Neguko poesia

2010-02-25  //  (B)literatura, Musika  //  Iruzkinik ez

Jose Angel Irigaray eta Bixente Martinez Hendaian

Zeharbidetan heldu ziren Hendaiara Jose Angel Irigaray poeta eta Bixente Martinez musikaria, poesia emanaldiaren kariaz heldu ere. Akelarrek aterbeturik, poesia doinuz lagunduriko zehar-esana dela adierazi ziguten eleen sorgintzaileok. Hitzaren gezurrean egia aurki dezakegula gaztigatu zigun poetak. Egiak hegietan eraikiak direla,  hegietan amiltzeko zorian iraungi direla. (gehiago…)

Txakurrak

2010-02-22  //  (C)politika, (E)gizartea  //  Iruzkinik ez

Hondartzan aske utzi ohi duten horietako bat

Hondartzan barrena abiatu naiz, ilunabarrean aspaldiko partez. Eguneko oharrak, kontuak eta gorabeherak ditut gogoeta.

Oldozmenean gai ugari jalgitzeagatik, gure zera delakoari itzuri ezinik nabil, bera nagusitzen zait ia beti. Gauza delakoa, hots: euskal gatazka. Gurea beraz. Horra oldoztua:

Txakur hitzak bi adiera ditu gure hiztegian. Bigarrena, poliziak izendatzeko hitz gutxiesgarria da. Gure herrian hitz arrunta izan da luzaro. Gaur egun menostua dago, gutxiago entzuten da txakur hitza poliziak izendatzerakoan.

Gatazka politikoa dela eta, ETAk polizia asko (indar armatu suerte guztietakoetakoak) hil du. Iaz hil zituen pertsonen artean, hiru izen propio gogoratzen ditut buruz: Isaias Carrasco langilea, Eduardo Puelles polizia eta Inazio Uria enpresaria.

Pertsonon balore etikoen ikuspuntutik, hiru pertsona hauen hilketak arbuiagarriak dira zeharo. Gatazka politiko-militarraren ikuspuntutik berriz –gerra edo gatazka militarra politikaren jarraipena den neurrian– hiru hilketei buruzko balorazio sozio-politiko berbera egitea –pertsona horietako bakoitzak euskal jendartean betetzen zuten funtzioen arabera– gatazkaren izaera politikoa indargabetzea eta hutsaltzea da. Hots, Isaias Carrasco, Eduardo Peulles eta Inazio Uriak ez zituzten kategoria bereko funtzioak edota betebeharrak gure jendartean.
Duela 30 urte, hiru pertsona horien zeregin soziala arras bereizita zegoen euskal jendartearen baitan nahiz herritarren kontziente kolektiboan. Zerk ekarri du ordea, ordutik gaurrera, gehiengo sozialak hiru pertsona horiek kategoria –hierarkia– politiko sozial berean kokatzea?
Horra nire erantzuna: biolentziaren beraren erabilpen bidegabea. Borroka armatua deitua den erabilpen desegokia. Hots, oraindik ere borroka armatutzat joa den ETAren borroka armatu desitxuratuak hiru pertsona horien kategoria sozialak berdindu ditu.

Borroka armatua –etikoki arbuiagarria edozein kasuan ere– bi modutara likidatu daiteke arma politiko gisa: erabiltzaileak bere interesengatik baztertzen duelako edo oker erabiltzearen poderioz desitxuratu duelako. Hau da, erabiltzaileak politikoki haizu zena ez-legitimoa bihurtzen du”.

(…)

Oldozpena ez zait bi hankakoen kategoria sozialera mugatu ordea. Paseoan noala, oinutsik, lau hankako Buldog bat hurbildu zait ziztu bizian. Hori muturra. Hau beldurra!

Jabea urrundik ari zait keinuka, eskuak goratik eta oihuka.

“Zer dio, baina?”

Txakurra, bien bitartean, nire txorkatilen aldean dabil, inguru-minguruka, ahamen edo mokadu goxoa begitandu zaizkio antza. Nola kendu albotik ordea!? Hau trantzea!

“Zer da, laguna edo etsaia?” pentsu dut. Nola egin aurre, alegia?

Ostikada bat luzatzeko tentatua egon naiz.
“Lasai, lasai…”, agindu dit bat-bateko senak.
“Hondartzara ez hator mendi eskaladarako arropaz jantzita, ezta mendiko botez sikiera ere. Sosegatu hadi gizona! Uneon, guztiz kontraproduzentea izango litzaiake indarkeria erabiltzea. Eutsi gizona, eutsi!
Iritsi da azkenik jabea. Uf, bazen garaia.
– Tranquilo que no hace nada!

“Babalore tentel halakoa!”.
“Lasaitu hadi gizona, erabat kontraproduzentea litzaiake indarkeria erabiltzea, lasai gizona” gaztigatzen dit oraindik ere nire barne ahotsak.

