A-8 Bilbao-Behobia: asto-kraziatik demokraziara

2009-07-14  //  Ekonomia  //  Iruzkinik ez

A-8 edo Bilbao-Behobia delako autobidea nire belaunaldikoon bidetzarra da. Nik neuk joan deneko hamarkadara arte ez nuen berarekiko asteroko –asto– harremana izan. Asto edo herra hartu-emana, bestela ere esanda.
1970eko hamarkadan ezagutu nuen autopista deitua. Futbol munduan hasi berriak ginen, eta aldian-aldian Irunerantz ez bazen, Bilborantz abiatzen ginen. Espainia eta Europa lotzen zituen ardatz atlantiarrean barneratzen ginen. Bidetzar hartan sartzea Europara hurbiltzea zen, mundura bidean sartzea, nolabait esan arren.

(gehiago…)

Nolako ortuak halako porruak

2009-06-29  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Ortuak porruak tomateak...

Ajuria Eneak lehendakari abertzale bati eman zion ostatu hogeita hamar urtez, eta maizterrez aldatu da berriki”, idatzi dut ARGIAko nire azken lanean.

Jaurlaritza berria osatuz geroztik politikaren giroa aldatu da kazetariontzat. Lakuako egoitzetako pasiloetan beste giro bat usaintzen da, esate baterako. (gehiago…)

Patarrari bolbora bota?

2009-06-14  //  (B)literatura  //  Iruzkinik ez

Sua nahi Mr. Churchill? liburua eskuetan ari ginen (*). Vladimir narrazioaren bigarren zatiko pasarte hau irakurtzen ari hain justu ere:  (…) “Txatoren aita erreketeetan ibilia zen, askotan kontatzen omen zion patarrari bolbora bota eta su emanda hartu izan zuela, gudarien muinoetan goiti artilleriarik gabe erasora abiatu aitzin. Hartarik edanak haiek guztiak, burutik zeuden”. (…) (gehiago…)

Itsas mirotz ulu zara, bardo!

2009-06-14  //  Sailkatugabeak  //  Iruzkinik ez

Itsas ulu zoliaren diskoaren azala

Itsas ulu zolia.
Benito Lertxundi.
Elkar, 2008.

Kantuz kantua dakar bardoak hastapenean, menditik heldu den Joxe Mendiague-ren eleetan: “Kantuz sortu naiz eta, kantuz nahi bizi. Kantuz igortzen ditut, nik penak ihesi. (…) Kantu frango utziko diotet mundian. Kantuz egin dezaten nitaz oroitzian”. Epitafio baterako ele ederrak, ahots zoliaz emanak.

Aire zolia dakar Bakea kantuak ere. Hitzak ere zoliak dira, sendoak: “Hauek denborak! Mundua atzaparretan duten hantuste madarikatuak dituzu bakearen paladinak!”. Minduraz ari duzu itsasoko ulu zolia.

Ilargiaz mintzo da segituan Jon Maiaren berbetan. Mundua ez da dirudiena. Kasu emaiozu edertasunari: ilargiak tranpa egiten du eta zerua izarrez beterik duzu. Liluragarria. Kasu!

Hitzak dator segidan. Oriotarraren eleak dituzu: “Pentsamendu otzanduan egi bila dabilenak arrazoia errausten du”. Kantuzen legez Olatz Zugasti bikotearen laguntzaz ari da bardoa. Kontuz, paroxismora eraman zaitzakete. Ez dago arriskurik gabeko edertasunik. Bizitzea arriskatzea da.

Bizitzea bidaiatzea ere bada: “Geltokiko agurearen antzera, mendeak eta mendeak, zain egon denaren tristura nabari zen herri haretan”. Haretan? Gurean ote Jon? Ez dut nahi Haizeak jotzen zuen herri hartako agure bilakatzea nahi. Ez bilakatzea nahi, ez bilakatu nahi ere. Ez agure tristea bederen.

Ni gatibu hartzeko kantuan eme eleak aurkituko dituzu. Herriaren doinuetan emaniko ele eztiak dituzu Olatz Zugastirenak, emetasunari estekaturiko eztitasuna. Bizitzea maitatzea, arriskatzea,  bidaiatzea eta aukeratzea da. Bizitza ihes egitea da. Oharmena ontsa zorrozteko kantua dukezu.

Ihes egitea itzela da. Itzala kantua ere itzela da. Herri honetan epaileek bere itzala ez ezik, ilargia, eguzkia eta egia sar ditzakete kartzelan. Gezurra dirudi: itzala itzalean! Aire herrikoiek Andoni Egañaren hitzak dituzte ekarri.

Partida trixtera Ternuarat. “Adi neure haur xumeak seme alaba maiteak; galtzen baduzue aita, ama alarguna maitia” Epitafioa ederra izan liteke. Ez dago epitafiorik ordea. Itsasoak du bizitzen bardoa. Bizi beharrez bizia du menturatzen, bizi ustean bizi baino nahiago du arriskatzea.

Badoa bardoa Marinel galduaren baladan. Iñaki Azkune-ren hitzek dakarte eta daramate mezulari: “Ekiari txantxangorriak txio, leihoari ilunak adio, malko dario. Mezulari, joan hadi. Hatsa sar balekio!”.

Nik ere nire herriaren mirotz leinua maite dut, arraun orru, bihozkadaren oihu. Estimatzen zaitut marinela. Zaude uhinetan, zaude ene ametsetan, izan zaitez mirotza. Ez zara inoiz bakarrik izango bardo-mirotza. Zure mirotz gogoa nauzu-eta, eta izango! Itsas mirotz ulu zolia zara, zarete Mirotzak!

Eskerrik asko Bardo!

