Gizarte Segurantzak ez ditu familia nekazarien eskubideak errespetatzen

Atalak: Agroekologia, Eskubideak

Sorgin Soro elkarteko Mikel eta Ibabe, euren baratzean lan egiten / Sorgin Soro

Ekainaren 8an, Bide Berriak dokumentalaren proiekzioa ikustera joan nintzen Gasteizen. Pelikula interesgarria. Gomendagarria. Atentzioa gehien deitu zidana, ordea, ez zegoen metrajean sartuta, filmean agertzen zen nekazari batek kontatu bazuen ere. Proiekzioaren ostean, berarekin jarri nintzen harremanetan, bere istorioa hobeto ezagutu nahian.

Ibabe Urzelaik Okarizeko (Araba) Sorgin Soro nekazaritza hustiategiaren titularitza pertekatzen du Mikel bere bikotekidearekin 2013ko urritik. Dokumentalean bizimodu hau aukeratzeko arrazoiak azaltzen ditu eta bideragarria den bide hau aukeratzearen poztasuna azaltzen du. Proiekzioa hasi aurretik, aldiz, oso egoera ezberdina azaldu zuen.

Ibabe eta Mikel guraso izan dira orain dela gutxi. Erditu eta hilabetera Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalean ikuskapen baterako hitzordua jaso zuen Ibabek. Deialdiaren arrazoia jakin gabe, Gizarte Segurantzaren bulegoetara hurbildu zen bere amak lagunduta, oraindik erditze ondorengo minak zituela, eta erditu osteko derrigorrezko atsedenerako sei asteak errespetatu gabe. Inspektoreak bere “itaunketan” (hala deskribatu zuen neskak) nekazari autonomo gisa alta eman aurretiko jarduera ezagutu nahi zuen. Ibabek “ikastaro zein praktiketako ziurtagiriekin erantzun nion”. Ikerketaren xedea jakin gabe bueltatu ziren etxera.

Handik aste batzutara,amatasun prestaziorik ez zela jasotzen ari konturatu zen. Ekainaren 27an SMS bat jaso zuen Gizarte Segurantzatik, autonomo gisa emandako alta bertan behera gelditu zela esanez. Baja honek ez zion berari bakarrik eragiten, baizik eta Mikeli eta elkarteak biltzen duen orori ere: lur eta biltegiaren kontratua; Europako, Arabako Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntzak; ENNEK (Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilua) erregistroa, fakturak, eta abar. Izan ere, dagoeneko Arabako Foru Aldundiko eskutitza iritsi zaie, Europako dirulaguntza “agroanbientalak” ukatu dizkietela esanez.

Emakume langileen eskubideen aurka

Azalpen bat lortzeko borrokan aritu ostean, uztailaren 4an Gizarte Segurantzaren eskutitz bat jaso zuen: “Prestazioa eskatzeko garaian alta emanda ez egoteagatik amatasun baja ukatzen dizugu”. Harrigarria, baja hori Gizarte Segurantzak berak inposatutakoa izan zela kontutan harturik.

Egun batzuk geroago, “acta del trabajador fraudulento” jaso zuen. Antza denez, galdeketa egin zion inspektore andereak Ibabek autonomotan alta  ematearen arrazoi bakarra amatasun prestazioa kobratzea zela ondorioztatu zuen. Nondik atera duen ondorio hau? Inspektoreak esan zuen biek lan egiterakoan eta Mikelek bakarrik lan egiterakoan elkarteak dituen diru-sarrerak berdinak direla.

Arrazoibideak aurkeztu dituzte, baina artikulu hau idaztearen momentuan, zer gertatuko den ez dakite. Ibabek dion moduan, “Gizarte Segurantzak eta inspekzioak ez dute kontutan hartu nekazal-proiektu bat aurrera ateratzea motela dela, Arabako kanpo-faktoreak (eguraldia, etab.) muturrekoak direla eta gauzak zailtzen dituztela, oraindik ere lan baldintzak eskasak direla… Baina ez da gure lana Gizarte Segurantzako jaun-andreei nekazaritza zer den azaltzea, ezta?”.

Gertaera honek ez ditu nekazarien eskubideak bakarrik erasotzen, baizik eta emakume langileenak ere. Ibabek erakundeek saltzen dizkiguten “autoenplegu”, “ekimena”, “lan eta familiaren bateragarritasuna” edo “emakume nekazariak ikusgai egotea” bezalako kontzeptu eta esaldiak gogoratzen ditu, egi bihurtuko diren momentuaren zain.