Memoriaz II (Gabriel Arestiren omenez)

2013-01-03  //  (C)politika, Historia, Musika  //  4 iruzkin

Gabriel Aresti

Gora ta gora beti Oskorri taldearen Gabriel Arestiren omenez diskoko kanta da. Arestirena da letra. Hitzak entzutean, zerbait arraroa egiten zaizu.

Kantarekin gogoratu naiz “Industria Ipar Euskal Herrian” erreportajea lantzean.

Alegia, zergatik Lapurdi hizpide izan, tankerako gaia lantzean edota kanta bihurtzean?

Gora ta gora beti,
haik gora Lapurdi!
Euskerak bizi gaitu
eta bizi bedi.

Demagun honela entzuten dugula kantua:

Gora ta gora beti,
haik gora Euskadi!
Euskerak bizi gaitu
eta bizi bedi.

Logikoagoa da pentsatzea Gabriel Arestik Euskadi idatziko zuela, ezta?

Memoriaz ari garen garai hauetan, gaur egun sinestezina dirudiena gertatzen zen frankismoaren eta diktaduraren garaian. Egungo demokraziaren paladin batzuek bestela sinestarazi nahi diguten arren.

Hor duzu kantua. Hor duzu letra ere. Nik zentsura hura apurtu aldera Euskadi hobetsi dut Lapurdiren aldean. Badago Lapurdiren ordez Euskal Herria hobesten duena. Niri berriz kirrik egiten dit belarrian.

Zer diozu zuk?

Ah, eta bidenabar, Gabriel Arestik kantaren letra idatzi eta ia 40 urtera, Industria Ipar Euskal Herrian zertan den ezagutzera gonbidatzen zaitut.

Gabriel Arestiren omenez

Gora ta gora beti

Gora ta gora beti,
haik gora Euskadi!
Euskerak bizi gaitu
eta bizi bedi.

Gorantza doa agudo kapitala
eta Euskadi beti dago apala,
aldrebesturik dago mundu zitala,
konformatzen ez bagara
ze pekatu mortala!

Gurea ez da bizi-modu normala
lurra lantzeko haitzurra eta pala,
lanaren truke kobratzen erreala.
Benetan da miserable
euskaldunon jornala.

Munduan ezin bizi daiteke hala,
merkatuetan dena gora doala,
etxera eta zopa guztiz argala,
kriseiluen oiloa
ez da postre formala.

Obrero eta nekazari leiala,
zuena ez da errenta liberala.
Diru zikinak putre motzak bezala
botatzen dizu gainera
hortxe bere itzala.

Jabeek dute kontzientzi zabala,
kaskatu dute gure lurren azala,
baina Euskadi ez da hain zerbitzala;
burruka garbian dago
hori da printzipala.

Memoriaz

2013-01-02  //  (E)gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

Joan-etorrian

Urte zaharra joan da, eta berria heldu. Urte berri on!

Bi urteren artekoak aise gogoratzen ditugu. Aspaldikoak ez horren aise. Eta iragan berriak ere ez horren zehazki, antza. Memoriaz ari naiz.

Horrela pentsatu nuen Ainara Ortega kantaria –Imanol Cover lehiaketa irabazi eta biharamunean– Euskadi Irratia-n entzun nuelarik. (Ainara Ortega –Satxa Soriazu piano-jolearekin batera izan zen iragan azaroan Imanol Cover lehiaketako irabazlea, Nire Euskaltasuna kanta interpretatuz).

Nire euskaltasuna kantaz ari zen. Txunditurik agertu zen. Ez bide zekien horrelako hitzak abesten zirenik iraganean. Gaizki ulertu ez banion, kantaren musika ez ezik, hitzak Imanol Larzabal-enak zirelakoan jardun zuen. Horrela iruditu zitzaidan, bederen,

Herri hau –herritarrak eta jendeok– , berriz ere, iraganera begira gogoetatzen ari da, geroan taxuz biziko bada. Bada, inpresioa dut, usteak uste(l), belaunaldi berriek ez dituztela iragan berriaren gutxienekoak ezagutzen.

