Harridura kronikoa

2011-09-16  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Harridura kronika

Iragan udaldian Iparretarrak (IK) erakunde ohiko kide historiko batekin solastatu nintzen. Bizitzaren solasaz gain, hainbat gai ukan genuen hizpide: egungo prozesu –egoera– politikoa, hala nola egunez eguneko politika ere.

Frantziako Senaturako bozetaz  ari ginela, Gabi Mouesca (IK-ko militante historikoa hau ere) hauteskunde hauetan aurkeztu izanak harritu zuela erran zidan solaskideak. Harritu ez ezik, “hautuak nahastu zuela” erranen nuke nik. Tira, ez zitzaion egokia hautua. Hots, Mouescaren hautua politikaren jarduera pertsonalizatzea iruditzen zaio. Politikan kolektiboki –aukera zabalen mesedetan– aritu behar dela. Gauza gehiago ere erran zuen/zidan. Bego.

Ni bat nator solaskidearekin. Areago, pentsatu nuen, Mouesca hautetsi izan gabe aurkezten da. Politikan eragin nahi, politikatik at. Sisteman eragin nahi, sistemaren kanpotik. Sistema iraultzeko garaian bizi bagina legetxe. Areago, pentsu dut, Mouesca ezker abertzalearen izenean aurkezten da (Batasuna Iparraldean legez kanpo balego bezala), eta ez du bat egiten ABk eta EAk sostengatzen duten hautagaiarekin (Europe Ecologie Les Verts-Régions et Peuples Solidaires-eko hautagaiburu Sauveur Bachorekin).

Batasunak, bere alde, bere arrazoiak ditu Bachorekin bat ez egiteko:
– Abertzaleen hautuak EHBai izan behar du, Batasuna izatekotan.
– Bachoren hautagaitzak PSrekin negoziatuko du bigarren itzulian.
– (…)
Bego!

Ni ere nahastuta eta harrituta nago, zinez: “Batasunak ez ote du bada, batasuna aldarrikapen, goiburu eta helburu?”. Hegoaldean, legez kanpo, “politika” egitea hobetsi du, Bildu koalizioa sostengatuz, EA eta Alternatibaren eskutik. Bi alderdi hauek ez dute inoiz PSOErekin negoziatu? Ezker abertzaleak ez al du bada PSOErekin inoiz negoziatu? (Kutxa Bank afera tarteko, oraindik orain).

Sauveur Bacho elkarrizketatu dut berriki. Gabi Mouescaren hautagaitzaz galdetu nion. Ondoren, elkarrizketa argitaratu bitartean, Mouescari bozetara aurkezteko debekua ezagutu nuen/genuen. Bachoren erantzunak ahalik eta modu egokienean paratu nituen, labur eta zehatz, gaia endredatu gabe saiatuz. Hitz laburretan: Bachok Mouescaren hautua errespetatzen du. Bachok Mouescaren debekuaz bere iritzia eman du publikoki ondoren.

Debeku horren kariz, abertzaleek, abertzale guztiek –eta abertzale ez diren bestetzuek ere bai– “Estatu jakobinoaren, zanpatzailearen eta errepresio-egilearen jarrera salatu dute”. Buruan buru, prefosta, bereziki eta ozen, Batasunak edo hauen ingurukoek.

Eta hara, galdetzen dut: 30 urte luzeren ondoren, Estatuaren errepresioa lagun behar al dute betiere, euren gurpilari tornuia ematen segitzeko?

Harrituta

Ni harrituta betiere (nire harridura kronikoa baita): izan ere, Batasunekoek (Gabi Mouescak, barne) herri gisa nahi dute jokatu. Internazionalistak omen dira.

Egia erran, Frantziako Senaturako bozei buruz deskribatu dudan pasarte honetaz beste zerbait gehiago idazteko asmoa –gogoa edo– banuen. Zer idatzi baina? Hegoaldean ezkerreko abertzaletasunaren gurpil karratuak borobiltzen ahaleginetan ari diren bitartean, Iparraldean gurpilak zeharka eta trebesean.

Niri, benetan, neke egiten zait politikarako analista sena lantzea. Harri koskorra da nire burua. Noiz esnatuko naiz harridura kroniko honetatik?