Balada de Carabanchel

2010-02-08  //  (D)kulturgintza, (E)gizartea, Historia  //  Iruzkinik ez

Madrilgo Cibeles plaza eta iturria

Madrilen pasa dut asteburua. Bi gau, bi goiz. Gautxori baino, goiztiarra izaki, larunbatean, goizeko 8etan paseatzera atera naiz.

Atocha kalean gora noa. Antón Martin plazan “Monumento a los abogados asesinados” delakoa utzi dut atzean.  1977an frankistek –Franco hilda ere– buruturiko sarraskiaren oroigarria.

Mayor plazatik Mayor kalera, 88 zenbakia: Alfonso XIII.ren gorazarrezko monumentua. 1906an, Mateo Morral anarkistak bertan akabatu nahi izan zuen erregea, baita Victoria Eugenia erregina ere.

Palacio Real, Teatro Real, Plaza de Oriente…

Senatutik Plaza de España-ra. Canovas del Castilloren monumentua ikusi dut bidenabar.

Gran Vía-n noa. Zebrabidean geldi. Autoen txanda. Oinezkoen itxaro aldia.

Itxuraz apain orraztutako gizona paratu zait alboan. Zehar-begiratu diot. Jakaz jantzita dago. Haren soineko zahiak eta zoldak harritu naute halere.

Argia berdera aldatu da. Gurditxo narratsa daraman gizonak aurrera egin du. Bere ibilera arraroan erreparatu dut. Mokasin urratuak eta zulatuak daramatza. Galtzak ere urratuak eta narratsak.

Balkoi batean “España se hunde” dio oihal rojigualda batek.

Puerta del Sol-en nago jada. Eguzkia sekula ezkutatzen ez zen Inperioko aztarrenak.

Merkatariak, tabernariak eta gremio guztiak han-hemenka dihardute, buru-belarri, jo eta ke, tai gabe.

Alfonsos, Eugenias, Fernandos, Carlos, Isabeles…

Alcala kaletik Puerta de Alcala-ra bitarte, El Congreso de los Diputados. Beherago Canovas del Castillo agertu zait berriz ere. Espainiako Ministroen Kontseiluko presidentea, Michele Angiolillo anarkistak akabatua. Bere izeneko plazan nago.

Neptuno hemen, Cibeles harago… La Puerta de Alcala tarteko.

Gorago Museo del Prado. Diego Velazquez, Claudio Coello pintoreak, eta enparauak. Urrezko Mendea.

Are gorago, harago, Claudio Coello kalea. Luis Carrero Blancoren omenezko harlauza dago. Gobernuko presidentea. ETAk 1973an akabatua.

Bigarren eguna. Goizeko 8ak. Atocha kalean beheiti oraingoan. Atzoko plaza eta kale beretik noa, beretik edo antzekoetatik. Paseo luzea. Kaleak zikin-zikinak daude. Botila, lata, poltsa eta utzikin pila bazterretan. Gau-pasa egindakoak etxera doaz, garbitzaileak lanera. Kale-garbitzaileak hegoamerikarrak edo europar nordikoak. 4.000. 000 langabetu Espainian.

Eskaleak, kartoiak eskuetan, kafetegietako ateen ondoan euren zokotxoak apailatzen ari dira.

Goizeko 9ak Plaza Mayorreko sargietako batetik eguzkia goxo-goxo sartzen da. Moneta eta filatelia bilduma zaleek standak prest dituzte. Prentsa-kioskoak ere prest daude.

Titularrak:

España contra la pared”. “El fin de Zapatero”. “España necesita de un debate nacional”. “ETA guardaba 1.500 kilos de explosivos en Óbidos, Portugal”.

Igande iluntzea da. Etxera bidean jada. Salud kanta dantzut autoan. Rogelio Botanz Canta a Alfonso Sastre diskotik.

Escribo esta balada en momentos muy graves, pero

sabed que creo en vuestro porvenir (…).

Sabed que venceremos,

sabed que hemos de ser felices y no tardando mucho

cuando esta pesadilla pase,
sabed que esta España infernal no puede ser eterna,

sabed que un día esta balada

nadie la entenderá

por fin España será otra. Salud!

(11 de enero de 1975, Carabanchel)

Zeharbidetan Hendaiarat

2010-02-07  //  Sailkatugabeak  //  Iruzkinik ez

Neguko Poseiaren karietara Jose Angel Irigaray Hendaian

Zeharbidetan diskoa (Pamiela, 2005). Irigaray-O’Breskey.
Hendaian zuzenean (02/13), J. A. Irigaray-Bixente Martinez.

Artelanak, arte izanen bada, espazioan eta denboran gaindi iraun behar du, baita gure barnea inarrosi ere. Jose Angel Irigarayren Zeharbidetan diskoa, kasu, halakoxea delakoan nago. Nago diot, diskoak nire baitakoa luzaz iraun-irauli duelako.

Zeharbidetan lanean ez duzu musika soilik kausituko. Munduko zeharbidetan jasotako eleek ildo sakonak urra ditzakete zure gogoan. Ez alferrik, Irigaray poetaren beraren eleak baitira bideetan zehar eramaten zaituztenak.

