Erreferendumaren bidea: krisia katalan soberanismoan

Atalak: Nazioartea, Politika

Abenduaren 4an Kataluniako Legebiltzarrak bozkatu behar zuen zein bide erabili erreferenduma gauzatzeko, gero Espainiako Legebiltzarrari noiz eta nola egin eskatzeko. Printzipioz erabakita zegoen Espainiako Konstituzioaren 150.2 artikulua erabiltzea (Estatuari bere konpetentziak autonomien esku uztea arautzen duena).

Desadostasuna eskaera Espainiako Kongresura iristeko bidean egon da: lege proposamena erabili (ICVk nahi bezala) edo ez legezko proposamena (ERCk nahi bezala)? ERCren esanetan, lege proposamenaren bidea erabiliz gero, Kongresuko Mahaiak gaia blokeatu lezake eta, horrekin,  erreferendumaren eskaeraz erabakitzeko data atzeratuko litzateke Kongresuan. Hala egitekotan, alderdiek bideratu beharko lukete ekimena. Lege proposamena, aldiz, Kataluniako Legebiltzarrak bideratuko luke eta Kongresuko Mahaiak aztertu eta erabaki. Luzeagoa baina indar handiagokoa ICVren aburuz. Gainera, Mahaiak blokeatuz gero, beti legoke alderdiek bideratzeko aukera.

Azkenean, beraz, soberanisten artean egoera asko korapilatzen ez bada, abenduaren 18an erabaki beharko dute bideaz, dataz eta galderaz. Kataluniako Batzar Nazionalak esan du bere galdera zein litzatekeen: “Nahi al duzu Katalunia estatu independentea izatea?”. Eta 2014ko maiatza amaitu aurretik egin beharko litzateke. Galderarena oraindik korapilatsua izango da, baina datarena ere bai. Vicent Partal Vilawebeko zuzendariaren arabera lau aukera daude: bat, irailaren 14an egitea (Eskoziako erreferenduma baino lau egun lehenago); bi, maiatzaren 25ean, Europako Legebiltzarrerako hauteskundeekin bat eginez. Hau aukera beroena ei litzateke, erreferenduma deitu ondoren Espainiako Gobernuaren erantzunaren gogortasunaren arabera hartu beharrekoa: “Espainiak gogor, guk ere bai, maiatzean erreferenduma”. Hirugarren aukera 2015eko udal hauteskundeekin batera egitea litzateke (Kataluniako Udalerrien Batzarrak iradoki moduan) eta laugarrena 2016an, Kataluniako Legebiltzarrerako hauteskundeekin batera. Baina azken biak ez dira sinesgarriak gaur egun, gutxienez Espainiaren erantzuna zein den ikusi arte.

Korapiloa ez da txantxetakoa eta oso posible da datak eta erabakien unea gerturatu ahala bloke soberanistan ere brintzak agertzea. Batetik, Kataluniako gizarte esparru independentistak ERC ikusten du prozesuaren akuilu nagusi moduan, eta ERCk ez du aukera hori galdu nahi. CiUk ez luke gaizki hartuko prozesua atzeratzea, eta Artur Mas saiatu zen 2016ko aukera aipatuz, baina independentismoak argi erantzun zion ezetz irailaren 11ko Via Catalanan.

ICVrena are eta konplexuagoa da, erabaki eskubidearen alde badago ere, bere baitan independentziaren aldekoak eta espainiar federalismoaren aldekoak baitaude. Galdera lausoagoa nahiago luke eta prozesu lasaiagoa, baina Salvador Cardusek Larrun-en gogorarazten duen bezala, ibili daiteke argi CUP eta Prozesu Konstituziogilearekin, despistatzen bada, hauek jango baitiote ezkerreko mokadua.

Eta PSC apurketaren atarian dago, batez ere azken batzar nazionalean onartutakoaren ondoren: hau da, erabaki eskubidearen aldekoak gara… baldin eta Madrilek uzten badigu. Madrilgo Gobernuaren jarrera zehatza laster ikusiko da. Printzipioz, Jose Maria Aznar Gobernuko lehendakari ohia argi mintzatu da: erreferenduma deituz gero, berak Mas espetxera sartuko luke. PSOEk desegin egin zuen Juan Jose Ibarretxe espetxeratzeko pentsatutako legea, baina berriz indarrean jartzea gutxi kostatuko litzaioke PPri . Egingo du?