P. S.: Buru gogorra eta motza naizenez, enkas, galdera(k). Ekaitza aldizkariak “La gauche abertzale perd sa voix” titulatu du iraileko lehen zenbakian. Gabi Mouescak kanpaina egin du Urruñako Terexa Halsouet hautetsiarekin batera, bigarrena ezker abertzalearen zerrendan. Zergatik ez da Halsouet aurkezten? Edo aurkezten ote da?

P. mosketariaren itzulera

2011-09-13  //  (B)literatura, (D)kulturgintza  //  Iruzkinik ez

The Three Musketeers and d'Artagnan Illustration France

“Irailak eraila” idatzi du poetak hor nonbait. Neronek “komunikazioaz eta botereaz” idazteko asmoa nuen. Anartean, ordea, lagun batekikoek bestelako eleak iradoki dizkidate. Bozkariozko eleok!

Aupa P. (idatzi nion e-mailez). “Nor da P?”, pentsatu duzu, apika. P.-k, lagunak, “apika” ordez, “naski” izkiriatuko luke. Beharbada. Agian. Izan ere, P.-k Garaziko Lasa herrian eta Bidasoako Hondarribian baitauzka jatorriak. Bizi berriz, Hendaian bizi da betidanik. Betidanik edo. Jokoari jarraituz, eman dezagun, P. N. K. dira lagunaren izenen inizialak.

Aupa P. Zer gisa? Ona desio!
Azkeneko hitzak P. N.-ri egindako elkarrizketaren harian igorri nizkizun, lan kontuak… Geroztik, ahitua edo, ez dizut deus idatzi. Aitzaki-maitzaki.
Iragan astean edo, etxeko atalaurrean ikusi zintudan, autoz nindoala. Ikusi batez ongi zinela iruditu zitzaidan.
Hala espero eta desio!
Hemen ari nauzu, kiskun-kaskun. Nahi bai, baina atarramentu gutxi! Bizitza lege! Bestela erranik, c´est la vie! La rentrée!
Anartean, M. eta J.-ri ez diet deus izkiriatu… Haiek ikusiz gero, nire irriñoa helarazi biei nire partetik!
Izan hadi!
mkl

P.-ren arrapostua:
Zure azken e-mailean, La rentrée/Itzulera aipatzen duzu, ea zer esaten digun X. Letek gai honi buruz:
“Udaren amaitzeak
gertakizunen ibilbide ohikoa
birreraikitzen du.
Malenkoniatsua da itzulera
diogu, bihotza kizkurturik,
baina han, usadioaren egoitzetan
ohikeria epel blaigarriak
itxaroten digu, ezaguna, etxekoia,
egia esanen bagenu
arimarentzat hain konfortagarria.
Errepikapenak sosegua baitakar
urduritasunean trabatutako
bihotzera, adimenera”.
Xabier Lete. Egunsentiaren esku izoztuak

Milesker nitaz oroitzeagatik… Ongi nago zorionez!

Maitatuko nuke “D’Artagnan eta hiru mosketeroak” berriro biltzen bagina, mahai baten inguruan, afari bat dastatuz. Nire gonbidatuak izango zinateke. Jadanik M. eta J. ados dira. Zer diozu?
Aukera ona izango litzateke ere gure literatur asmoak zehazteko etorkizun hurbilari dagokionez.
Laster arte, adiorik ez.
P.

P. S. : D’Artagnan eta hiru mosketariak Literatur menturaren taldeko kideak gara. P. iaz Richelieu kardinalarekiko minak kitatzera joan zen Bordelen gaindi. P.-k bere Itzulera iragarri digu, gure bozkariorako.

OHARRA: 2011ko irailean (199. zenbakia.); IRUNERO aldizkarian argitaratua, Eleak iruten sailean.

Gaur egungo terraza batetik

2011-08-23  //  (C)politika, (E)gizartea  //  2 iruzkin

Errioxan barrena. Arg: Ana Nestar

Oporraldiko lehenengo astean gure ohantzea uztea ohikoa bihurtu zaigu bikoteari eta bioi. Uztailean Titin pilotaria eta Logroño izan nituen hizpide. Bada, hara, Errioxara eraman gaitu patuak.

Garai batean hatza mapa gainean jartzen genuen nola, hala nabigatzen dugu gaur egun sare birtualean. Sartu gara Sarean, eta luzaz murgildu gabe, nondik norakoak zehaztu ditugu aurten ere. Halabeharrak Errioxara eraman gaitu, lau gau baino ez ditugu egin “gure”tik kanpo. Ezkarai herrira joan gara eta bertatik bertara ibili.

