La rentrée

2010-09-05  //  (C)politika, (E)gizartea, Euskara, Natura  //  Iruzkinik ez

Kurtso oro ikasturte ote?

Iraila, ira, iratze edo garoaren hilabetea, buruila ere deitua.
Haritz-iratze. Iratze ar. Iratze arrunt. Iratze eme. San Joan iratze. Orrazi-iratze. Sorgin-iratze… Horra iratze sorta! Iraila idatzi eta erranairu berriak heldu zaizkit gogora: “Irail gorrail”, “Irail horail”, “Irail mirail”… (gehiago…)

Andaluziari nire gorazarrea!

2010-08-21  //  (E)gizartea  //  Iruzkinik ez

Cadiz hiriburua, La Tacita de Plata deitua

Aire berriak arnastea oso osasungarria izaki, aire berrien bila ez ezik, eguzkiaren bila ere atera naiz/gara opor garai honetan. Lau asteko oporraldiaren lehena Andaluzian eman eta gozatu dugu. (gehiago…)

Iñaki Isasmendi, eginbehartarra

2010-07-22  //  (C)politika, Historia  //  Iruzkinik ez

Nire denboraldiko ibilerak (Barriketatik): Iñaki Isasmendi; Azkoitian, 1914.

Nire denboraldiko ibilerak liburuak 2000. urtean ikusi zuen argia. Azkoitian 1914an jaiotako Iñaki Isasmendik herrimin bizi-bizia sentitu zuen orduan. Abegi egin zion Hendaia laga zuen eta jaioterrira itzuli zen. Orduz geroko bidean, bere bizitzako bidaide Xabier Txanton adiskidea agurtu zuen betiko.
Azkoitiko alkate ohi Nere Zubizarretak herrikidearen ibilerak “Ondorengoentzat, eta danentzat, inolaz ere berriro bizi nahi ez ditugun denboraldiak” bezalakotzat jotzen ditu liburuaren hitzaurrean. Iñigo Aranbarrik berriz, Isasmendiren herrikide eta adiskideak, “ahaztuaren kontra”ko gorazarretzat: “…Isasmendiren liburu hau letra xehez idatzitako bizitza baten kontakizuna da (…). Isasmendi, zerbait izan bada, militante izan baita bere bizitza osoan, Barne-barnean, erraiak erre arteko abertzaletasun baten militantea iraganean eta iraganetik bizi den ‘gudari zahar’ bat baino. Isasmendi ‘eginbehartarra‘ da”.

“Udako egun haiek” gogoratuz hasten dira betiereko gudariaren ibilerak: “1936ko uztailaren 19a zen”…”…pistola bat eskuan jarri eta lantegi aurrera joateko eskatu zidaten” dio liburuaren egileak.

Loiolatik Saturraranera egin behar izan zuen berehala. “Viva España”, Viva el Rey” eta “Viva la Republica” oihuak entzuten ziren han-hemenka. Joxe Manuel Santue, Xabier Txanton eta Iñaki Isasmendi gazteek berriz, Eusko Gudarostean izena eman zuten eta gerraren gorabeheretan abiatu ziren.

***

Nire denboraldiko ibilerak liburuan barrena irakurlea bideratzen hasi orduko agortu zait espazioa (ARGIAren 2241 zenbakian argitaratzekoa).

Zaputza sentitu orduko, “hainbat hobe” pentsatu dut. Irakurleak bere kautan deskubri ditzala Iñaki Isasmendiren ibilerak.

1936ko uda hartan hasi zituen ibilera haiek bizirik dituzu oraindik ere. Azkoitian aurki dezakezu gudaria, Izarraitzi begira, tiki-taka paseoan.

Mantis erlijiosoa

2010-07-14  //  (C)politika, (D)kulturgintza, Kirola  //  Iruzkinik ez

2010eko Munduko Futbol Kopa, Hego Afrikan.

Munduko Futbol Kopa iragan berri, mundua oihana begitandu zait. Adaburuz adaburu dabilkit irudimena. Horratx Hego Afrikako zuhaitzek laga dizkidaten abarrak:

* Hegoafrikako selekzioak irabaztea desio nuen. Hark irabazi ezinean, Boli Kostakoak. Azken unean Ghanak. Afrikarrek ezin irabazirik, nire gogoa jan nuen.

