Iruña Veleiazko lau jarrerak

Atalak: Iruña-Veleia

      Iruña-Veleiako aztarnategi arkeologikoan idazkun batzuk agertu ziren, batzuk euskaraz, arkeologoek erromatarren garaian datatuak. Euskal Herriko Unibertsitateko aditu batzuek faltsutzat jo zituzten, eta horregatik Arabako Foru Aldundiak 2008an talde arkeologikoa bota zuen, 2009an epaitegian salaketa aurkeztu zuen faltsutzea leporatuz eta gero aztarnategiaren zuzendaritza unibertsitateari eman zion. Honaino gertaerak.

1. jarrera.- Gai honetan ezjakinak izanik, herrikide askok berri bakarra du aurkitzaileen aurka egin zuten hedabide handietako kanpaina agresiboaren bidez, egi-erdikak hedatuz (hau da, adierazi gabeko egiak), herrikideei faltsutzean sinetsarazteko; adibidez:

– El Correok hauxe aldarrikatu zuen 2008an, “bi pieza lotzeko berehalako lekeda topatu zuten”, ohikoa dela esan gabe, edonon antzinako murko apurtu bat agertzen bada, duintasunez aurkezteko lekedatzen dela azaldu gabe.

– El Correok zera ere hedatu zuen 2014an, “metalen aztarnak zeuden, batzuk –altzairu herdoilgaitza kasu– izan ere ez ziren erromatarren garaian”, metal aipatuak azalean agertzen zirela argitu gabe; hau da, piezak euren eskuetan eduki zituzten gutxienez zazpi erakundeek utzitako hondarrak: arkeologoak, aldundia, unibertsitatea, grafologi bulego bat, guardia zibila, ertzaintza eta txostena egin zuen erakundea (ik. http://www.veleia.fontaneda.net ).

      Horrela, aldundiaren entzute politikoan eta unibertsitatearen entzute akademikoan oinarritutako hedabide handietako kanpainak herrikide hauei idazkunak faltsuak zirela ‘sinestaratzea’ lortu zuen. Gainera, kasu hau ahaztu dadin, aurkikuntzak aldundiaren (salatzailearen) BiBat museoan daude ‘ezkutaturik’ (leunki esatearren) herrikideen begietatik urrun, jakinguratik urrun, eta idazkunei data jartzeko egin litezkeen azterketa zientifikoetatik ere urrun.

2. jarrera.- Beste herrikide batzuek benetakotasuna defendatzen dute, edo gutxienez, behin betiko argitu dadin, idazkunak noiz egin ziren ebazten duten azterketa zientifikoak egitea. Azpimarratu behar da benetakotasunaren alde askoz ere txosten gehiago dagoela unibertsitateak iritzietan eta teorietan oinarrituta, batere frogarik gabe, salatu zuen faltsutasunaren alde baino.

3. jarrera.- Beste batzuek gai hauetaz jakinak dira, zientzialariak eta katedradunak, baina ez ikusiarena egiten dute; zerbait esango lezakete, euren aburu aditua herrikideei adierazi, idazkunak ikertzea eskatu… baina isildu nahiago dute.

4. jarrera.- Epaileak ere isilik daude. Hala eta guztiz ere, epaiketa egitea ala auzia artxibatzea erabaki beharko dute azkenean ere, ‘hausnartzen’ ia bederatzi urte daramatzate eta! Iruña-Veleia Euskal Herriko auzirik zaharrena da.

      Zuzengabekeria hau amaitzea eskatzeko, Gasteizen ostegunero arratsaldeko 8etan aldundiaren aurrean elkarretaratzea egiten da, eta arabar guztiok zaudete gonbidatuta.

2017, Eliseo Gilen birgaikuntzaren urtea.