Oharra: Egile honek, posta hau analisia izatetik haratago edo honatago, testuak daramatzan loturaren bitartez herri honen memoria lantzen laguntzea beste xederik ez dauka. Bereziki, belaunaldi berriek iragan berri-berria ezagutzen lagundu aldera. Hala ere, ez nadin horren inozo agertu ere. Beraz, nire inpresio zehatz bat emanen dizuet:
Memoria landu behar honetan, Imanol kantaria –herritarrek edo jendeek, bateko nahiz besteko sektoreek– denek bere egin nahi ote dute!?

Urte zaharra joan eta berria etorri, eta orain ere, Koldo Izagirreren Nire euskaltasuna poema lagun; Imanolen ahotsean.

Nire euskaltasuna baso bat da,
eta ez du zuhaitz jenealojikorik.

Nire euskaltasuna dorre bat da,
eta ez du Alostorrerik.

Nire euskaltasuna bide bat da,
eta ez du zaldizkorik.

Nire euskaltasuna lore bat da,
eta ez du aldarerik.

Nire euskaltasuna itsaso bat da,
eta ez du almiranterik.

Nire euskaltasuna liburu bat da,
eta ez du sotanarik.

Nire euskaltasuna mundu bat da,
eta ez du Amerikarik.

Nire euskaltasuna bertso bat da,
eta ez du txapelik.

Kirmen Uriberen euskalduntasuna

2012-12-21  //  (B)literatura  //  Iruzkinik ez

Literaturaren (h)egian… ibilki, literaturaren barnea eta kanpoa bereiziko nituzke.

Kanpo edo estra-literatura hizpide, honatx Argiako Kirmen Uriberekin elkarrizketak utzi zizkidan kontuok.

Aldez aurretik, ekar ditzadan Kirmen Uribe literatura egilearekiko aurre-juzkuok:

– Kirmen Uribe idazlea bilakatu zen –edo genuen–, artean libururik publikatu gabe.
– Neronek Bitartean heldu eskutik liburuan poetaren ahotsa ediren nuen.
– Bilbao-New York-Bilbao nobelan berriz, poetaren ahotsa ez zela nahiko nobelarako idatzi nuen.  
– Bilbao-New York-Bilbao  nobela kari, egin zitzaizkion “kritikak” ez zituen onartu, eta gainera horietakoren bat publikatzen galarazten saiatu bide zen. Hala omen edo ei.
– Boterearen (h)egian eta ertzetan ibili zen:  (…)

Elkarrizketaren ondorengoak:

– “Nobelagile onak poeta ona ere badu bere barruan” dio Uribek. Berbarako, Anjel Lertxundi eleberrigileak ez du behin ere poesia idatzi. Anjel Lertxundik Komatxo artean 1 Elkarrizketa literarioak liburuan azaltzen du zergatik ez duen poesia idatzi.
–  “Euskal literaturan nahi zaitugu” esan diote idazle “lagunek”. Literaturaren (h)egian ibili ez ezik, politikaren (h)egiaren bila ari dira eta. Adiskidantza eta bake garaia heldu da.  Mintzaleku politikoetan ez ezik, literarioetan ere –leku ezkertiar eta abertzaleetan– antzematen da hori. Hots, prest gaude laprast egin eta arerioaren (etsai izatetik arerio izatera iragaiteko prozesuan) (h)egietan amiltzear egon zena gure taldera biltzeko… onartzeko!
–  Uribek berebiziko urratsa eman du jada “Sakon-sakonetik naiz euskalduna, nire hizkuntza, nire kultura, nire jatorria zaindu nahi ditut” aitortu ostean.

Gero gerokoak:

Kirmen Uribek bere euskalduntasuna –niri– argitu ostean, honenbestez, Mussche nobela (Susa) irakurtzea dut eginkizun, literaturaren barneaz idazteko berriz ere.

Kirmen Uriberen Mussche

Artean, Koldo Izagirreren Nire euskaltasuna poema lagun geratzen naiz; Imanolen ahotsean.

Nire euskaltasuna baso bat da,
eta ez du zuhaitz jenealojikorik.

Nire euskaltasuna dorre bat da,
eta ez du Alostorrerik.

Nire euskaltasuna bide bat da,
eta ez du zaldizkorik.

