ingurukoez ari naiz. Gatazkak utzitako karga gazteek ere hartu eta bizi behar dute, etorkizunari begira beren ekarpenak egin behar dituzte. Gazte gutxiago izateak ez zuen ekimenaren arrakasta apalarazi hala ere. Gainerako belaunaldiak ordea han izan ziren, iraganean aktibo aritu zen jendea eta gaur egun ere halaxe ari dena.

Errenteria eta Orereta izenak hizpide

Askotan gai batekin itsutzen gara, politizatzen ditugu gai hauek. Niretzat biak dira baliagarriak, Euskaltzaindiak biak onartu izan ditu, eta biak erabiliak dira. Historiari horrenbeste begiratu gabe, une bakoitzean herriaren nahia bada bere herriari izen bat ematea, ez da itsutu behar izenen kontu horrekin. Ni biekin ohituta nago.

Ez ikusi, ez ikasi!

2014-01-31  //  (B)literatura, (D)kulturgintza, Musika  //  Iruzkinik ez

2014ko Neguko Literaturaren menturan ekitaldiaren afixa

Bixintxoak  izan dira Hendaian, festa patronalak. Izenak aditzera ematen duenez, Saint Vincent “dugu” herriko santua eta patroia. Herri santua gurea! Euskal Herria, alegia. Zer besterik gara, giristinoak izan ezean? Ez dezadan esajeratu ere, kristau izateari uko eginik edo uko egin barik, besterik ere bagara-eta!

Mundua jira-bira dabil, eta gu haren historiaren istorioen bueltan. Aurtengo Bixintxoak ur turrustetan iragan ditugu: Danborradako jotzaileak, manéges delakoak, zaldi-maldikoak, urez blai ibili dira jira-biran, eta gu haien ingurumarian.

Alabaina, santu guztiak ez dira patroi, edo eredu beraren neurriaren araberakoak. Santuak santu, hendaiar gorenak ere baditugu gure historian: Anton Abadia nola Ixtebe Pellot antigoalekoak. Berria-goak ere: Bixente Lizarazu futbolaria nola Amets Arzallus bertsolaria. Hendaia aintzatzen duten izenak eta izanak.

Otsaila izaki, literatur menturazaleok herritar gorenen arrastoan ibilki gara.

Aurten herri kaskotik –Miterrand Mediatekatik– Abadia Gaztelura aldatu gara V. Poesia emanaldiaren karietara, Abadiaren zenaren etxaldera. Karrikan ur burrustan ari zela, aterpe hartu dugu gazteluan.

Patri Urkizu historialaria, Fernando Morillo zientzialaria eta Ekhiñe Egiguren poetak Abadia zenaren historiaren eta istorioen abarora arrimatu gintuzten tokiko kaperan. Guk liburutegian nahi genuen zertu ekitaldia, toki epel goxo-agoan, literatur menturazaleoi dagokigun menturan. Alabaina, antza, bertako “mamuek” ez zuten elkar aditu eta kapera hotzera bideratu gintuzten. Mamuek ez zuten ongi hartu elkar, edo ontsa baino hobetu zuten konfabulatu gure kontra. Hots eta hotz!

Edonola ere, Patri, Fernando eta Ekhiñe-ren istorioen bidez, izarigabea den Abadiaren historian beste urrasño bat eman genuen. Adibidez, Antonen anaia Arnauden jite borrokalaria ezagutu genuen. Anton baino gerlari-agoa izaki, nonbait. Ehiztaria. Harrapakin-agoa. Hots, Anton liburuen artean geratzen zeino, Arnaud Virginie (Vincent de Saint Bonnet) emaztearekin ihalozka ibilki zebilela laxo. Barkatu, alde freudiarra jalgi zait.

Abadiaren obraz amiñi bat gehi-ago jabetu ondoren, hotzak eta hotsak tarteko, tokiko barrunbetara jaitsi ginen. Iraganeko eta gaurko supazter ondora, mamuen txokora. Hitz eta pitz, eta zizka-mizka jardun genuen giro epelean. Liburuak maitatzeaz beste –mamu ez bihurtzeko– sabela ere behar baita bete.

Abadiak “ez ikusi, ez ikasi!” leloa utzi zuen idatzia gazteluan. Guk gazteluko “mamuak” ikusi ez, baina sumatu bai, baita nork bere izenari bere izana gehitu behar diola ikasi ere.

Ezkerretik eskuinera, Ekhiñe Egiguren, Xabi Strubell, (M.A.) Natxo de Felipe, Patri Urkizu eta Fernando Morillo.

