Iruña-Veleia: Eliseori sua!

Atalak: Iruña-Veleia

      2020-06-08an Epaitegiak Eliseo Gilen aurkako epaia jakitera eman zuen. 2008an arazo honen hasieratik erruduna erabaki zen errua ote zegoela frogatu baino lehen.

      Aurkitu berri ziren grafitoak benetakoak ala faltsuak ote ziren eztabaidan alderantziz jokatu zen.
1) Arabako Foru Aldundiak Batzorde Zientifiko Aholkulariko kideei txostenak egiteko agindu zien, eta txosten horietan beren iritziak, teoriak eta aieruak ere azaldu zituzten.
2) Eskuan hamaiketatik bi txosten bakarrik zeuzkala (Eliseo Gilena zen bat), Eliseo Gil Iruña-Veleiatik kanporatu zuen. Beste txostenak etorri zitzaizkionean, batzuek beren teoria eta iritzien bidez zalantzan jarri zuten grafitoen egiazkotasuna, eta hamaiketatik bostek faltsuak zirela ere salatu zuten, laborategi adituetara aztertzeko eraman izan gabe.
3) Aldundiak, Eliseo Gil aztarnategitik bota ondoren, haren aurkako kereila aurkeztu zuen Epaitegian. Bitartean, prentsa jarraitzailea Eliseo Gilen aurkako kanpaina izugarrian hasi zen eta orain ere jarraitzen du.
4) Epaiketak epaia ekarri zuen, baina ez du argitzen nork egin zuen, (edo agian berak ez zuen egin) egin ote zen ziurtasunez ez jakinik, zein bestek egin zuen.
5) Guztiek uko egin diete beti, eta orain ere uko egiten diete azterketa zientifikoei eta indusketa gainbegiratuari, hasieratik Eliseo Gilek ez ezik, Kultur Ondasunen Zaintze eta Zaharberritzearen Goi Mailako Eskolaren (ESCRBC) txostenak ere eskatzen dituenei.

      Hona hemen jokaera oker honen sei adibide.

1.- Batzorde Zientifiko Aholkulariaren lehen txostenak (2008-06-25) grafitoak faltsutzat jotzen zituen, teorietan eta iritzietan oinarrituta. Besteak beste, honako hauxe zioen: “Ez da oso ulergarria hiriaren izena, Veleia, latinezko iturri berantiar batzuetan B- letraz agertu arren, euskal idazkunetan beti V- letraz agertzea“. Urte baten buruan froga bat agertu zen, txostenaren iritzia okerra zela frogatzen zuen nabaritasun fisikoa: 2009an Eliseo Gil kanporatuaren ondorengo zuzendari berriak, erromatar oparri bat aurkitu zuen, eta idazkunean Veleia V- letraz agertzen zen.

2.- Grafitoak faltsutzat jotzen zituen beste txosten batek (2008-11-19) argi eta garbi aitortzen zuen benetakotasuna ez babesteko eskatu zitzaiola: “Eskatutako txostenak ez zuen inolaz ere jasotzen euskal idazkunak onargarriak izan zitezkeen egoerarik eratzeko eskea“.

3.- Ondoren, Aldundiak txosten bat eskatu zion bulego grafologiko bati, baina txosten horrek egilea nor zen jakiterik ez zegoela ondorioztatu zuen (2009-03-11): “Ezin du ondorioztatu ‘komunetako’ grafitoak egin dituen eskuak aztarnategikoen zati bat edo zati handi bat ere egin duenik“.

Horregatik, Aldundiak txosten berri bat eskatu zion beste bulego grafologiko bati. Honek bai, osoaren egile bakarra zegoela zeritzan (2009-10-08): “Ezin du adierazi baizik eta egile bakar batek esku hartu duela“. [Ib. 4. taula]

Hala ere, epaileak ez zituen bulego grafologikoen argudioak onartu, grafologia euskarria zulatzen duen tresnaz egindako idazkunakak aztertzeko baliozkoa ez dela.

4.- Instrukzio Epaitegiak txosten bat eskatu zion Espainiako Kultur Ondarearen Erakundeari (IPCE). Erakundeko geologo batek bere txostena aurkeztu zuen (2013-10-28), eta aurkitutako gaur egungo metalen aztarna guztiak erakusten zituen. Baina kontraesanetan erortzen zen gauza bat eta aurkakoa baieztatzen zituen eta. Grafito bati buruz, zehazki, honako hauxe pontifikatzen zuen: “Grafito garaikidea. Antzemandako arazoak: altzairu herdoilgaitzezko zatikiak idatziaren trazaduran“.

Baina gero grafito berari buruz kontrakoa zioen (baina aurreko deskalifikazioa zuzendu gabe): “Baliteke antzemandako altzairu herdoilgaitzezko zatikiak garbitzeko prozesuan sartu izana, haien osaera bisturietako orrien osaerarekin bat datorrelako“.

5.- Ondoren (2015-10-09) Ertzaintzak bere txostena aurkeztu zuen. Ez zuen frogarik aurkezten, ezta zantzurik ere, baizik eta egintzat jotzen zuen faltsuketa nola egin zen aieruak. Hauxe zen orrialde baten idazpurua: “HIPOTESIA. Batez ere, bi puntutan egin ahal izan zen: aztarnategian bertan, lekukorik ez zegoenean, hau da, gauetan, asteburuetan, jaizubietan, oporraldietan etab. Beste pieza faltsu multzo bat egileek kontrolatutako beste leku batzuetan egin ahal izan zen (bizileku, lokal, tailer batean…), aztarnategiko zati «hutsak» –isilpean– ateraz, inor horretaz ohartu gabe”.

6.- Epaian (2020-06-08) honako hauxe kondenatu zuen epaileak: “Eliseo Gil Zubillagak, bere kabuz zein beste pertsona batzuen bidez, zenbait idazkun egiteko ebakidurak egin zituen”.

Ez du argi uzten Eliseo Gilek egin zuen ala identifikatu gabeko beste hirugarren pertsonek. Horiek ez zuten epaiketan deklaratu eta inork ez daki nor ziren. Baina, hori bai, Eliseo Gil kondenatu egiten du.

      Alderantziz bideratutako gai honek frogatzen duenez, grafitoak antzinakoak ala berriak, benetakoak ala faltsuak, kaltetuak ala zainduak diren jakiteko bide bakarra lagin batzuk zientziaren eskuetan jartzea da, zientziak grabatu ziren garaia ebazteko baliabideak dituenez gero, eta aztarnategian induskatzen duen talde arkeologiko bat osatzea, ea orain grafito gehiago agertzen den ala ez. Berriak balira eta grafito gehiagorik agertuko ez balitz, orduan iruzurraren egilea bilatu litzateke.

      Grafitoak antzinakoak balira, Eliseo Gil errugabea litzateke eta grafitoak Gizateriaren altxorra.