* Tigre ehizan nola halaxe begitantzen zaizkit Afrikako selekzioetako jokalariak baloiaren atzean. Lantza eskuetan, aske. Basak. Estrategia eta taktiketatik libre –aurkariak baino libreago– orainokoan.

* Europatik (irletatik) Afrikara aldatu zen futbola behiala, jokoa basa eta zuzena izaki. Europara heldu diren afrikar jokalariak, tamalez, bezatzen ari dira –bezatu dituzte– ezari-ezarian eta emeki.

* Herbeheretarren eta espainiarren arteko finala ikusten nuela, futbol sistema eta demokrazia sistema parekoak begitandu zitzaizkidan: legeak egon badaude bietan, kontua –arazoa– legeak aplikatzeko moduan –eta orduan– datza.

* Futbola eta demokrazia sistemak ez dira parekoak edonola ere. Egokiak izanen badira, lehenak joko bertikala landu behar du, bigarrenak, aldiz, horizontala. Nire gustuko, bistan da.

* Demokrazian joko bertikala nagusia denez, indartsuen joko menperatzailea gailendu izaten da. Futbolean, aldiz, jokoa aske izanen bada –irletako jatorrira itzuliz– jokoak bertikala izan behar du.

* Mendebaldeko demokrazia nola, halatsu futbola ere. Boteretsuen interesen araberakoa: bezatua.

* Futbola nola herriak hala. Edo halatsu. Espainiarrek alemaniarrak menpean hartu zituztenean, Hernaniko erdialdean–ez auzoetan– etxafuegoak bota omen zituzten. Hernanin diot, ez Irunen. Espainiarrek herbeheretarrak menpean hartu ondoren, Hendaian ere suziriak jaurti zituzten. Aspaldian sumatu genuena bete zen: Espainia Hendaian ere badago.

* Mendeak dira herbeheretarrak –Hego Afrika geroago kolonizatu zuten berak– espainiarren menpekotasunetik askatu zirela, eta urteak –50. urte datorren agorrilean– joan dira Boli Kosta frantziarren tiraniatik askatu zela ere, baita Ghana Britainia Handikoaren zapalkuntzatik ere. Azken hauek Europako demokraziaren joko bertikalaren menpe segitzen dute haatik.

* Euskaldunok ere espainiarren eta frantziarren demokraziaren joko bertikalaren menpe gaude. Irletako futbol-joko bertikala –zuzen eta aske– egiten ahazten ari zaigu. Asimilatu gaituzte kasik!

* Adaburuz adaburu eta abarretik abarrera nabilela, katagorri izan gogoz, demokraziak eta futbolak –demokrazia arra da, futbola emea– koktel amnesiko paregabea osatzen dutela begitandu zait. Kopatik edan eta klik! Gozagarria. Mantis erlijiosoa bihurtzen gaitu. Txortan egin ahala baina, burua jaten digu.

[ARGIAren 2.240. zenbakian argitaratzekoa]

Larrun (eta IV)

2010-07-07  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Jonan F. Julen A. Txema U. Emilio L. A.

2007ko Larruneko mahaian eseri ziren kideen artean –”Biktimekiko enpatia eza gatazkaren sintoma larria”– harmonia izan zen. Ez arras baina. Libertarioaren (Lopez Adan, Beltza) eta establissementeko kidearen (Txema Urkijo) artean, gorrotora iritsi gabe, aiherkunde gisako bat ageri izan zen. Lau solaskideetatik hiru arabarrak ziren jatorriz, bestea gipuzkoarra. Urkijok euskara ez ezagutzeak mahai-ingurua gaztelaniaz egitera “behartu zuen”.

Garbiñe B. Xabier B. Jose Luis E. Iñaki A.

