Euskara artifiziala (1,)

Atalak: Euskara

      Zer dela eta gara euskaldunok erdararen honen manukorrak? Inguruko erdarak dioena zintzo-zintzo geuganatzen dugu euskararen muinari kalte egin arren, “erdara nola, euskara hala”. Hona hemen lehenengo adibidea:

Ponte-izenak

      Era askotan erabili dira ponte-izenak mendeetan zehar. Lehenago erdaratik hartzen ziren, gehienak santu-izenak. Jatorrizko erdaran bezala, izen ar eta emeak bereizten ziren: Juan Celaya gizona eta Jeanne Boulart emakumea.

      Gero Arana-Eleizalderen izenak hedatzen ziren: Gotzone Barandika emakumea eta Gotzon Garate gizona. Hauek ere izen eme eta arrak bereizten zituzten.

      Geroago gauzen izenak erabiltzen hasi dira: Amets Arzallus gizona eta Amets Arrospide emakumea. Horrelako izenek ez dute ar eta emeen arteko bereizkuntzarik, jakina, gauzak generogabeak dira eta.

      Aitzitik, inguruko erdarak gauza guztiei generoa jartzen die, maskulinoak ala femeninoak ditu: el sol eta la luna, le soleil eta la lune. Baina euskarak ez du generorik, eta horrela lasai bizi izan da aspaldidanik:

–Pertsonen eta animalien sexua bereizten du, jakina: zaldia eta behorra, baina hitz horiek ez dute generorik, ez dira maskulinoak ez femeninoak.

–Gauzek ere ez dute generorik, ez dira maskulinoak ez femeninoak, berdin dira eguzkia eta ilargia, eta areago, zakila eta alua, sexu-hitz nabariak izanik ere.

–Kualitateek ere ez dute generorik, ez dira maskulinoak ez femeninoak ez neutroak: gizon bat nagusia da, emakume bat nagusia da eta nagusia lana bukatzea da.

      Hala eta guztiz ere, beti generogabeak izan badira ere, orain ustekabean gauzak maskulinoak ala femeninoak izaten hasi dira, zergatik eta haurrei izena ezartzeko Euskaltzaindiaren izendegiagatik. Orain mutiko bati ezin dakioke Lur izena jarri, femeninoa omen delako, edo neskatila bati Hodei, maskulinoa ei delako. Maskulinoa ote da hodeia eta lurra femeninoa? Mende-mendeetan zehar inor ere konturatu gabe!

      Ponte-izenek sexua bereizteko agintzen omen duen Espainiako legea da Euskaltzaindiaren aitzakia. Baina Espainiak berak ere ez du arau hori betetzen: espainieraz Reyes Estévez gizona eta Reyes Prados emakumea, katalanez Pau Pons emakumea eta Pau Gasol gizona; nire ama Resurreccion Orille eta lehen euskaltzainburua Resurreccion Maria Azkue gizona. Non dago arazoa? Zeinetan dago zein akats?

            Euskararen muina begiratu nahi badu, euskaran generorik ez dagoenez, Euskaltzaindiak generoa ezin aurki dezakeela aitortu behar dio Espainiako legeari eta oraingo izendegi ofiziala indargabetu. Eta izendegi berri bat euskal muinaren arabera egin nahi badu, alde batetik izen berriei oso irekita egon behar zaie, eta beste aldetik ponte-izen guztiei ohar bana jarri: Aintzane (emea), Martin (arra), Izar (bitzuk).

      Bestela, euskarak sekulako jasango du oraingo zentzugabekeria hau: neskatila bati Terpsikore [!] izena onartzen zaio, izendegi ofizialean agertzen delako, baina Krabelin ez, izendegian ez dagoelako; mutiko bati Luzifer [!] ezar dakioke, izendegian dagoelako, baina Bake ez, emakumezkoen zerrendan agertzen delako. Euskara gaixoa!

      Utz diezaiegun euskaldun hiztunei euskara eguneroko jardunean gaurkotzen eta moldatzen, arau murriztailerik eta genero-sorgailu artifizialik gabe.