Post-scriptum: Abadia Gazteluan bildu zen publikoaren artean Oskorriko Natxo de Felipe kantaria zegoen. Patri Urkizuk gonbidatu zuen ekitaldiaren amaieran kantatzera, baita kanta zoragarria eskaini ere. A capella, aipatu kapelaren aldarean.

Argazkia Jean-Pierre Artolarena da, Akelarre elkarteko presidente, argazkilari, afixa egile eta hamaika kontuen kontari eta langilea.

Normal
0

21

false
false
false

ES
X-NONE
X-NONE

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Tabla normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:”Times New Roman”;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:”Times New Roman”;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}

(M. A.) delakoa, Akelarre elkarteko kide eta ekimenaren eragilea da, baina ez bakarra, ezta gutxiagorik ere. Badira ere, Pantxika, Joani, Marian, Miren, Joseba eta Edurne, besteak beste. Haiei esker bereziki gauzatzen dira Literaturaren menturan saioak.

Eskerrik anitx!   

Eusebio Osa / Belaunaldi baten lekuko

2014-01-24  //  (C)politika, (D)kulturgintza, Historia  //  Iruzkinik ez

Eusebio Osa bergararra

Pako Sudupe idazleak Eusebio Osa idazlea ekarri digu gogora Belaunaldi baten lekuko liburuan. Idazle baino gehiago izan zen bergarar gasteiztartuaren obraren lekukotasuna. Garai zailean egilea eta eragilea, pentsalari arizalea. Sudupek paperezko Argian adierazi digunaz gainerako pasarte batzuk dituzu hemen, Eusebio Osaren izaeraren osagarriak:

Eusebio Osa: euskal idazle

Euskaltzale jalgi zen plazara 1960an, Erein Oñatiko agustindar laterandarren kazetan, eta hil baino hogei egun lehenago argitaratu zuen azken artikulua Egunkaria-n –1993-02-02, Elkarri bake mugimenduaren alde–. Tartean, hiru liburu euskaraz, azkena tesia, eta artikulu ugari. Euskara gure aberria zela adierazi zuen modu hunkigarrian, eta euskara euskara lantzeagatik ez baizik eta, besteak beste, zapalduen alde egiteko, herri langilearen alde egiteko, bultzagile nagusi AEBak dituen militarismoaren aurka egiteko, AHTren aurka eta ekologiaren alde egiteko erabili zuen, euskal abertzaletasunaren alde ere, eta migratzaileen eskubideen alde halaber.

– Marxismoa, lehenik, kredo erlijioso gisa hartzea kritikatu zuen. Zenbaitek esango zuen marxismoa ez zela erlijio bat, metodo zientifiko bat baizik; baina, orduan mamitzen zen bezala. (70eko hamarkada hasierako hitzak dira horiek).

– Gora handia zuen marxismoak euskal intelligentsian garai hartan, 68ko maiatza-ren eta Burgosko prozesuaren ondotik. Rikardo Arregi eta Txillardegiren arteko polemika, sozialismoa modan dago Rikardok 1967an, eta Txillardegik, arrapostu, sozialismoa modan egon zen, baina orain modan estrukturalismoa dago.

– Francoren heriotzaren ondotik, 1976ko martxoaren 3ko sarraskia Gasteizen. Greba askoren azken emaitza errepresibo gisa: bost hildako. Baditu Eusebio Osak horri buruzko bertsoak burutuak. Esportazio-inportazio lantegi batean beharrean, eta lehenik batzorde antikapitalistetan eta gero OIC/EKE inguruan lankide. Francoren heriotzaren ondotik, orduan euskal gizartean zegoen giro politizatu asaldatuarekin, iraultza soziala posible gisa ikusten zen.

– 1970n, Osarentzat, kapitalismoa suntsitzeko, proletarioek eta herri langileak piramide itxurako antolakuntza behar zuen: garrantzizkoena batzarra zen, enpresa bakoitzeko batzarra, auzo eta ikastetxe bakoitzekoa, baina gero ezinbestekoa zen batzarrok ordezkariak hautatzea eta ordezkariok eskualdeka eta nazionalitateka koordinatzea estatu mailan.

– Eta euskararen lekua? Txillardegik Hizkuntza eta pentsakera liburuan zioen bezala, Osak ere zioen euskara egitura zela, ez marxismo ortodoxoaren arabera bezala, gainegitura, baina, euskara ez zela herritasunaren oinarri.

