Iruña-Veleiako lardaskeriak

Atalak: Iruña-Veleia

      Hamaika urte ondoren, azkenean Iruña-Veleiako epaiketa egin zen otsailean, ustezko maula eta ondareari egindako kalteengatik. Epaiaren zain egotea besterik ez dago orain.

      Baina bada epaiketarekin zerikusirik ez duen beste arazo larri bat: aurkikuntzak benetakoak balira, kultur altxor handia izan arren, aizun gisa suntsitzeko arriskuan leudeke; txosten teoriko eta hedabide batzuek halaxe nahi behintzat izan dute hamabi urteotan.

      2008an Kulturaren foru-diputatuak Iruña-Veleiako grafitoei buruzko txostenak eskatu zizkien batzorde zientifiko aholkalariko kideei. Hamabi txosten horietan oinarrituta (orduan bi bakarrik jaso izan arren) 2008-11-19an Eliseo Gilek zuzendutako talde arkeologikoa bota zuen aztarnategitik. Beste hamar txostenak geroago iritsi ziren, beranduegi. Grafitoen aizunketa aldarrikatzen zuten hiru txostenak, hiru bakarrik, besteak bezala akademiko jakintsu batzuen lanak ziren. Beren iritziak, hamabi urte hauetako hedabide-izurritearen bitartez, egia ofizial bihurtu nahi izan dituzte. [ikus www.veleia.fontaneda.net 2-laukia]

 

 

Baina urrunetik urrez eta hurretik lurrez; nahikoa da hiru txostenen adibide bana.

 

 

 

      Asko dakiela uste duenak guztia ez dakiela erakusten zuen lehen lardaskeriak. Akademiko jakintsu batek txosten bat aurkeztu zuen 2008-06-25ean Eliseo Gili eta grafitoei kalte larria egiten zieten iritziak emanez. Hauxe zioen, Veleia izena, latinezko iturri berankorretan ere B letraz agertu arren, euskal grafitoetan beti V letraz agertzea oso ulergarria ez zela. 2014an, ordea, Euskal Herriko Unibertsitateko talde berriak erromatarren oparri bat aurkitu zuen. Idazkunean Veleia izena V letraz agertzen zen. Oparria ez zen beste iritzi bat, baizik eta txostenean emandako iritzia okerra zela eta grafito irainduak zuzenak zirela egiaztatzen duen nabaritasun ukaezina. [ib. 6-laukia]

      Norberaren begiko habearen adibide egokia zen bigarren lardaskeria. Beste akademiko jakintsu batek 2008-12-03an bere txosten berantiarra aurkeztu zuen. Eliseo Gilen taldearen lana arbuiatzera ausartzen zen honelaxe esanez, Iruña-Veleian egindako indusketa-estrategia, beraren ‘ustez’ prozesu batzuk zeudeneko aztarnategi bat ezagutzeko, ‘antza zenez’, egokiena ez zela. Hau da, Eliseo Gili eta grafitoei kalte larria egiteko, dena zen onargarria. Hau lastoa zen, habea geroago etorriko zen: 2010ean hondeamakina bat sartu zuen, aztarnategitik 6.000 m³ lur atera eta kamioietan zabortegiren batera eraman zituen, barruan zegoen guztia ere bai. Beraren estrategia zeharo ezegokia ez ezik, suntsitzailea ere izan zen. [ib. 5-laukia]

      Salakeria izan zen hirugarren lardaskeria. Beste akademiko jakintsu batek 2008-12-03an bere txosten berantiarra ere aurkeztu zuen. Hauxe salatzera ausartzen zen, Veleia arazo zientifikoa izateari utzi, eta polizial eta judizial bihurtua zela. Aldundiak, iritzi hau aintzat harturik, 2009an Epaitegian salaketa aurkeztu zuen. Txosteneko hiru orrialde aurrerago, akademiko jakintsuak Eliseo Gili eta grafitoei kalte larria egiteko eskatu ziotena argitzen zuen hauxe aitortuz, eskatutako txostenak euskal idazkunak onargarriak izan zitezkeen egoerarik azaltzea eskatzen ez zuela. Argi eta garbi. [ib. 3-laukia]

      Egia ez dute teoriek edo iritziek ekarriko, bi jarduketa zientifiko errazek baizik: grafitoak grabatu diren garaia zehazteko analitika eta, orain grafito gehiago berriro agertzen direnetz ikusteko, indusketa gainbegiratua. Bi jarduketak botere politiko eta akademikoek erabat ukatzen dituzte hasieratik.

     Egia, iritziek ezarri beharrean, nabaritasun zientifikoen bitartez lortzea nahi duzuenok bi jarduketa horiek eskatzea daukazue ‘Iruña-Veleia Argitu’ elkartearen Iruña-Veleiako auzia argitzearen aldeko adierazpena www.irunaveleia.eu webgunean sinatuz.