Ezkaraik bederatzi aldea edo herrixka ditu. Altuzarra eta Zilbarrena –hauek hutsik daude–, Aiabarrena, Azarrula, Posadas, San Antón, Turza, Urdanta eta Zaldierno dira herrixkak.

Zaldiernoko Río Zambullón landa-turismo etxean ostatu gara. Bailara zeharkatzen duen Oja errekara jaisten da Zambullón errekastoa. Ojak berriz Ebroan isurtzen ditu urak.  Gaztelako –Burgos– lurrekin muga egiten duen Sierra de la Demandara igo gara egun batean, eta Arabako nahiz Nafarroako mugetaraino –Bianaraino– hurbildu bestean. Ebroz iparraldeko Laguardia herriraino iritsi gara horietako batean. Herri ederra Laguardia. Muino batean altxatzen da gailen, harresiek bildua eta babestua.

Erromatar inperioaren garaiak gogoratu ditugu: mahastiek eta gari soroek liluratu gaituzte, baita hauetako uztak biltzen dituzten upategiek eta sotoek txunditu ere; nekazal terraza franko tarteko direlarik. Ebroren magalera zabaltzen diren lurraldeek berezko jite amankomuna gorde dute denboraren joan-jinean. Jite naturala. Hots, gauza bat begitatzen  zait naturaren bilakaera eta bestelakoa aldian aldiko politikaren garapena –edo halabeharra–. Ezkaraiko Zaldiernon ostatuak izaki Errioxan ginen. Laguardian ginela, berriz, Euskal Herrian. Karrikaz karrika ibili gara, tokiko jite ideologikoen ikurrak begiztatu ditugu. Jeltzaleenak eta independentzia zaleenak kausitu ditugu agerikoenak: “Independentzia” edota “Arnaldo askatu”.

Terraza hitzaren jiteari eta bilakaerari segida emanez, terraza batean eseri gara. Turisten modura gu ere. Nolaz bestela? Parez pareko turista batek Errioxako El Correoren orriak astindu ditu eta Antonio Basagoitiren hitzak irakurri ahal izan ditugu:“No podemos permitir que nos lleven  a la aldea prerromana”. “Gure” PPko burua Bildu koalizio politikoaz mintzo zaizkie jeltzaleei eta sozialistei.

“Hitz bortitzek indarrezko ekintzak sorrarazten dituzte (…). Laguardiako bizilagunak ‘gure’takoak izatea desiratzen dut, eta berek horrela aukeratu dutelako. Areago, berezko jite edo izaerakoak izan daitezen…” pentsatu dut eta halatsu erran ere bikoteari. Gaur egungo terraza batetik erran ere.

Zambullón errekastoaren gainean. Arg: Ana Nestar

OHARRA: 2011ko agorrilean, IRUNERO aldizkarian argitaratua, Eleak iruten sailean.

Iñaki Isasmendiren denboraldi berriko ibilerak

2011-08-14  //  (C)politika, Historia  //  Iruzkinik ez

Iñaki Isasmendi, Azkoitia. 1914ko otsailaren 1a, 2011ko uztailaren 11.

Argiako kazetariok –udaldiko oporren karietara– gomendatzen ditugun liburu artean Iñaki Isamendiren Nire denboraldiko ibilerak dago. Hori baina, iazko –abuztuko– liburuen artean duzu.
Liburuaren gaineko iruzkinaz gain, horrela azaldu nuen orriotan Iñaki Isasmendi bera:

“Nire denboraldiko ibilerak liburuan barrena irakurlea bideratzen hasi orduko agortu zait espazioa (Argiaren 2241 zenbakian argitaratzekoa).
Zaputza sentitu orduko, “hainbat hobe” pentsatu dut. Irakurleak bere kautan deskubri ditzala Iñaki Isasmendiren ibilerak.
1936ko uda hartan hasi zituen ibilera haiek bizirik dituzu oraindik ere. Azkoitian aurki dezakezu gudaria, Izarraitzi begira, tiki-taka paseoan”.

Iñaki Isasmendi iragan uztailean joan zen, norabait joan ere. Nora baina? Nork jakin? Batek daki. Denboraldi berriko ibilerak dira bereak inondik ere.

