Jon Mintegiaga Oiarbide
Iraultzaileak esan zuen bezala ez baita berdin pentsatzen jauregi batean edo etxola batean. Perspektiba, ikuspuntua, ezberdina baita Gaztelugatxeko ermitatik edo Lezeko haitzulotik, mendi puntatik edo erreka bazterretik, kaletik edo kartzelatik, norberaren etxeko gelatik edo 4 x 2ko ziegatik, txabolotik.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- PelloZ(e)k Li Bai txaboloan bidalketan
Tazmamorteko zerua
Atalak: Sailkatu gabea
1971ko uztailak 10ean, militar talde batek Marokoko erregearen jauregiari eraso egin zion. Matxinadak porrot egin ondoren arduradun nagusiak exekutatuak izan ziren, koadro ertainak 20 urteko espetxealdira zigortu zituzten bitartean; horietatik 18 hilobietan igaro zituzten. Zaila egiten da beste hitz bat erabiltzea egoera deskribatzeko.
58 lagunentzako ezkutuko eraikina desertuaren erdian, Tazmamorten altxa zuten. Inork ez zuen haien berririk; senideek ez zekiten bizirik ala hilik zeuden.
Hilkutxa bakoitzak 3 metro luze zituen, metro t´erdi zabalean eta 1.50-1.60 zentimetro garaieran; sabaia jo gabe zutitzea ezinezkoa zitzaien. Leihorik, oherik, mahairik, aulkirik ez zuten; 10 zentimetro diametroko zulo bat beharretarako. Preso bakoitzak bi manta zituen nahieran moldatzeko; arroparik ez zuten sekula aldatu. Egunero-egunero jateko fekulak eta ogi gogorra ematen zieten; 5 litro ur behar guztietarako.
Gutxi ez eta iluntasun erabatekora kondenatu zituzten. Patio eskubiderik gabe, argi izpirik ez zuten ikusten salbuespen bakan batzuetan ezik; zaindarien linternaren argi artifiziala janaria ekartzean; eta, argi naturala urtean behin edo bitan, indarrak ahitutako kideren bat, isil-isilik ilunpetan itzaltzen zenean. Orduan, zaindariz inguratuta, gorpua patioan lurperatzen zuten errezoen artean, atsekabetik eratorritako ordubete eskas hura gozamen bihurtuz. Begiak erdi-itxita, ahoa zabalik, puska batean iraungo zien argitasuna dastatzen zuten.
Pentsa litekeenez, zaindariek beren partea jartzen zuten. Tamaina hartzeko, aldika, hilkutxetara eskorpioiak sartzen zizkieten, bukaerarik ez zuen gau hartan haien presentzia igarri eta ekiditera behartuz, kokoriko lo egiteraino.
Garai bateko oroitzapen zoriontsuei atxiki zirenak erortzen –eta erortzen – joan ziren. Esperantzari eusten ziotenek berehala galtzen zuten. Amorrua eta gorrotoa barruraino sartuta zutenak inor baino lehenago hiltzen ziren barrenak erreta.
Iraun zutenak, egoera onartzeaz gain, nolabaiteko bizimodu antolaketa kolektiboan parte hartu zutenak izan ziren. Denboraren iragaitez zenbatzera iritsi ziren, orduak eta minutuak barne. Ate aldera hurbildu, eta diziplinaz, aktibitateei ekiten zieten; errezoak; ingelesezko ikastaroak; Balzac edo Victor Hugoren literatura unibertsaleko pasarteak; pelikula klasikoetako kontakizunak.
Umorea mantentzen ere saiatzen ziren. Fekulak aurrean, behinolako janari goxoak deskribatzen zituzten, txiste zaharrak gogoratu eta izen deiturak asmatzen zituzten. Barrerik handienak Kmandarra irudikatzean eragiten zituen, sekula ikusi ez zuten baina zaindariek etengabe aipatzen zuten hilobi hartako arduradunak.
Istorioa Tahar Ben Jelloun idazle marokoarrak bildu zuen batere dramatikoa egiten ez den liburu irakurterraz batean. Jatorrizkoan frantsesez idatzia, gazteleraz “Sufrían por la luz” bezala itzulia izan da.
Hunkituta, bolada batez Tazmamorteko mamuak segika izan ditut. Txabolo koxkorra jauregia iruditu zait, jangela zaratatsua Michelin izarduneko jatetxe; patioan berriz, frontenisean jokatu, dutxa beroa hartu eta egurrezko aulkiaren bueltan kideak elkarrekin O.O zerbezaz gozatzen duzularik, murruek eta txarrantxek ebakitako ortzemugari beste kolore bat hartu diot.