Nire euskaltasuna lore bat da,
eta ez du aldarerik.

Nire euskaltasuna itsaso bat da,
eta ez du almiranterik.

Nire euskaltasuna liburu bat da,
eta ez du sotanarik.

Nire euskaltasuna mundu bat da,
eta ez du Amerikarik.

Nire euskaltasuna bertso bat da,
eta ez du txapelik.

Nire euskaltasuna pekatu bat da,
eta ez du mea-kulparik.

Koldo Izagirre

Walt Disney kalea

2012-12-17  //  (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Disney gurean

Itsasoko eta Txingudiko bulebarrez beste, Enperadorearena da bulebar luzeenetarik bat Hendaian. De Gaulle eta Lecler jeneralen izenak daramatzate beste biek. Bulebar hauen artetiko etorbideek, kaleek eta karrikek ongi baino hobeto deskribatzen digute Hendaia.
Goiara-n geratu nintzen azaroan, Lizardiren eta Enperadorearen arteko karrikan. Bulebarrera iritsi naiz Jean Mermoz kaletik. Lissardy (Lizarditik eratorria)  ikastetxearen ondoren, biribilgunetik sartu naiz Walt Disney kalean. Bitxia ezta? Kalea lehen aldiz zapaldu nuenean, ene buruari galdetu nion: “Walt Disney izeneko kale bat Hendaian?”.

“Tira, ez hainbeste estonatu” erran diot orain. “Zu ere, hein batean, Mickey Sagua, Edurne Zuri eta Zazpi Ipotxekin hezi zinen”.
Aitzina noa. Edurne Xuria eta Zazpi Ipotxak karrikak begiztatu ditut: “Amerikar ametsa” karriken izenetan ageri, to! Disney Inperioa aspaldi errotu zen gurean.

Edurne Xuri ere bai

Bertako bizilagun baten larruan sartu naiz une batez, eta txiste tzar bat egin diot ene buruari: “Zu non bizi zara?”. “Zazpi Ipotxetan. Edurne Xuriren ondoan”.
Errauskiñe, Alice Lurralde Miresgarrian, Peter Pan… Walt Disney maisu izan omen zen Lewis Carroll eta James M. Barrie idazleen istorioen pasarte beldurgarriak eztitzen, gozatzen. Haatik, Disneyri FBIn aritzeak ez zion beldurrik ematen. Bizitza eta amets amerikarra gauzatu aitzin, II. Mundu Gerra aitzin, Disney pro-nazia izan bide zen. Moussolinirekin bildu omen zen behin baino gehiagotan, ez zen Hitlerrengandik urrunegi ibili ere, antisemita zen nonbait.

Zazpi ipotxak… gibelean

II. Mundu Gerraren ostean iparramerikarrak munduko jendarmeak bilakatu ziren eta egungo Demokrazia gure amets liluragarrien berme sistema bilakatu. Paradoxa gero! Ba al dakizu? Alemaniar naziek Hendaia okupatu zuten II. Mundu Gerran. Abadia Gazteluan izan zuten kaserna nagusia. Tira, iparamerikarrek ere ederki   okupatuta gauzkate, gure arimaren parte bederen!

Oharra: Oarso Bidasoako Hitza-n kaleratua. 2012ko abenduaren 14a. 81. zenbakia

Ilusioek eta inozokeriek bizi gaituzte!

2012-12-10  //  (C)politika, Ekonomia, Kirola  //  Iruzkinik ez

Ilusioek eta inozokeriek bizi gaituzte! Futbola ekonomia eta politika baita:

Osasunako Kike Sola gola sartu ondorengo unean

Osasunak 1 Rayok 0 irakurri nuen kolorez, ene egunerokoan. Ez da Gipuzkoan gehien saltzen den egunkaria. Halere, nahi nuke gehien saldu ez ezik, irakurriena izatea… nirea.

“Jaitsierako postuetatik irten da” dio argazki oineko titularrak. Kike Sola nafarra golegilea ageri. Horixe euskarazko nire egunkariaren azalaren herena hartzen duen berria, larunbatean.