Bego hor nonbait.

Nik baino hobeto ezagutu dutenek eman dute ezagutzera eusko gudaria izan zena.

Egun, abuztuak 14, iazko diosal urriari burutazio motz hau gehitu nahi diot , betiko agur modura batu ere:

“Atzoko gudariak aspaldion ahituak, betoz gaurko ‘gudari’ gabeko denboraldi berriko ibilerak”.

“Askatasuneranzko bidean Guardia Zibilak erahilda”

2011-08-08  //  (C)politika, Historia  //  Iruzkinik ez

Koldo Arriola

Koldo Arriola 1956an jaio zen. Ez zen jaio lez hil, hil egin baitzuten. 35 urteren ostean bere izenak titulua eman dio liburu bati. Koldo Arriolaren nerabe irudia ageri da azalean, beltza gorriaren gainean ageri ere. “Ondo lotutako hilketa baten istorio beltza bezain sakona” azpitituluak ondo baino hobeto jasotzen du Koldori jazotakoa.

Liburuaren egileak liburua ez dela berea esan ohi du, Koldoren lagunena baizik: “Ni testigantzak eta oroitzapenak jasotzeaz arduratu naiz” dio Oruemazagak.

Arriola herritar arrunta ei zen, politikan nahastu gabea. Bitxia da gure historia, istorio beltzak bezain sakonak biltzen dituena. Istorio beltzez osatua. Historia hau berau arrunta izaki. Arriolatarrak erregimenaren aldekoak ziren, frankisten aldean paratuak, halabeharrez edo hala nahiz. Nork bere zoria.

Bi bider hil ei zuten Koldo. Amak seme bakarraren hilketa salatu zuen –Guardia Zibilaren koartelean hil zuten–, eta salaketa bera ipintzeagatik Guardia Zibilak tribunaletara eraman zuen familia.

Jite frankistako familia tribunal faxistetara deitua, hara. Izan ere, erregimenekoa izanagatik, katolikoetan katolikoena izan arren, gaitza baita Guardia Zibil bati arma desarratu zitzaiola sinestea.

Bitxia da gure herriaren historia. Gorriaren gainean beltz, zuriaren gainean grisa. Zuri-beltzezko argazkiek ilustratzen dute liburua. Tristeak bezain ederrak. Honela dio Arriola sendiaren panteoiko oroitarriak: “Koldo Arriola. Askatasuneranzko bidean Guardia Zibilak erahilda. 1975ko maiatzak 24. Ez zaitugu inoiz ahaztuko. Zure gurasoak”.

Nafar mirailaren pieza-puska anitzak

2011-07-22  //  Musika  //  Iruzkinik ez

Nafarroako Comptos Ganbera

Nafarroan barnako musika ibilaldia egitea gonbidatu nahi dizut. Ziur ez naizela pertsona egokiena gonbite hau egiteko. Bizitzaren harat-honatekoek ematen dizkiguten ustekabeek ausartak bihurtzen gaituzte ordea. Horratx zoria!

Fermin Erbiti idazlearengana hurbildu nintzen Iruñera, eta Nafarroako Comptos Ganbera ezagutzea izan zen nire lehen ustekabea, eta Ferminen eskutik ezagutzea zoria. Eta hori gutxi bailitzan, opari honekin etxeratu nintzen: Musika ibilaldia Nafarroan barna. Halaxe du grazia CDak. Iruñeko Katedraleko Musika Kaperak joa da. Nafarroako musikaren pieza puska bitxiak biltzen ditu. XIII. eta XX. mende arteko hogeita bat kanta, comptoa zehatz eginda.

CDari buruzko bi zertzelada eskaini aitzin, azal dezadan zer den Nafarroako Comptos Ganbera: “Espainiako Estatuko kontu epaitegirik zaharrena da. Karlos II. nafar erregeak sortu zuen 1365ean Erresumaren egoera ekonomiko latza konpontzeko asmoz. XIX. mendean Nafarroako Erresuma espainiar probintzia bihurtu zen. Comptos Ganbera galdu zuen,  hainbat eskumenekin batera. 1836ko dekretu batek erakundea desagerrarazi zuen. Comptos Ganbera 140 urte baino gehiago itxita egon zen. 1980an Nafarroako Parlamentuak erakundea berriro martxan jartzeko erabakia hartu zuen”.