2008koan–”Jaurlaritzaren bide orria: Kontsultatik hauteskundeetara”– hiru gipuzkoar eta bizkaitar bat eseri ziren. Laurak euskaldunak. Identitate gaiak hartu zuen solasaren zati handia. Giroa harmoniatsua izan zen, formak –neurri batean– gorde beharrean. Identitateari eta hizkuntzari buruzko bere jarrera hobeto ezagutu aldera, solasaldiaren ondoren hauxe galdetu nion gipuzkoarretako bati –Jose Luis Elorzari–: “Zure ustez, Gipuzkoako herritar guztiek ez al dute euskara ezagutzeko obligazioa?”. “Ez”, erantzun zidan.

Txema M. Xabier A. Jose Mari E.

2009koan –”Sinestu, adostu eta ausartu behar du abertzaletasunak”– bizkaitar, nafar eta gipuzkoar bat, bat-bedera izendatuak, eseri ziren. Gaztelaniaz jardun genuen. Gipuzkoarrak (Xabier Arzalluz) zirtak bota zizkion bizkaitarrari (Txema Montero) euskara oraindik ez menperatzeagatik. Nafarrak (Jose Mari Esparza) euskaraz ondo daki, baina taxuz jarduteko gaztelania hobetsi zuen. Giro harmoniatsuan zirta ugari bota zioten elkarri hirurek. Alta bada, hirurek ongi baino hobeto ezagutzen dute elkar. Arzalluz Monteroren irakaslea izan zen –ez zuen bere diszipulu izatea lortu baina–. Esparza Arzalluzen “editorea” eta hurbilekoa da. Montero eta Esparza hurbilekoak izan ezik, lagunak agertu ziren. Amaitu ostean, Arzalluz segidan etxeratu zen, Esparzak eta Monterok bat egin zuten puntu batean: “Quizás, le hayamos ‘perdonado’ un tanto a Javier, no?”. “Si, tal vez”. Javier deitu zioten biek ala biek solasaldian.

Xabier G. Ander I. Ramon E.

2010ean –”Normalizazioaren esperoan PSEren eta PPren arteko Ituna da transbertsalitate bakarra”– bildutako hirurak euskaldunak dira, peto-petoak. Hirurak abertzaleak eta ezkerrekoak, beren bizitzaren une batean –etiketa politikoaz ari naiz– bederen.  Gurrutxaga Iturriotzen irakaslea izan zen. Etxezarreta eta Gurrutxaga alderdi (EE) bereko kideak garai batean. Harmonia eta tentsioa–tentsio kontrolatua– nahasi ziren solasaldian.

Ondorioa: Ondorio orokorrik ez dut oraindik. Ondorioetan hamaika galdera jalgi ohi zait. Honatx batto: Harmoniak harmonia, tentsioak tentsio, azpi-armonian badarik ere, bakearen eta askatasunaren aldeko bidea urratseko girorik ba ote?

P. S.: Larruneko mahaian oraindik ez da eseri unionista peto-petorik eta frankisten oinordekorik.

Larrun (III)

2010-07-05  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Larrun mendia egunsetian

Neronek burututako azken lau Larrun gehigarrietan euskal gatazkaren gaia landu dugula esan dut lehenago. Euren sintesiek auziak egun bizi duen egoeraz gogoetatzeko balio dezaketelakoan, hona lerro batzuk.
(gehiago…)

Larrun (II)

