Antzerkia, iraganaren kritika eta biolentzia

Atalak: Bake Prozesua, Politika

Gauzarik handiena da ETA arma gabeko erakundea dela. Hortik aurrera egin dezake bakoitzak nahi duen balorazioa larunbateko Baionako ekitaldiaz, baina hori ez da broma, hori gertaera oso handia da. Eta horrekin arinkeriatan dabilenak –adibidez metroen inaugurazioekin–, errespetu eta sentiberatasun eskasa erakusten du kolore guztietako hainbeste biktimaz eta hainbesteren sufrimenduaz.

Baionan, bakearen artisauak eta, lehen planoan, nazioarteko egiaztatzaileak.

Hobe 2006an izan balitz, edo 1999an edo Aljerren… eta inoiz armagabetze beharrik izan ez balitz are eta hobeto. Eta Franco izan ez balitz ere bai, edo GAL, tortura… Bai, “inoiz ez zukeen halakorik izan behar”, baina gertatu zen. Kontua da biolentzia hor egon dela, hemen dagoela eta hor izango dela. Hitz egin beharko da hortaz, gordin eta makillajerik gabe, biolentzia beti baita erabilgarria norberari komeni ez zaion arte, izan zuzenbide estatuaren biolentzia, izan biolentzia iraultzailea, edo besterik gabe, izan biolentzia terrorista. Hitz egin beharko da, baina oraindik ezin da libreki egin, ez behintzat Espainiako Auzitegi Nazionalaren mehatxua jasan gabe.

Kontua da biolentziaz ere hitz egiten ez bada, aukera bat galtzen ari garela gizarte moduan, besteak beste 50 urteko gatazkaren latza bizi izan dugunok azaldu ahal izateko gazteenei zergatik ez dugun biolentziaren erabilerarik nahi, horretarako dauden hamaika arrazoi azalduz. Azaldu ahalko litzateke  nola borrokak eta biolentziak ez duten bat etorri beharrik, edo nola askotan biolentzia borrokarako oztopo besterik ez den. Ez litzateke txarra etxeko mahaietan, hainbat borroketako bileretan, tabernetan edo kalean halakoez jardutea.

Aldi berean, hitz egin ahal izango dugu baita ere nola estatuek lasai asko erabiltzen duten biolentzia merke, gordin eta barra-barra, haien doktrina sozialak berau erabili behar ez dela barreiatzen duen bitartean. GALen hilketetan eta torturan bortizkeria dago, baina baita sakabanaketan ere, senideak milaka kilometro egitera behartuz. Mundu zabalera begiratuta zeresanik ez. Gure industria militarrak ez ote ditu gure eskuak ere odolez zikintzen? Ondasunen %99 pertsonen %1aren esku uzten duen sistema kapitalistak ez ote du bortizkeria bere erraietan?

Edozein gatazkaren ostean, alfonbrapean gorde baino hortaz hitz egitea bultzatu beharko litzateke, belaunaldi berrietan beti baitago bortizkeriarako gogoa izan dezakeena. Nondik gatozen ikustea besterik ez dago, 36ko Gerraren osteko galtzaileen isiltasun eta pasibitatean ondu baitzen ETA.

ETAk galdu du?

Balorazio politiko ugari egin daitezke ETAren jardunaz, lorpenez eta hondamendiez, baina ETAk militarki porrotean amaitu du, itsu da ikusten ez duenak. Eta hala ere, ETAk politikoki ordezkatzen duenak ez du inoiz galdu: herritar multzo handi eta zabal bat Euskal Herriaren independentziaren aldeko borroka politikoa egiteko prest dago egun ere. Bitxia da, –alderdien politika zein maila hutsaletara iritsi daitekeen erakusgarri ere bai–, “que entregen las armas y punto” esaten zutenek orain antzerkirik egin ez dezala eskatzen diote ETAri.

Egia da, tren ugari galdu ditu ETAk, eta horren ondorio lazgarrienak geltoki bakoitzaren ondorengo hildakoak dira. Eta orain biktimak, presoak, iheslariak. Noizbait posible izan zen armak presoen truke formula, gaur egun ez. Espainiako Gobernuaren jarrera ikusita ez da modurik ikusten presoak elkarrizketen ondorioz kaleratzeko, gerturatzeko, humanizatzeko… Bitxia da, PP, UPN eta FN dira oraingo armagabetzea sostengatu ez duten bakarrak; gainerako guztiek eskatzen diote PPri bestelako espetxe politika. Ipar hego, euskal gizartearen zati oso handi batek hori eskatzen du. Venezuelan halakorik gertatuko balitz, munduko erregimen totalitarioenaren aurrean geundeke.

Bai, militarki ETAk oso aspaldi galdu zuen negoziazio ahalmena. Azken trena 2006an galdu zuen. Egia borobila. Baina ez da egia txikiagoa, orduko hartan edo aurreko negoziazioetan armak eskuetan jardun zuela. “Pistolak mahai gainean ezin da negoziatu” eta bla, bla, bla… baina indarra duenak negoziatzen du, ez duenak ez. Hemen ikusi dugu eta mundu zabalean ere bai.

Azken finean, ETAk ahal izan duenean eta ahal izan duen moduan eman ditu armak, ez nahi bezala.  Dena aitortzera, jokaldia nahiko ongi atera zaio, bakoitzak eman ahal izan baitio bere duintasun maila uneari. Agerian geratu da, halaber, herritarren ahalmena zein garrantzitsua izan daitekeen, kasu honetan herritarren gehiengoaren sostengua duen pertsona multzo batek izan baitu hau guztia bideratzeko ahalmena.

Iraganaren kritika

ETAk eta ezker abertzaleak beraiek egin behar dute kritika haien iraganaz, giro egoki eta libre batean, bestela ezer gutxirako balioko du atzera begiratze horrek. Hau da, ez zatekeen hobea poli-miliek  bezala, trantsizioarekin bat borroka armatua uztea? Eta hori ezean, zergatik ez zen amaiera bideratu Aljerreko negoziazioan? Zerk bultzatu zuen ETA jarraitzera? Lizarra-Garazin nork nahi zuen jarraitu eta zergatik? 2006ko itsukeria nola azaldu daiteke? Horiek eta beste asko aterako dira apurka ezker abertzalearen zirrikituetatik. Zergatik ez zitzaion entzun horietan gizarte zibilari?

Eta gainerako eragileek berdintsu, bakoitzak bere esparru eta mailan. Edo ez ote du PSOEk inoiz ezer onartuko GALi buruz? Espainiako Estatuak torturari buruz? EAJk jasotako intxaurrek ba ote zuten odol tantarik?

Historiaren kapitulu horien protagonista asko bizirik dira oraindik, eta horrek beti oztopatzen ditu irakurketa kritikoak, baina denboraren iraganak emango ditu erantzun asko. Hori guztia egin daiteke era ahalik eta ordenatuan, edo anabasan. Bistan da Madrili anabasa interesatzen zaiola gehiago.  Euskal gizarteari ere bai?

Komeni da atzera begirako lan hauek egitea, zalantza barik; berez aterako dira apurka, eta garrantzitsua da edozein gizarterentzat. Are eta garrantzitsuagoa da, hala ere, etorkizunari begira jartzea, gizarte moduan geure buruari jartzen dizkiogun erronkak nola demontre lortuko ditugun pentsatu eta gauzatzera. Esku bete lan dugu.