Pieza bitxiak direla aipatu dut. Bai horixe. Lehen kantak Goizean diru kontatzen izena du. Baraibarkoa da, XVIII. mendekoa. Comptos Ganberari kontu eta kantu egiten dizkio: “Goizean diru kontatzen,/arratserako gastatzen,/bazkari ona jokatzen,/kafea hartuz,/kopak edanez,/edari finak garbitzen:/Eginik ez dut ukatzen./Orain ezpainak nekatzen,/sardin ederrez betetzen. Honela kantatzen du Kaperak, Aurelio Sagaseta zuzendariaren batuta pean. Kantarik zaharrena, Teobaldo I.a erregearen Seigneurs, Sachiez da; 1239 urtekoa. Berrienak, berriz, XX. mendekoak dira, Fernando Remacha, Pascual Aldabe eta Emiliana Zubeldia musikagileenak.

Nafarroaren aniztasunaren isla da diskoa. Comptos Ganberaren 25. urteurrena kari obratua. Kantetako bost euskaraz dira, lau latinez, hiru gaztelaniaz, bat frantsesez, gainerakoak instrumentalak.

Baraibarko Nere maitiaren hitzok atxiki dugu buruan guk: “Nere maitia, ez egon sustoz,/biziko gera munduan gustoz:/palazio bat eginen dugu/sekalez edo lastoz:/balkona ere basalizarrez,/teilatua belar igarrez,/hala, goizean enkargatu da/Baionako Pierres”.

Kantaren hotsa –doinua– zure kontu, akort?

mkl

P.S.: Kultura saileko Abarrak (2.286 zenbakian argitaratua).

Zuberoa: 13.000 bizilagun

2011-07-15  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Holtzarteko zubia

Mauleko auzapeza Michel Etxebestekin solastatzeko parada ukan dut. Luzaz iharduki gabe –nire buruarekin borrokan, erran nahi dut–, hona aspaldiko aburu bat.

Aburua iritziaz harago doa, gure –Hegoaldeko abertzaleon– uste lausora eta imajinazio hanpatura argi pixka bat ekarri aldera. Barkatu ene harroaldi hau.

Hona, elkarrizketaren hasierako pasartea:
(…)
Galdera: Zer da, bada, abertzalea izatea zuretzat?
Arrapostua: Herriaren alde lan egitea da abertzalea izatea. (…) Zuberoan lehen problema bizitzea da.

Bego horretan. Irakurleak elkarrizketa osoa irakurtzea dauka. Michel Etxebest alkatearen aburuak testuinguruan kokatzeko, diot.

Amaieran berriz, honako aburu hau ere aintzat hartzekoa dukezu:

Galdera: Udalbiltza ekimena zapuztu zen iraganean. Egun hartuko zenuke Udalbiltzaren egitura?

Arrapostua: Zein Udalbiltza?
(Irriak)

Galdera: Bon, hastapenean bakarra zen.
Erantzuna: Mauleko auzapeza naiz, zendako ez? Halere, Udalbiltzak milioi bat libera bildu zuen eta ekarri zuen, eta udalak “zuberotarrek ez dute deus eskatu. Nondik heldu da diru hori? Zeren egiteko?” galdetu zuen. Beraz, lehenik politikoki elkar ezagutu behar dugu.

Bon, hau ere elkarrizketaren osotasunean irakurtzeko gonbitea duzu.

Eta finitzeko:
“Zuberoa, ni hotz eta zu beroa!” dio erran zaharrak.

Gaurkotuko dut. “Zuberoa, zu hotz eta gu beroa”.
Dena dela ere, Biba Xiberüa, prefosta.

Zuberoan 13.000 biztanle dira

P.S.: Enkas, beste aburu bat, burua kokatu eta argitzeko –Hegoaldeko hainbat abertzale (a)bururentzat, diot–.

Zuberoan 13.000 biztanle dira. Hendaian 14.000 gara. Irungo Anaka auzoan ere antzean. Ideia baten egiteko diot hau ere. Errakuntza nazionalean pentsatzeko diot. Barkatu lapsusa, eraikuntza nazionalean erran nahi nuen/dut.