Barnealdeko orrietara noa. “Gutxienez, lasai lo egin” partidako artikuluaren titularrak. Sailkapena begiratu dut. Osasuna 16. postuan: 13 puntu. Partidu bat gehiago dute Rayok eta biek! Jardunaldiko lehena jokatzen izan baita euren artekoa. Mallorca. Deportivo. Granada. Espanyol ditu atzetik Osasunak. Puntu batera, edo bira. Rayo eta arraio!

Nire baitarako: talde hauek bihar irabazten badute? Osasuna berriz ere jaitsiera postuetara itzuliko da. Kirol albistegietan diotenez, zulora.

Kirola nola, politika eta ekonomia hala. Edo politika eta ekonomia nola, kirola hala. Politikariek eta ekonomialariek euren kalkuluak halaxe egiten ote dituzten pentsatu dut. Politika eta ekonomia zuloan egotea, ikuspegi kontua da, irudipen eta salmenta kontua.

Biharamunean, igande goizean, Gipuzkoan gehien saltzen duen egunkariak horrela titulatu du: ARRASANDO. Igandeko lehen orrialdea, osoa. Realak ez zuen, Xabier Letek abestu bezala, “kuatro-uno galdu”, Reazlak 2 eta 5 irabazi zuen Valentzian, arrasando irabazi ere. Philippe Montanier entrenatzailea lan-postua galtzeko zorian zegoela.

P. D.:  Abenduaren 10a da egun. 15. jardunaldia jokatu da. Osasunak galdu du, Realak berdindu. Berdin du. Anartean, Richard Niuwehuizen arbitroa hil zuten Holandan.
Ilusioak bizi gaitu, inozokeriak bizi ere!

Indarkeria eta politika

2012-12-04  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Politikaren eta literaturaren (h)egian idazten menturatu naiz Blog berriaren izenburuan.

Indarkeria eta politika hizpide heldu nauzu. Agnès Gugno filosofoak Jakin aldizkarian izenburu horrekin publikatutako artikuluaren harian. Artikulu bera Lapiko kritikoan duzu eskura edo begietara zabalik.

Estatuaren indarkeriaren lagina

Zinez interesgarria da Agnès Gugno-ren artikulua. Gomendagarria, beraz. Oro har, sinatuko nezakeen artikulua duzu. Ez dut, nire motzean, haren sintesirik ez aparteko alegoriarik eginen.

Alabaina, artikulua irakurri ostean hainbat burutazio dabilzkit kaskezurrean. Agian, zuri ere bai. Agian, ez. Dena dela ere, kontrasterako paratzen dizkizut burutaziook. Hiru konstatazio, bi gogoeta eta galdera bat:

Konstatazioak:
1. Indarkeria eta politika estatuaren zereginak dira. Indarkeriaren kasuan, baita  betebeharra bihurtu ere politika gauzatzeko.

Herrien erreboltarako eskubidea

2. Indarkeria –politika, beraz– estatuaren kontrako jarduera bihurtu ohi da, halaber.
3. Euskal Herria da horren lekuko. Iragan 50 urteetan, estatuaren (bi estatuen) aurkako erantzunezko indarkeria praktikatu da, hainbat erakunde armatuek praktikatu ere. Azkenak, orain urte bat armak betiko uztea erabaki zuenak.

Gogoetak:

1. Agnès Gugnoren artikuluaren zioetako bat estatuaren beraren indarkeriaren erabilpen kritikoa da. Estatuak indarkeriaren monopolioa bere egitearekin kritikoa da. Biolentzia mota bakarra dago, ordea. Ez dago biolentzia “onik” ez “txarrik” dio egileak.

Deigarria egin zaidana da, hain justu ere, erantzunezko biolentziaren erabiltzaileek, biolentziaren erabilpena muturreraino –estatuaren heinera, proportzioan– eraman dutenek –edota sustengatzen dutenek–, Estatua helburu izatea. Hots, Euskal Herriak Estatua behar du, berau lortzeko Estatuaren indarkeria “instituzionalizatua” erabili behar badugu ere.