Koiuntura politiko berria aro berri baterako

2009-06-01  //  (C)politika  //  Iruzkin bat

Azenarioaren eta makilaren politika

Iragan maiatzeko 21ean greba orokorra deitu zuten herri honetako ezkertiar eta independentistek. Herri honetako Hegoaldean deitua izan zen, zehatzago esanda. Iparraldea c’est different. Ez zaitez mindu laguna. Hegoaldea ere diferentea den ber eta neurrian diot.

Greba orokorraren ostean, ezker abertzale historikoaren –Arnaldo Otegiren espresioa erabiliz– desmartxan nolabaiteko urrats, jauzi edo aldaketa emango zela pentsatu zuen herritar askok. Askori ustea erdi ustela bilakatu zaie. Kontua ez da berria, uste ustel zaharra duzu.

Argia-n Arnaldo Otegi elkarrizketatzeko parada izan dugu eta solasaldiak hainbat gogoeta iradoki dizkit: (gehiago…)

Menpekotasun sinbolikoa

2009-05-18  //  (D)kulturgintza  //  Iruzkinik ez

Bernardo Atxagarekin solasaldiak ahots bat baino gehiago ernatu zidan, antza. Satorra iratzarri zait berriro ere. Oraingoa ez da Gezurmendi, oraingoan Egimendi duzu mintzo dena. Duela hogei urteko ahotsa da, Obabakoak liburuaren inguruko pasadizo bat gogoratzera heldu da.
Behinola, Egimendik, artean, gizon berdea ez baina lerdena zela, bere euskara baldarra eta eskasa aberastu beharrean, literaturaren menturan ahaleginetan zebilela, lagun berriak egin zituen. (gehiago…)

HArRo berri baten atarian

2009-05-11  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Bernardo Atxagaren “Lehia lexikoan ikusten dut, jar ditzagun hitzak behar diren tokian” esaldia gogoan, eta bihar hautatuko den Ajuria Eneko inkilino berriaren aiduru, honatx digresio batzuk. (gehiago…)

Euskara jendea da

2009-05-03  //  Sailkatugabeak  //  Iruzkinik ez

Bidaia intimoak dokumentalaren afixa

Bidaia intimoak dokumentala
Zuzendariak: Jon Maia eta Eriz Zapirain
16. Korrika AEK / Orio Produkzioak

Rami, Jesus Mari, Tereixa eta Mixeleren bidaia intimoen (Bidaia intimoak dokumentala) bideetan abiatu naiz eta Jose Angel Irigaray poetaren ele hauek neure egin ditut:

Zure bitartez naiz jende, Euskara
zure bitartez bizitzen
hizkuntzak oro preziatzen
elkartasunean loriatzen
gorrotatzen menperakuntzak
askatasunean bermatzen
maitatzen mundu osoa.

Izanez ere, Bidaia intimoak poesia da. Dokumentalak Rami, Jesus Mari, Tereixa eta Mixele -eta honen amatxi- ezagutzeko irrika sortzen dizu. Euskara jendea da.

Berbak, hitzak eta eleak ez ezik, pertsonen irudiak ere mintzo dira. Pertsonen… basamortuen, baserrien, karriken, herrien, hirien, mendien eta itsasoen irudiak ere mintzo dira. Hurbil-hurbilekoak eta argiak dira irudiak -Juantxo Sardon kameralariaren begi zoliak atzean direla-, ondo karratuak eta biribilduak. Eleei ez ezik irudiei ere poesia darie zenbaitetan.

Baina ez, dena ez duzu poesia, ez iradokizun oro bederen. Nafarroako gobernuburu Miguel Sanz, EAEko lehendakari –probable– Patxi Lopez eta Pirinio Atlantikoetako buru Jean-Jacques Lasserre agertu zaizkizu Rami, Jesus Mari, Tereixa eta Mixeleren bideetan.

Eta galderak jalgi zaizkizu bideetan barrena: Corella horren urrun al da Rami-ren Goizuetatik? Bidaxune horren urruti Mixelen Itsasutik? Patxi Lopez-en Portugalete ez al da Tereixaren Portugalete?

Eta, beste askoren artean, konstatazio bat: Jesus Mari gauza izan da, bada, Urbia edota Gabiria Ermutik Gasteizera eramateko.
Eta, euskara jendea bada, zergatik Miguel eta Patxi eta Jean-Jacques agintariek ez dute bermatzen euskara?

Zenbat buru hainbat aburu: Abertzaleak oraingoz petxero!

2009-03-31  //  Ekonomia  //  Iruzkinik ez

EHLGren egoitza

Lurralde kontratua Ipar Euskal Herriko gizarte eragileek bultzatu eta landua izan da 1992az geroztik. 1994an gauzatu zen Frantziako Estatua, Hautetsien Kontseilua eta Garapen Kontseiluan biltzen diren indar eragileen arteko lehen Lurralde kontratua. Kontratu honek hainbat jomuga eta mugarri izan ditu ekimenaren ibilbidean. (gehiago…)

Euskal Herriko Laborantza Ganbara garaile

2009-03-27  //  (C)politika, Ekonomia  //  Iruzkinik ez

Garapen Kontseilua (Baiona)

ARGIA astekariak datorren astean Iparraldeko Lurralde kontratuari eta Frantziako botereen erreformari buruzko erreportajea argitaratuko du. Lurralde kontratua Garapen Kontseiluak kudeatzen du. Euskal Herriko Laborantza Ganbara (EHLG) erakunde horretako partaidea da eta EHLGko lehendakari Mixel Berhokoirigoinek iritzi artikulua idatzi du (datorren astean argitaratuko den erreportaje horretarako) ganbara honek Garapen Kontseiluan duen lekua eta partaidetza aipatuz. (gehiago…)