– Lehen hauteskunde demokratikoen emaitzak ikusita, eta mugimendu asanbleistari sindikatu profesionalek jarraitu ziotenean eta, aitortu zuen nazio arazoak klase arazoak baino indar gehiago erakutsi zuela. 80ko hamarkada hasieran EHUra igaro zen, euskararen morfosintaxia eta dialektologia ematera, nahiz berak bere gogoz filosofia emango zukeen. Eta horrekin batean Egin egunkarian kolaboratzen hasi zen.

– Eusebio Osarentzat, Madrilgo eta EAEko agintariek predikatzen zuten errealismoa ez zen errealitateak ezartzen zuen errealismoa, baizik eta indar ekonomiko eta pribilegiatuek inposatzen zuten errealismoa.

Ametsen karrikan

2014-01-03  //  (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Suhiltzaileen behialako eraikina, Merkatuko karrikan dago, Hallles delakoan. (Ene) Ametsen karrikan.

Ene ibilerak segitzen dituzuenek ezagun duzue karrikarako ene jaidura. Hendaika traineruak antzo ibili ohi naiz herrian barrena, kalez kale, goiti eta beheiti olatuen kontra. Neroni baina lehorrean.

Bart, lotaratzean, abenduko ene ibiliren nondik norakoak errepasatu nituen. Hileko azken ostiralean kontatu ohi ditudan pasadizoak zirriborratu nituen gogoan, goizean ordenatu eta idatzi asmotan: “Irandatz auzotik herri barnera edo kaskora heldu naiz, San Bixente eliza eta Herriko Etxea ingurura…” .

Nahasi samar jaiki naiz, ordea. Bardako ibilerak oroit nituen, baina gaueko ametsek ene nondik norakoak lausotu zituzten nolabait:  “… Hendaian nenbilen, baina ez zen gaur egungo herria. Neroni ere ez nintzen naizela, 55 urteko gizonezkoa. Bizar zuria nuen eta kaskoa ia soildua. Errepublika plazatik François Mitterrand Mediatekara hurbildu naiz. Eraikinaren zuria arrea zen, egurraren urdina euriak marguldua. Bestelako kolorekoa zen ingurumaria, zurbilagoa. Neroni ere zurbiltzen hasia naiz. Halle karrikan ote nengoen zalantzan egin dut aitzina, antzinako merkatuaren ondotik joaki naiz.

Amets karrika irakurri dut tokiko paretan. Suhiltzaileen eraikin zaharrera hurbildu, eta, zur eta lur geratu naiz. Abandonatua gogoratzen nuen etxea, aldatua eta berritua zegoen. Amets Arzallus Kultura Etxea irakurri dut atarian. Ate ondoan, metalezko plaka distiragarrian bertsolari bat kantari irudi, txapela jantzita. Hurbildu naiz: “Bai to, bera da!”. Hizki txikiak irakurri ditut: Amets Arzallus Antia. Hendaiarra. 1983ko azaroaren 9an sortua. Bertsolari Txapeldun Nagusia 2013an… (…).
Soa apaldu dut: “… Kultur etxe hau 2043 urtean  inauguratu zen, bertan Euskal Herriko lehendakari…”.
“Asko gara” aditu dut. Hitz horiexek esnatu naute. Euskadi Irratiko Dani Arizalaren ahotsak ametsetatik jauzarazi nau.
“Besteak lo daudenean, asko gara”, ziokeen esatariak.

Hara, asko gara. Euskaldunok alegia. Baiki…

Eguberrien karietara, Hendaitzko gazteak “Presoen alde” egin dute aldarri karriketan, Amets kantari…
Olentzero ibili da karriketan, Akelarre elkarteak antolatu ohi duen akelarrean…
Urtarrileko Bixintxoak jaiak direla-eta, Anton Abadia gogoan, Patri Urkizu, Fernando Morillo eta Ekhiñe Egiguren idazleak izanen ditugu hizlari…
Abenduan Euskararen Eguna ospatu genuen Beltzenia frontoian…     Hona, ikastolako ikasleek abestu zituzten hamabi kopletatik bosgarrena:
“Hendaian euskara asko dago/ ta dago ere frantsesa / Frantsesak  euskaldundu ezkero/ guretzat a zer sorpresa”.
Eiki, batzuk presa eta besteak sor. Alta, Hendaian ere asko gara edo izan gaitezke!
   Amets urte berri on!

Merkatuko karrikaren bestaldea, gaueko ametsetan agertu irudi erreala, ametsetakoa ezin ekarri (h)ona!