Emilio Lopez Adan Beltza

2. Erantzunezko biolentziaren erabiltzaileek, edo kasurako sustengatu dutenek, hamarkada bat Estatuaren legalitatetik at egon ondoren, Estatuaren marko politikora itzultzeko, Estatuaren aurkako erantzunezko biolentzia –eta haren balizko egilea– kondenatu dute. Ezker abertzaleko Sortu alderdiaren bultzatzaileez ari naiz.

Galdera:
– Zergatik ezker abertzalearen ingurumarian ari diren hainbat jende da horren “beligerante” Estatuaren izaeraren aurka direnekin, Estatuaren indarkeriaren aurka nahiz ETAren indarkeriarekin kritikoak –izan– direnekin?

Gure ikastola

2012-12-04  //  (H)endaika  //  Iruzkinik ez

Abadiako Nekatoeneatik nator, Ekhiñe Egiguren idazlearekin solasaldi goxoa izan ondoren. Gure historia ezagutzeko beharra azaldu diot, baita jendeok oinez ibiltzeko dugun beharra ere. Aitzina noa. Bideko panoa irakurri dut: “Bazoitzak (sic) bere (h)ondarrak eta itsasoak ekarritako beste (h)ondakin bat bilduko balu… Itzultzean zakaruntzi (sic) bat duzue. Mimesker (sic)”. Chemin Ascoube-Fagady / Ascoubia-Fagadi bidea, irakurri dut aurrerago Askubia baserri politetik pasatzean. Askubia auzoan nago engoitik: “Interdit de déposer des déchets. Prohibido verter escombros. (H)ondarkinak boteatzea (sic) debekatua”.

Ez dira salbuespenak. Salbuespena euskaraz akatsik gabe irakurtzea da gure bideetan. Lanteguia (sic), irakurri dut harago.

Abadiako Domeinutik Enperadorearen etorbidera heldu naiz. Domeinua eta Enperadorea. (Hartu gogoan bi izen horiek irakurle).

Lizardi etorbidean noa, Goiara karrikan jada. Hendaiako Ikastola Goiara baserriaren ondoan egon zen iraganean; Belles Etapes egoitzan. Goiarak, Hendaiako goi-aranean kokatua, lekuari izena hartu ote zion nago. Horiek izenak: Nekatoenea, Askubia, Goiara…

Ikastola hizpide: euskaraz izan ezik, frantsesaz bertze, barne informazioa gaztelaniaz ere zabaltzen zaie gurasoei egun. Gure garaitik gaurrera, ele-bietan egitetik hiru eletan egitera iritsi da ikastola. Laugarrena ere fite heldu da: ingelesa.

“Goiara(n)ean izan, eta Gure ikastola deitzea ere”, marmarrean aritu ohi nintzen seme-alabek bertan ikasi zuten garaian.

Eta egun, bidez bide nabilela, berriz ere, euskaldunok zenbateraino okupatuak eta asimilatuak izan garen pentsu dut. Konkistatu gintuztenok lurra okupatu izan ezik, kontzientzia asimilatu digute. Enperadorea eta Domeinua hitzak lekuko. Maleruski, Gure delakoa ere pentsamolde horren segida atzeman dut.

Oi Nekatoenea! Oi Askubia! Oi Lizardi! Oi Goiara! Ginen edo genuen “gutxi” hura, galbidean utzi ere.

Nekatoeneatik Goiaran gaindi, promenada eta erdi

Oharra: HEndaika: Oarso Bidasoako Hitzako Bogan argitaratua. 77. zenbakia (2012/11/16).

PNV-ETA Crónica oculta deskubritzeko lerroak

2012-11-09  //  (C)politika, Historia  //  Iruzkinik ez

PNV-ETA Crónica oculta (1960-1979), Ttarttalok kaleratu du

PNV-ETA Crónica oculta Jose Felix Azurmendi kazetariaren liburu hagitz interesgarria duzu. 1960etik 1979ra bitarteko kronika epistolarra da, dokumentazio lan itzela. EAJren eta ETAren historiako jende esanguratsuen bizipenak, pentsamoldeak eta jarduerak bikain jasotzen ditu, idazketa lauz eta kitzikagarriz.

Liburuan aldi hartako abertzaletasunaren memoria jasotzen da, kazetari trebatu –eta zaildu– honen hurbileko bizipenak tarte direlarik.