Unibertsaltasuna partikulartasunetik erdiesten baita (80 egunean ez da berant)

2011-07-08  //  Artea  //  Iruzkinik ez

Maite eta Axun, nerabezaroko argazkia akorduan

Laurogei egun baino aise gehiago joan dira 80 egunean filma estreinatu zenetik, alabaina, ez da berant –izan– berau ikusteko. Donostiako Zinemaldian ikusi ez genuenok, arrazoiak arrazoi, ETBn ikusi ahal izan dugu berriki.

Gure txoriak eskaintzen digu zoria tarteka, hara.

Mikel Ruedaren Izarren argia filma aipatu garaian ikusi eta iruzkina egin nuen gure Abarretan, eta blog honetan ere agertu ziren nire juzkuak. Besteak beste, hauxe erran nuen:
“Euskaraz –film batean– inoiz ikusitako interpretazio onenak iruditu zitzaizkidan emakume preso eta moja borreroenak. Gizonenak ere bai, baina oraingoan emakumeak dira protagonista.
Behingoz, euskararen tratamendu egokiari esker, hizkuntza ez zen traba izan nire gogoan…”.

Hitz horiek gogora ekarri ditut, berauek idatzi ahala 80 egunean filmea bainuen akorduan, artean bigarren hau ikusi gabe.
Orain, berriz, Izarren argiaz esandakoa berresten dut, eta berau  gutxietsi gabe, 80 egunean haren aldean hobetsi ere.

80 egunean filmaz gauza asko esan daiteke, eta gehienak –den-denak esatea pertsonon ezintasuna ukatzea litzateke, eta beraz, Jon Garaño eta Jose Mari Goenagaren hala nola talde osoaren mugak ukatzea– onak. Onak ez ezik, bikainak.

Hasteko eta behin, gure kulturan gai tabua dena –edo izan dena, nahiago baduzu– homosexualitatea (kasurako lesbianismoa) maitasunez eta samurki landua duzu. Maitasuna gai nagusia izanagatik, ez da bakarra. Familiako bizikidetasuna, adiskidetasuna, hiriaren eta baserrien arteko sinbiosia. Horiek ere agertzen dira modu batez edo bestez filman.

80 egunean Euskal Herritik mundura joan daiteke lasai asko, unibertsaltasuna partikulartasunetik abiatuz erdiesten baita –tira joan da dagoeneko–, izan ere, partikularrean biziz, bizi gaitezke-eta unibertsaltasunean. Eta filmeak ezaugarri hori biltzen duenez, munduko filma dugu.

Lanaren espontaneotasuna, hots, filmaren naturaltasuna izugarria da. Zuzendari bien arteko lana (ez zen lan samurra izango, bistan da) bikainak behar du izan, naturaltasun hori erdietsi(ko) badu(te). Eta hori aktoreengan antzeman da.

Maite (M. Pagoaga) eta Axun (I. Aizpurua) eta Juan Mariren (J. R. Argoitia) lana azpimarragarria da oso, baita Axunen alabarena nola ilobarena ere beren txikian. Azpimarragarria eta erreala euren lana. Erreala da, aktoreen ohiko figura desagertzen baita. Maiteren kasuan kasu aparte da, bere figura ezagutu gabe, Pagoaga aktore aparta baita filmean.

Bestelako filma da 80 egunean, euskarazko bestelako filma. Baserriko eta hiriko irudien kontrasteek “askatasuna” helarazten digute. Filma hasi eta berehala, baserriko lehen planoak loriatzen zaitu: Axun alabarekin mintzatzeko telefonoa hartzen ditueneko planoak –hala etxearen kanpotik nola barrutik– zinezko zinema da.

Planoak, eszenografia –dekoratuak– eta elkarrizketak berealdikoak dira, eta aktoreen karakterizazioak bikainak. Adibidez, Maiteren edertasuna –barne eta kanpoko edertasuna– izugarria da. Axun berriz, itsusia da. Benetan itsusia. Kanpotik. Eta aspektu hau, itxura batez, lortzen erraza ematen badu ere, gero, ustez errazena denak filma izorratzen du.

Badago azpimarratu nukeen beste aspektu bat. Filmearen parte bereizgarriena –filmatzerakoan izango zituen zailtasunengatik diot– Donostiako Santa Klara uharteko pasartea begitantzen zait. Alegia, sekuentzia horietan akzioa landu beharra dago, zine “amerikarren” akzioa nolabait. Ez zen samurra izango, bitartekoak ez baitira amerikarrenak. Ez dut tarte hori sublimatu nahi, baina pasarte horretan filma “eror liteke” eta ondo eusten dio, goratik eutsi ere. Izan ere, planoak bikainak dira. Bi emakume txiki-txiki eta txikituak handiak ageri dira pantailan.

