Imarkoain handia eta kubo marroi txikia

Atalak: Gizartea, Hondakinak, Sailkatugabeak

Sortzen dugun hondakin kopurua da munduaren kutsaduraren zio nagusienetakoa gaur egun. Horren kontzientzia gero eta handiagoa da herritarren artean, bereziki plastikoa dela eta, baina egoerari aurre egiteko, oro har ez dago gure jokaeraren aldaketa handirik, edo ez behintzat beharko lukeen abiaduran. Instituzioek zabortegiekin estali dute arazoa azken hamarkadetan, baina behin hauek debekatuta, erraustegi hiltzaileekin edo hondakinen bilketa sistema erraldoiekin erantzun nahi diote egoera berriari; eta gero eta herritar eta erakunde gehiagok baina oraindik gutxiengoak, hondakinen sailkapen eta berreskurapen sistema arduratsuen bidez erantzuten diote errealitate konplexu honi.

Ostiralean irakurri nuen Nafarroako egunkari batean, Malerrekako Mankomunitateak %20ko beherapena egingo diela hondakinen organikoa bereizita biltzen duen herritarrari. Eta biziki poztu nintzen, azken boladan hondakinen kudeaketari buruzko ekimen entzutetsuenak tratamendu planta handiekin zerikusi dutelako, izan Imarkoain, Gongora edo El Culebrete. Penaz ikusten dut, ordea, Iruñean organikoaren bilketak daraman martxa.

2015-2019 legealdian aurrerapen handia egin zen legearen ikuspegitik, Nafarroako Hondakinen Plana onartu zen lehenik eta ondoren Hondakinen eta hauen Fiskalitatearen Legea. Puntakoak dira plana eta legea, baina sarri inpresioa dut legezko testuetan jarri dela konfiantza ia guztia, hondakinen tratamendu planta handietan bezala. Zorionez, ez dira erraustegiak, baina tratamendu planten mugak ezagunak dira. Mankomunitateak egiten ditu kanpainak, bai, baina hauteskunde kanpaina batean, esaterako, nekez entzungo diezu zerbait politikariei, izan kolore batekoak zein bestekoak. Baina tira, ez ditzagun bota baloiak beti gora, nahikoa da ikustea nola geratzen den Iruñeko Alde Zaharra ostegun edo larunbat gaueko parranden ondoren, ohartzeko hondakinekiko kezka hutsala dela auzoa hartzen duten milaka herritarretako askorentzat.

Eta Malerrekako albisteak ostiralean arreta deitu zidan, sikiera gaiaren oinarriak ukitzen dituelako: herritarra, etxeko sailkapena eta dirua. Dirua ere aipatu behar da bai, batetik, biohondakinak sailkatuta biltzeak diru asko aurrezten duelako eta, bestetik, gutxiago kutsatzen duenak gutxiago ordaindu behar duelako. Nafarroako Hondakinen Legeak biltzen du gai hau, eta noizbait indarrean jartzen bada sekulako urratsa izango da, baina bitartean planta handietara beste begiratu behar da etxeko kubo marroi txikira.

Alde horretatik, datuak latzak dira Nafarroako hondakin gehien biltzen dituen Iruñerriko Mankomunitatean: 2018ko datuetan, biohondakinen bilketa hondakin guztien %12ra ez zen iritsi (hondakin guztien %38 da organikoa). Horrez gain, 2009tik 2013ra hondakinen kopurua urtez urtez jaitsi egin bazen ere, 2014tik aurrera kopuruak goraka egin du pixkanaka eta 2018an 2009ko kopuruetara gerturatu da. Hondakinen kudeaketan gutxitzea den urrezko arauan porrot egiten ari da.

Ez da behar beste gutxitzen, ez da behar beste sailkatzen eta nafar gizarteak ez dio behar besteko arretarik jartzen gaiari, konponbidearen zati handi bat kubo marroi txiki batean dagoenean. Aurrera serio egiteko, ordea, klabe bat ezinbestekoa da: derrigorrezkoa izan behar du hondakin organikoa kubo marroian edo konpostagailu komunitarioan biltzea. Ideia hori agintari eta herritarren artean ongi txertatzen ez den arte jai dago. Gainerakoa, ekonomia zirkularrari iruzur egitea da, besteak beste hondakinen kopuru handi bat zabortegira bideratzen delako. Eta esparru horretan, hirian pedagogia politiko lan gutxi ikusten dut nire hondakinak kudeatzen dituen Iruñerriko Mankomunitatean, baina baita ere alderdi politiko edo gizarte esparru zabaletan ere. Okerrena da Nafarroan badela nola begiratu, Sakanan atez ateko bilketa egiten den zortzi herritan, hondakinen bilketa selektiboa %80an dago.