Elkarrizketan, liburuko aldiaz gain, trantsizioaz eta egun egoeraz berba egin dugu, labur zurrean bada ere.

“Liburura iristeko bidea duzu elkarrizketa hau” idatzi dut paperezko Argian.
Interneten, bertsio luzea daukazu.

Hona, solasaldiaren espiritua agertzen duten lerro nagusi zenbait. Jose Felix Azurmendiren iritziz, EAJren eta ETAren arteko harremana nolako beharko lukeen adierazten dutenak. Euskal nazionalisten arteko harremanaz ari da, bistan da.

1: “Ezker abertzaleak EAJren beharra dauka”

2: “Urkulluk Quebeceko bideari segitu beharra aipatzen du,
orduan, gogorazi beharko zaio”

3: “ETAk euskal nazionalismoa modernizatu zuen, gaurkotu zuen”

4: “Nafarroa beti izan da EAJren ahultasuna, Aquilesen orpoa”

5: “Ez dakit zein diren gakoak, ezta oso argi ere ‘euskal auzia’z zer ulertu behar den. Ordea, argiago daukat egin beharreko bidea interesgarriagoa dela bere helburu nagusia baino”

6: “Buruzagiak dira, EAJkoak zein ezker abertzalekoak, gaur egungo garaira egokitutako historia moldatu dutenak. Modu horretara, herri honen egoera baretzen lagundu lukeen historia erakargarriago bat galdu da”

Nire aldetik, beste lerro hau gehitzea besterik ez:
“Bere historia ezagutzen ez duen herriak, ez du bere oraina ulertzen”.

Hamaika TBn Jos Felix Azurmendiri egindako elkarrizketa

Tramayesko Michel Maya auzapezaz

2012-10-27  //  Ekonomia, Energia  //  Iruzkinik ez

Michel Maya

Tramayesko Michel Maya auzapeza dugu sujeta. Ingeniari honek energiari buruzko mintzaldia eman du Baionan, berriki. Bere hitzaldiaren karietara erreportajea osatu dugu Argian. Lerro eta lotura hauek, bere herriko esperientziaz kontatutakoa amiñi bat gehiago osatzeko ekarri ditut orri honetara.

Hona, hasierako zenbat zertzelada:

Bere jatorriaz mintzatu zitzaigun Michel Maya, hitzaldiaren hasieran. Tramayes eskualdean Maya izenekorik ez dago. Bere aita Suitza aldean jaio zen. Bere aitona, iragan mendearen hasieran, gaueko lanetan aritzen zen, kontrabandoan, hor nonbait. Euskal  Pirinioetatik Alpe aldera ihes joan zen. Handik berriz, ondorengoak, Tramayes aldera aldatu ziren. Ziburukoa zuen aitona.
Tramayes herriak 1000 bizilagun ditu. Herri honetako agintariek –eta herritarrek– lan handia egin dute jasangarritasunaz kezkatuta. Eta hara non, Europak energia berriztagarrien garapena saritzen duen 4.500 herri sartu zuten Tramayes, baita lehen saria irabazi ere.

    Michel Mayaren hitzak:
– Itsuen erresuman begi-okerrek omen dute ikusmena onena. Guk gure herrian egin dugunak ez du deus apartekorik. Guk nahiago genuen saria ukan ez izana, benetan diotsuet, hobe da anonimatuan geratzea eta gure lana are hobe egitea. Tramayes ez da bakarra, badago beste herri –eta herri elkargo– asko lan interesgarriak egiten ari direnak energia berriztagarrien eremuan”.
– Konferentzia hauen bidez, besteak beste, hauxe eman nahi dizuet aditzera: Ez da beldur izan behar, ausartu behar da energia sistema berri hauetan inbertitzen. Nik badakit ez dela erraza horrelako proiektuetan sartzea, hautetsien artean sortzen direla gorabeherak. Agian, ezin da denetan menturatu, baina alor asko dago lantzeko, esperimentatzeko”.