80 egunean ez da bakarrik plano onak dituen filmea, ideiak ditu, berezko ideiak. Berbarako, Maitek liburu batean du argazkia, orrien bereizgarria: Maitek Asun ahaztua zuen hor nonbait, hori esaten dio Axuni. Baina, gezurra da. Gezurra baino ongi kontatua.

Azkenik, bederatziehun egun igaro eta gero, patuak batzen ditu Maite eta Axun berriz ere. Bion arteko sekuentzia bikaina da. Erreza irudi luke. Baina ez da. Eta azken sekuentzia hori lortu-lortua da.

Chapeau! Zinea!

Euskaldunok eta –Espainiako– demokraziaren paradigma

2011-06-29  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Xala garaile Labriten

Egunetik-egunera orduen gurpilean idatzi zuen Xabier Letek 1968an. Ekaineko hainbat –egunetik egunera– orduen errotan ehotakoa duzu 2011ko uztailerako irun ditudan eleok.

Elkarri, Lokarri eta Sortu izan ditut hizpide iragan berrian. Gorka Espiauren Pluja Seca/Euri lehorra dokumentala ere bai. Horiek batetik. Bestetik, Xalbador eta Xala. Xalbador Aire bertsolaria eta Yves Salaberri pilotaria, alegia. Buruz buruko finalaren afera tarteko. Orain berriz, sarrerako hitzek igarri bezala, Xabier Leterekin akordatu naiz baita Titin pilotariarekin ere, Augusto Ibañezekin alegia. Pilotariak eta poetak parekatu zaizkit, hara. Eta hala, nire eguneroko orduen errotan zekale andana eho dut, poetaren antzo, orduen gurpilean.

Gorka Espiau elkarrizketatu ostean Irungo Amaia Kultur Zentroan suertatu ginen biok, Pluja Seca dokumentalaren inguruan. Jende aurrean jardun genuen biok hala biok. Ederki joan zen, jende multzoa ere hala joan zelakoan joan ginen. Iraganak iragan, etorkizuna dugu erronka. Dokumentalaz harago, bertan bizitakoaren hiru gogoeta ekarri ditut hona, nireak hirurak:
– Bildu efektuak Espainiako demokraziaren paladinak jokoz kanpo utzi ditu. Alegia, PSOE nahiz PP. Ez hauek bakarrik ordea, baita ezker abertzaleko hainbat sektore ere. Eta beraz, logikoa denez, euskal preso politikoak eta hauen senitartekoak barne. Bi aldeak ez ditut joko ez sare berean kokatzen horregatik.

– PP eta PSOE ez daude eroso ETA partidaz kanpo dagoenean. Beraz, gogor saiatuko dira ETA partidara itzul dadin. “Aliatu” erraza eta egokia dute, erraza dutenez.
Nola sartu jokoan ordea, jokoz kanpo geratu diren ezker abertzaleko sektoreak?

– Heldu den hamarkada erabakigarri honetan, gatazkaren parametroak aldatu daiteke behingoz. Baina, ez gaitezen tronpa,  gatazkak iraunen du betiere. Gizateriaren bilakaera ikusirik “Bakegintza eta normalizazio politikoa” eufemismoa da. Ulertzeko diot. Obama, Merkel, Sarkozy edo Berlusconiren “Mendebaldeko demokrazia” eufemismoa den legez, ETAren “borroka armatua” den legez…

Etor nadin gurera baina, Xala hizpide izan nuen eta Titin izan  dut orain. Azken udal eta foru hauteskundeen atarian Titinek, kantxatik harago joanez, “zur eta lur” utzi zuen hainbat pilota zale. Titin PPren izenean aurkeztu baitzen Errioxako hiriburuan.

“Ez da erraza irensten hori estimuan duzun kirolari batengandik”, hala sentitu dut nik inguruan. Baina, bestela da nik adierazi nahi dudana.

Titinek berak politikan parte hartzeari garrantzia kenduz –ez da lehena, Panpi Ladutxeren kasu bera ezagutu dugu Iparraldean– hauxe esan zuen:

–Ni ez naiz politikaria, ni ez naiz politikan arituko.