Musika ez da modaz pasatzen, berau daramaten eleak betierekoak direnean. Musikaren azkeneko irrintzia izan gabe, eleak daramatzan mintzoak espazioa gainditzen duenean denbora gainditzen du. Eleok betiereko diraute. Eleok, bere-bereak izaki, betiereko dira Irigarayren ahotsean.

Ilusioz bizi da oraindik ere poeta. Ametsaren eta errealitatearen arteko gatazkan.  Itxaropenak eta harmoniak sosegatzen dute aldian-aldian. Alta bada, bere burua “izan gintezkeenaz” itauntzen segitzen du. Poesiari esker bizi da, baina poesiarekin dudakor betiere.
Abian da poeta  berriro ere mundura. Herria berarekin darama, bazterrera laga ezin dituen munduko plaza guztietan kausitu nahi du herria. Harmoniaren xerka ibili dabil zeharbide desorekatuetan. Joan badoa, bila dabilen bidaiaria, itzultzeko abian da alabaina.
Joan eta jin. Partitu eta itzuli. Maitasuna eta askatasuna. Iragana eta oraina. Biharkoari esker bizi da Irigaray, biharkoari begira altxatzen da haren ahotsa: aldian goibel aldian kontent, jostetan batzuetan kontrobertsietan itoa bestetan. Nola edo hala badoa. Zeharbidetan. Bitasunean. Askatasun eta maitasun helezinaren xerka, menturaz eta desbenturaz. Zeruz edota itsasoz. Urdinean betiere.

Zu zeu ere irakurle, bildu zaitezke urdinean. Etorri Hendaiarat. Otsailak 13 dituela, herriko Mediatekan, arratsaldeko 17:30etan. Irigarayren mintzoak idazkitxo honen antzeko eleak iradoki dizkizuke ausaz. Iruñeko poetaren eleekin –Zeharbidetan diskoko Antoni O’Breskey musikariaren beharrean– eta Eibarko Bixente Martinez musikari trebearen aireetan kulunkatuko zara.

Kolore, kolore…

2010-01-25  //  Azpiegiturak  //  Iruzkinik ez

AHTren aurkako manifestazioa Hendaian

Urtarrilaren 23a. Larunbata. Hendaiako tren geltokia(k). Arratsaldeko 4ak. AHTren aurkako manifestazioa. CADEko presidente eta antolatzaile Victor Pachon mobilizaziora hurbildutako kolektiboak lerrokatzen ari da megafonoa eskutan.
Hamaika dira (hamaika mila luze gira norbanakook) mobilizazioari sostengua ekarri dioten taldeak. Pirinioetako bi aldetakoak. Bordeletik, Irunetik, Bilbotik nahiz Okzitaniaz eta Aragoiz haragotik etorriak. (gehiago…)

Agenda 2010

2010-01-11  //  (E)gizartea  //  Iruzkinik ez

Agenda egunerokoa

Agenda 2010 idatzi dut lerroburuan. Ez naiz erakunde publikoen edo pribatuen egitasmoen agendaz ari, agenda objektuaz baizik. Urtarrilaren 11n mustu dut aurtengoa: “Bahuen garaia, to!”

(gehiago…)

Euskaltzaindia bidaide, urthe berri hun!

2009-12-31  //  Euskara  //  Iruzkinik ez

Euskaltzaindiaren logotipoa

Argiako 90. urteurrena amaitzera doa. Ezin aipatu gabe laga halaber, Euskaltzaindiaren 90 urteurrena. Kazetariok eta euskalgintzan dihardugunok oro har, Euskaltzaindiaren arau eta arabera egiten baitugu bide eta lan.

(gehiago…)

Errealitateak bakea txikitzen du

2009-12-14  //  (E)gizartea, Azpiegiturak  //  Iruzkinik ez

Perlak, printzak eta ezpalak

Argia historikoaren 90. urteurrena amaitzera doa. 20 urte joan dira aldizkarian lehen artikulua idatzi nuenetik. Zerbait ekarri izanaren ustea hanpatu zait azkenaldion.
Lankide gazte batek aldian-aldian esaten dit amultsuki: “Benga Miel, ez sartu txapa blogean eta kontazazu zure kazetari ibilbideko gauza arinagoak”. Edo halako zerbait.
(gehiago…)

Tupindegiko Roxali

2009-11-30  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Bidaxuneko Gaztelua (Nafarroa Beherea)

Txillardegi lagunak eta ARGIAko kolaboratzaileak halaxe idatzi dit: “Azkeneko ARGIAn Jean-Jacques Lasserre Bidaxunekoa idatzi duk. Hots, Bidaxune Nafarroa Beherean zegok. Eta alde honetatik Lasserre nafartarra duk, eta ez duk hau esan, zoritxarrez”. Esanda eta idatzia geratu da, beraz. (gehiago…)

Bortxa eta independentzia

2009-11-24  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Elizaren eta estatuen usaina

Prentsa errepasatu eta interesgarriena apartatu dut asteon ere. Ezker abertzalearen inguruko bi pentsalarien hitzek “harritu naute”.

(gehiago…)