Bizitza esperimentatzea lema izanda, hona, alkate legez, berea.
– 1995ean izan nire lehen agintaldia, eta energia berriztatzaileen egitasmoa ez zegoen nire programaren barruan.
– Bigarren agintaldian programa aurkeztu behar zen, hitzaldian azaldu dudana. Artean aztertzen ari ginen, baina ez genuen herria berotzeko sistema horretan sakon pentsatu. Auzapez nintzen, baina ez nuen pentsatzen milioi bat euroko proiektu batean sartuko ginenik energia berriztatzailean.
– Aurkeztu naizen hiru alditan, hartu dudan neurria –eta prekauzioa– izan da, zer egingo genuen ez iragartzea; ez sobera aireratzea proiektua landu eta abiatu arte.
– Proiektuak eginbidean direnean aireratzea ez da ona. Besteak beste, iragartzen baduzu, baina proiektuak ez badoaz jendearen nahiekin batera, guztiz behintzat, kontuz egizu.
– Konparazione: Azken urteetan herri eta herri arteko organismoentzat diru laguntzen beherakada izugarria izan da. Hots, aurreikusten genuena eta orain egiten ahal denaren artean izugarrizko aldea dago. Krisia dela medio ezin dituzu proiektuak eraiki paperean. Laguntzak eskatu ondoren, handik eta hemendik etorriko direlakoan. Beraz, herritarrei esan diegu: “Ez dizuegu ezer prometatzen”. Hori bai, behin proiektua abian delarik, praktikan jartzen den unetik, informazio guztia eman behar zaie herritarrei, informazio buletinean argi eta garbi azalduz, eta bilkura publikoen bidez. Guk horrela egin dugu, baita eztabaidatu ere. Hitz bitan: prudentzia eta zuhurtzia. Aukera kontua da. Askatasunez  ere jokatu dugu.

Michel Mayaren beste gomendioak:
– Energia kontsumoa ari da igotzen, idealena gutxiago kontsumitzea da: neurritasuna.
– Pairatzen dugun egoeraren errua ez da politikariena edo gobernuena, ez, ez, ez… Ez eurena soilik. Egoeraren ardura partekatu behar dugu herritar guztiok.
– Gure eguneroko bizitzan energiaren kontsumo minimoetan funtzionatzen ikasi behar dugu: efikazia eta sobrietatea lantzen. Guk geuk, saiatu behar dugu, norberak saiatu behar du. Hasteko saiatu behar dugu ea gauza garen bizitzeko moldea berritzen. Horretarako baina lehen urratsa geure kontsumoa apaltzea da.

Nire ikaspena:

Michel Maya auzapez izan baino lehen ingeniari da; eskolako mekanika irakasle. Politikaria da, baina politikan aritzeko funtsezko ezaugarri teknikoak menperatzen ditu: etxebizitzaz, energiaz, garraioaz informazioa landu eta ikasi du.
Energian adituek eta teknikariek esan diote “proiektu hau zure herriaren ezaugarrietara egokitzen da. Ona da”. Baina, berak zehatz-mehatz zergatik den ona ikasi du. Proiektua(k) eztabaidatzeko gauza da.
– Hautetsiek eta politikariek politikaren ofizioa baino ez badute menperatzen, politika-kerian erortzeko proportzio handiak dituzte.
– Politikariek, politikaren kudeaketa orokorraz beste, herri mailako proiektuei buruz ikasi behar dute, ikastaroak eginez eta mintegietara joanez.
– Hautetsiek beste herrietara joan behar dute, tokian tokiko esperientziak ikustera, berauez galdetzera: hau edo hori egiten ahal dugu? Zergatik? Nola?

Nire azken hitza Bizi! mugimenduko kideentzat: Bejondeizuela!

Ekialdetik heldu den haizea

2012-10-23  //  (B)literatura  //  Iruzkinik ez

Ekialdetik heldu den haizea duzu liburu hau. Hitzak –Pentsamendua– ez dira aski haizea adierazteko. Irudika ezazu liburua ene baitan daramadala, neure barne-zorroan, eta mendebaldetik abiatu naizela.