2010-06-28  //  (C)politika  //  Iruzkin bat

Xabier Gurrutxaga, Ander Iturriotz eta Ramon Etxezarreta

Larrun mugarik gabeko pentsamendu aldizkaria izateko helburuz jaio zen. Pentsamendua sortzen laguntzen al digu baina?
Halako itaunik egin ohi diot nire buruari aldian-aldian. Ez naiz bakarra, uste dut.
“Pentsamendua krisian dago” esan nuen orain dela gutxi Erredakzio kideen artean, eta gurean Slavoj Zizek berriki elkarrizketatu duen egile gaztea “jazarri” zitzaidan. Agian ez nuen halaxe azaldu ere, hitz horiekin eta ondo azaldu, alegia.
Nik “gure” Larrun 300 kiloko harritzartzat jotzen dut. Artxiboa (nire azkenak 24 orrialde ditu) gora eta behera nabilela, Iñaki Perurena eta Mieltxo Saralegi harri-jasotzaileekin gogoratu izaten naiz. Astuna gero!
Anartean, gehigarria osatzeko mahaikideekin jarduna antolatzea eta gauzatzea (hamaika peripezia konta nezake honen inguruan. Iritsiko da eguna), baita iritziak inguratzea nekeza izaten da. Barkatu, negar ziztrin honengatik, ez naiz zaharkitua sentitzen haatik. Halaber, argi gera bedi, esker oneko hitzak baino ez ditut solaskide nahiz iritzi egileekiko. Benetan diot.
“Pentsamendu krisian dagoela” erran dut arestian. Zehaztu aldera: “gurean” pentsamendua sorrarazteko eskaintzen dugun Larrun pentsamendua laguntzen ote duen zalantza-balantzaka dabilkit buruan, 300 kiloko harritzarra Perurenaren eta Saralegiren bizkar-gainean nola. Buruan nahiz gogoan.
Erran nahi baitut, “gure” munduak -eta mundu kideek- ez duela paperaren kulunkan amets egiten, ez amets egiten ez oldozten. Irudiek eta soinuek kulunkatzen dute gaur egun pentsamendua. Pentsamendu arina erran dezagun, bidenabar.
Bai, entzun dut jada: “Eguneroko prentsaz gainera, liburuak ere argitaratzen dira…”. Baiki. Eta bejondeigula.
“Gurea” ez dago ez gainean ez azpian dena den, “gure” Larrun ARGIAren artean doa hilean behin. Aldion, berbarako, Slavok Zizek eta Joseba Zulaika pentsalariei egindako elkarrizketen artean, besteak beste.
Esan ezaguzu irakurle, berriz ere nator galdezka: Euskal Herria Argiagoa ikusten al duzu “gure” Larrunetik?

Patxi Lopez lehendakaria

Larrun (I)

2010-06-21  //  (C)politika, (E)gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

Eustakio Mendizabal Txikia, Larrun mendian

“Gure” Larrun aldizkariak bi aro izan ditu: lehenak 1985etik 1995era iraun zuen. Bigarrenak 1999tik gaur arte.

Larrun 1. zenbakian Eustakio Mendizabal Txikia Larrun mendi tontorrean agertzen da, largabistak eskuetan dituela. “ETAko militante historikoa. Abertzale belaunaldi baten mitoa” zioen goiburuak.

Aste honetan kaleratuko da Larrun 144. zenbakia. Berean, besteak beste, ETAren amaieraz mintzatzen da.

Azken lau urteetan Larrun gehigarria lantzea egokitu zait , ekainaren bueltan. “Gure” euskal auziari lotuak izan dira laurak:

2007koan “Biktimekiko enpatia eza gatazkaren sintoma larria” iragarri genuen.
ETAren azken su-etena indarrean zegoen artean.

2008koan “Jaurlaritzaren bide orria –Ibarretxe bide orrian harrapatuta–: Kontsultatik hauteskundeetara” nabarmendu genuen.
ETA aktibitate armatura itzulia zen.

2009koan “Sinestu, adostu eta ausartu behar du abertzaletasunak” ideia azpimarratu genuen.

2010 honetako titular nagusiak, berriz,  “Normalizazioaren esperoan PSEren eta PPren arteko Ituna da transbertsalitate bakarra” dio.

Larrun aldizkariak gai anitzak landu ohi ditu. Larrun mugarik gabeko pentsamendu aldizkaria izateko helburuz jaio zen.

Esan ezaguzu irakurle, zer deritzozu Larrun? Mugarik gabeko pentsamendua sortzen laguntzen al dizu/digu?

Larrepetit Hendaian

2010-06-14  //  (B)literatura  //  Iruzkin bat

Bizitza Enea eta Literatura Baitha

Pello Lizarralderen Larrepetit liburua

Udaberria heldu ez –ez osotoro bederen– ezta bedatsea ere, alta bada, Larrepetiten egilea, Pello Lizarralde, menturatu zaigu Hendaiara VI. Literaturaren Menturan mintzaldiaren karietara.