Titin bizi-bizia

Augustu Ibañez Logroñoko udal hautetsia da, halaxe hautatu baitute herritarrek demokrazian. Horra Espainiako demokraziaren paradigma. Espainiarrek politikan aritzen ez diren gobernariak hobesten dituzte. Eta guk, euskaldunok demokrazia horretan jokatzen dugu.
Horra pilatu dudan irina zakua. Barkatu olo eta gari nahas-mahas hau. Ondorioak? Norberak zakua altxa dezan. Edo nork bere zakua altxa dezala.

P.S. Testua Irunero aldizkarian (196. zenbakia) argitaratuko da uztailean.

Eguneroko errotan

2011-06-21  //  (C)politika, (E)gizartea  //  Iruzkinik ez

Eguneroko errotan

Xalaren afera hizpide, Xalbador bertsolariaren bertsolari ohiaren “maitale” (bertsolari ohi ote zara, Xabier?) Euzkitzek halaxe adierazi zidan Twitterez:
– “Kontua da solas itsusi horretan zihardutenak inoiz ez direla espainol baizik izan”.
– Eiki, Xabier. Prefosta. Noski, naski, naski eta saski. Baina euskaldunok saskian petxero betiere, saskian eta sakian.
Hara, pilota hizpide, jalgi zaidan metafora kaskarra.

Esplika dezadan txistea tristea.

Zumaiako kantxako –edo lurraldeko– demokraziaren hamahiru (Badok amairu, hara) ordezkarietatik (Bilduko 6 zinegotzi, EAJko 5, PSE-EEko 1, Aralarreko 1) hamabi abertzaleak bide dira, eta bat, bakarra, demagun, espainola. Espainiar konstituzionalista eta unionista, argiki esanda. Euskal abertzaleak anti-konstituzionalistak eta independentistak ote diren ez dut hain argi, ordea.
Bada, egun horretan, Justa tabernan edo kantxan jokoan izan zena demokraziaren jokoa delakoa izan zen. Eta hauxe idatzi nuen:

“Nagusiarekin trukatu nuen begirada. Serio gizona. Disgustuko keinua sumatu nion, eta pentsamendua asmatu ere bai:

“Tontolapikoa… Utzak, utzak, bezeroak beti arrazoi”.
Erran nahi baita, eta esplikatzen dut txiste tristea behingoz, Justa tabernako nagusiarekiko errespetuz, bera finean herri menperatua eta koldar okupatu (armaz okupatua eta pentsamenduz desalojatua) honen isla besterik ez baita:
“Espainolak gure etxean sartu dira, Justa tabernan kasu, eta gustura botako genituzke tontolapikoak (pentsamenduz hutsak hauek ere), baina ‘utz ditzagun, utz ditzagun bakean’, bizi eta jan behar dugu-eta. Menperatzaileak, jatetik ematen digunak, bezeroak alegia “beti du arrazoia”.
Barka, txisteak kontatzen txarra naiz, eta are txarragoa esplikatzen tristeak badira.

Buka dezadan eguneroko errotan ehotako zekale sorta honekin bada. Anjel Lertxundi heldu zen Hendaiara. Aurreneko partean kontatua, kontatu ondoren, ez dakit Frantziara edo Iparraldera heldu ote zen, baina demagun Gipuzkoako kornerrera heldu zela, kirol simila berriz erabiliz.

Konpainia noblean jardun genuen izen bereko liburuaren idazlearekin. Ihes betea nobela hizpide, Alemaniatik (izenik  gabeko hiri batetik) Hendaiara bide egiten du Werner protagonista judua eta naziak –horra marka!–, Trieste hiri mugakide tristetik pasaz. Anjelek Bunkerrak izeneko oparia egin zigun Berriako Hitz bestean, oparia bitan egin ere. Anjel maisu baitugu.

Literaturaren menturan taldeko Marianek honelatsu idatzi zidan biharamunean –ez Twitterrez, oraingoz, emailez baizik:
“Anjelen idatzi horrek literaturarako baino gehiago filosofiarako ematen duela iruditu zait eta beldur pixka bat eman dit. Egoerak aldatzen ahal direla sinestu nahi dugu baina nola aldatu egoera gu ez bagara aldatzen? Eta guk aldatzeko benetako nahia dugu? Hainbat gauza entzun ondoren (larunbatean bertan) beldur naiz!”.