Bidean noa. Lehenbizi, liburuaren bi egileei ene diosal amultsua helarazten dizuet sentitu duzuen plazera partekatzeagatik, Benito lagunaren hatsa hitzen bitartez transmititzeagatik. Lan ederra egin duzue. Hitzak ez direla aski erran dut, ene barne-mintzoa erabiliko dut hartara:

Plazer bat izan duk, Benito liburuaren azala

“Bidean noa: oro da haizea. Haizea airea mugimenduan da. Ni mugitzen naiz eta haizea nire baitaraino heldu zait. Neroni ere haizea naiz. Nola egin bide, bestela? Oro naiz, ezin dut inguratzen nauena gabe nor izan. Bidean noa, eta ingurua natura da”.

Berezia atzeman dukezu ene mintzoa, naski. Plazer bat izan duk, Benito! halaxe atzeman dut neronek. Liburuak ez du hitza goresten, ez pentsamendua ere. Zer goresten du, bada? Bizitza. Areago: bizitzea. Bizitzea bilatzea da, esperimentatzea.

Mendez mendeko egunetan eta gauetan gidatu gaituzte maisuek. Kristoren edota Mahomaren gizaldietatik. Fedeen eta dogmen ekarleak

–izan– dira horien erlijioak –baita hinduismoak edota budismoak ere–. Jainkoaren ideia ezarri dute eta gure pentsamendua kamustu ere.

Argien mendeen ondoren ere, zerutik zetozen dogmak –eskuineko eskuaren aginduz– lurreko ezkerreko eskuen aginduz estali nahi izan dituzte beste maisu zenbaitek. Den-denek, hitzen eta pentsamenduaren bidez! Maisuen aginduek bete digute geure barne-zorroa. Euren aldian aldiko aginduak betez gabiltza munduan: nork bere izatearen maisu izateari uko eginez, norbera izateko ikasteari bizkar emanda, norbere buruaren jabe izan nahian arrazoiaren gainean arrazoiak pilatuz. Gure pentsamenduaren jabe –izanen– garen ustetan, aske –izanen– garela pentsatzera heldu gara.

Pertsonok ez gara ezeren jabe, ordea. Ez gara burua soilik. Sentipenek eta emozioek ere osatzen dute gure izatea. Mina gara, oroi-mina izan ere. Burua, gorputza eta arima –hatsa– gara: osotasun bat gara. Oinean mina badugu –bidean bide– mina dugu bihotzean, bihotzean mina badugu, mina dugu buruan. Izaki oso bat gara. Haatik, gure izateak inguru bat behar du inondik ere. Ingurua natura da, baina gu ez gara natura –izadia– naturalak ez bagara. Naturan egokitu ezean, izate gaixo da gurea. Artean, haatik, kasu eman diezaiogun gure baitatik aldian-aldian igotzen zaigun (h)ego-haizeari!

Liburuak –eta iruzkin honek– hasiera eta amaiera dute, bideak ez du helmugarik ordea. Guk hautatu dezakegu bidaiarako maisua –Osho dela, Krishnamurti dela, Tao dela– baina gure baitarainoko bidean gu gara maisu bakarra. Gure aurrekoek egindako bidea desibili behar dugu. Maisu –edo iradokitzaile– honen hitzetan: desikasi. Hitza ez dago akademien hiztegian, ezta behar ere. Segi desikasten. Egunero behar dugu abiatu, bizi eta hil. Egunero amiñi hilez gero, eternitatea –maitasuna– bizi dezakegu. Ez gaitezen beldur izan, ez naturaren beldur bederen, ezta beldurrik ere gizaldiz gizaldi ezarritako maisuen izanei eta esanei. Ez sinetsi, ezta maisuak berak dioena ere. Jakituria –maitasuna– egon ere, gure baitan baitago.

Mendebaldetik abian naiz, zerua goian lurra behean. Itsasoa ezkerrean,  mendia eskuinean. Ingurua bortitza da. Gizadia da. Ez epaitu Gizadia. Ez daude baloreak, balorazioak  baizik. Balorazioek –aldian aldiko lorazioek– balio dute, ez beste.

Horra, ekialdetik heldu zaidan haizeak iradokitako hitz sorta.

Oharrak: 2012ko urriaren 21ean, Berriako Plazan argitaratua.

Nire literatur beste kritika zenbait, Susako Armiarman.

Plazer bat izan duk, Benito!
Egileak: Pako Aristi / Mikel Markez
Argitaletxea: Elkar