Larrepetitekin heldu zen Lizarralde, Abelekin alegia, baita Joxe ijitoa eta Lainez-ekin ere, ezinbestean hirurekin etorri ere.

Zortzi urte luze dira Larrepetitek  jauzi egin zuela literaturaren eremura. Larrepetit nola halaxe edo halatsu dabil Lizarralde ere. Literaturaren eremutik salto eta eskapo egiten duen izaki legez.

Bidasoako bokalera arribatu zaigu haatik. Gustura heldu da eta laketua antzeman dugu Iruñera lekutzean.

Anartean, Larrepetit liburuaren azaleko bidaiariak daramatzan bizkar-zorroak hustu ditu literaturaren menturan bizi garenontzat

Hona bildu ditugun puska batzuk:

1/ Bizitza Enean isiltzen jakitea bertute handia da, eta are bertute handiagoa entzuten jakitea.
2/ Ezin ordea isilik bizi, ez osotoro isilik bederen, eta Literatura Baitha-ren eraikuntzan erabiltzen ditugu hitzak eleak eta berbak.
3/ Lizarralde Enea osatzen dituzten gelak logelak ganberak eta kuartuak –bere aita-amaren kuartua gogoan– adjektibo gutxiz apailatuta daude. Doi-doi edertzeko bat edo beste, besterik ez.
4/ Lizarralde Baitha habitatzen dituzten pertsonaiak ez dira hotsandikoak. Pertsonaien istorioak ez du hainbeste munta, munta dutena euren ibilerak dira. Erran nahi baita, euren etxea bisitatzean haien baitatik jasotzen ditugun sentipenek dute munta handiena.
5/ Lizarralde Eneara iristeko munta duena begirada da. Begiradak ematen baitigu mundua ezagutzera, hots, Bizitza Enearako bidea.
6/ Lizarralderen aburuz Bizitza Enea eta Literatura Baitha ezin dira bereizi. Hots, ezin duzu Literatura Baitha bisitatu, bertara sartu eta ez antzeman Bizitza Enearik. Hots, Literatura Enean sartu eta ez baduzu bere nagusia aurkitzen, Etxea artifizio hutsa da.
7/  Areago, etxeko gelak literaturaz ez beste betetzen baduzu –liburuez alegia, eta are okerrago zure etxea bakarrik zure liburuez betetzen baduzu– ez dago Bizi Enearik. Edo Bizitza Enea horretan bizi gutxi aurki dezakezunik.
8/  Bizitza Enea eta Literatura Enea auzune bereko etxeak izan daitezke, areago Ideologia Enea ere egon daiteke auzo berean. Nor bere etxean biziz, nork bere gustuko literatura bizi dezake, elkarren errespetuan –erran nahi baita, bestekiko ideologiaren errespetuan–. Auzoa eraiki daiteke eta auzokide legez bizi ere.
9/  Oroz gain baina, usteak uste, literaturaren mentura bizi dugunok, Hendaiara jin zaigun Larrepetit (Pello) saltariaren ibileretan erreparaturik, Lizarraldek Bizitza Enea eta Literatura Baitha elkarri atxikitako etxeak dituela gustuko, uste dugu.

10/ (…)

Pello Lizarralde idazlea Hendaian.

Gauzen izateaz edo…

2010-06-10  //  (C)politika, (D)kulturgintza, Artea  //  Iruzkinik ez

De Rerum Natura 3. ZaldiEroa. Elkar (2010). 350 komiki, 32 koloretan.

… edo izakarien jatorriaz… edo…
“De Rerum Natura latinezko poema epikoa da. Hexametro daktilikoa jarraituz idatzita dago, sei liburukik osatzen dute eta fisika epikurearra du ardatz nagusi. Atomismoaren printzipioak azaltzen ditu; buruaren eta arimaren izaera; zentzumena eta pentsaera; munduaren garapena eta haren fenomenoak; zeruko zein lurreko hainbat fenomeno azaltzen ditu ere bai…”. Arraioa eta arranopola!

(gehiago…)