Xauri Urepelera! Erdu Bilbora!

Atalak: Euskara

Xalbador Aire bertsolari handiaren herritik abian da 19. Korrika. Urepeletik mundura!

– Zertan da euskera Urepelen?
– 316 bizilagun! –ene arrapostua–.

– Zertan da euskeria Baigorri ibarrean?
– 5963 biztanle!

– Zertan euskara Baxenabarren:
– 28.000… doi-doia!

Nehoiz nehorekin mintzo naizenean, Ipar Euskal Herriaz oro har, Lapurdiz, Nafarroa Behereaz eta Zuberoaz berebat, harritzen nauzu erabat. Harritzen eta estonatzen naute, eiki!
Eta nihaurek Ipar Euskal Herriaz inor txundiarazi baino, “gure” Iparraldeaz  ohartarazi baino ez nuke nahi, bai inor bai nehor!
Eta, ene balizko poeta harroari itzuri eginez, eletan trabatu gabe, mitoak zein pitoak uxatuz, topikoak zein tontolapikoak saihestuz, hitz eta berba egiten entseatzen nauzu, baiki!
Konparazione: Xalbador Aireri buruzko “non hago zer larretan, Urepeleko artzaina?”, airea kantatzeari ekin baino estatistikei lotzea nahiago. Utikan poetika, istant batez bederen!

Eta solaskideari erraiten diot:

– Badakizu, Eibarren 27.281 lagun bizi dira 24,78 kilometro koadroan:
1.100,93 biztanle km².

Badakizu erraiten diot berriz ere:

– Eta Baxenabarre osoan, berriz: 1.325 kilometro karratuan 28.000 bizilagun: 22 biztanle km².

Eskuara mintzo diren bi lagunekin bildu naiz 19. Korrikaren karietara. Xole Aire urepeldarra eta Mattin Bacho arberaztarra. Urepele aldean ibili gara, ur epelen xerka. Baxenabarreko euskararen egoeraz solastatu gara orokorki eta Baigorri haranekoaz partikularki.

Eta poxi bat gehiago dakit eskuarari buruz. Apur eta pixka bat mutxo delakoan. Hemen duzue ikasia.

Gehiago ere ikasi dut. Beti ikasten da zerbait edota bertze.
Nehork edota inork ote daki eleak hitzak edo berbak diren!
Har ezazu Xalbador zenaren parabola batto balire!

“Zuek kanpainakoak euskaldunak zarete, menditarrek euskara etxean daukazue”, erraten diguzue aise. “Zuen paisaiak euskaraz egiten du hitz berba edo ele”, erraten duzue hegoaldekoek edota –berdin Baionako– hirikoek–. Alta, guk iparraldekook ez dugu geurezko instituziorik, eskuara ez da ofiziala gurean. Herriko etxeetan doi-doia ageri duzue izkiriaturik, bide nagusiko seinaleetan bertze hainbertze. Badakizue? Ez dakizue? Frantses iraultzaileen Liberté, égalité, fraternité delakoak aurritan utzi zuen Lapurdiko Biltzarra.
Konparazionera, diot.
Frantsesez ez dakien “arrotza” heldu da gurera –izan anglosaxoia, izan errumaniarra edo izan txinatarra– saltoki batera doa, Laverie ikusten du izkiriaturik horma-irudian, eta tanpez ikasi du, eskolara joan gabe. Euskaldun batek ez badu ikusten idatzia, ez du ikasten. Euskaldun zaharra ez da usatua Ikuztegia izkiriaturik ikusten. Mundua merkatua bilakatu da, hala hirian nola kanpainan. Gure paisaia biziki erdaldundu da.
Konparazione diotsut, hau ere,

Eta euskaldun zaharra edo berria izanagatik, euskara duenak ez du horregatik euskal kontzientzia handiagorik, edo ez euskara ez duten anitzek baino handiagorik. Daukanak dauka, ez daukanak baleuka. Darabilenak dauka, ez darabilenak ez dauka. Badaukan arren, ez baleuka bezalaxe.

19. Korrika heldu da. Hil honen 19an Urepelen hasi eta Bilbon amaituko da 29an.
Xauri Urepelera! Erdu Bilbora! Jin zaitez, zatoz Korrikara!