Rufi Etxeberriaren hitzaldiaren itzulpena

Atalak: Politika

Zerbait potoloa aipatu behar ei zuen Rufi Etxeberriak Iruñean. Zerbait baino gehiago zen… 45 minututan a ze eduki zaparrada jaurti zuen azken bost urteetako jokaldiaz! Dena jarraian, basokada ur pare bat irensteko ozta-ozta geratu eta tori, dena trinko-trinko. “Eta orain, zer demontre da azpimarratu beharrekoa?”, geratu nintzen hitzaldiaren amaieran. Baziren hainbat printza, baina ageri-agerian bederen ezer berririk ez han-hemenka aurretik irakurri edo entzun gabekoa, edo behintzat nik ezin asmatu zer zen. Beti moduan, dena egoki interpretatzeko, Sorturen barruko eztabaiden edukiak eta tempusak kontrolatzea garrantzitsua da. Niri karta hori falta zitzaidan. Hala ere, eta akaso ausardia gehiegirekin, Rufiren hitzaldiaren nire interpretazio-itzulpena egingo dut ondorengo lau puntutan:

Espainiako gobernu berriari eskaera

Rufi Etxeberriak azaldu zuen José Luis Rodriguez Zapateroren gobernuak Estatuaren izenean hartu zituela hainbat konpromiso –horien berri eman zuen eta asko presoen esparrukoak dira– eta Espainiako gobernu berriari horiek betetzea exijituko zaio.

Estrategia politikoa aldatzen da

Ezker abertzaleko jendearen artean hainbat elkarrizketa, artikulu eta iruzkinetan dantzan ibili da 2010eko estrategia (Zutik Euskal Herria) ez dela baliagarria izan. Orduko bide orrian bake prozesuan jarri zela indarra (biktima, presoak…), besteak beste espektatiba onak zirelako, eta independentziaren proiektu politikoa bigarren lerroan jarri zela. Ez zen betetzen ez bata eta ez bestea, beraz jendea gero eta urduriago. Gainera Estatuari blokeorako giltza eman zitzaion eta honek erabili. Orain, ordena aldatzen da, erabaki eskubidea eta independentzia prozesua lehen esparrura eramaten dira eta presoen eta iheslarien gaia bigarrenera. Berez lotuta daude eta, ikusiko den gisan, presoenak oso garrantzitsua izaten jarraituko du, baina prozesu politikoan eta gizartean metatzen den indarrari lotua izango da.

Preso eta iheslariak

José Luis Rodriguez Zapateroren gobernuak hartutako konpromisoen arabera, presoen gaia bideratzen hasiko zen ETAk 2011ko urri hartan borroka armatuaren amaiera iragarri ondoren. Hala adierazten zaie senideei eta, mesfidantzak mesfidantza, ikuspegi hori zabaltzen da ezker abertzalean. Munduko beste bake prozesu denetan ere hala izan da. Honek –gehitu hauteskundeetako arrakasta– sekulako ilusioa sortzen du, baina PPk ate guztiak ixten ditu eta denborarekin, ilusioa etsipen bihurtzen da.

Ezker abertzale sozialaren baitan etsipena hedatu egiten da eta preso eta iheslarien esparrua nola bideratzen ari den kritikak sortzen dira. Hor da ATA, esate baterako, edo hor amnistiaren inguruan izan diren eztabaidak. Prozesu horretan nahasten dira 2008tik datozen desberdintasunak –borroka armatua uztea…– eta amnistiaren inguruan diren hainbat ikuspuntu. Gaiak kezka handia sortzen du ezker abertzalearen baitan, hainbat egituretan ikusten den gisa –Argiari EPPK-ko ordezkariek emandako elkarrizketa, Parisko epaiketa batetik etakide esanguratsuek ATAri emandako erantzun zorrotza…–; ezker abertzaleko oinarrietan ere nahasmendu maila bat bizi izan da eta seguruenik bizi da. Josu Beaumont (Sortuko kide eta preso ohi) ere hizlari zen asteartean Iruñean eta bere esaldi bat esanguratsua da lotuta diren lehen bi puntu hauen laburpena egiteko: “Itxaropen handiak jarri ziren garai berrietan, eta honek hasieran erosotasuna ekarri zigun eta ondoren etsipena”.

Estrategia aldaketa honekin, presoek gatazka armatuko espetxe frontea osatu beharrean –orain arte bezala–, prozesu independentistaren preso independentistak izango dira. Batzuentzat izen joko bat besterik ez da izango, baina izenez gain, garrantzitsuena da egoera hobetzeko edo kaleratzeko egin beharko den bide berria, eta horretan presoek protagonista izan beharko dute. Ez dira aterako Madrilekin negoziazio mahaian lortzen den akordiotik, euskal gizarteak egingo duen presiotik baino. Protagonista nola? Besteak beste, arlo penal eta juridikoan ahal dituzten bide guztiak landuz, salaketa eta damua marra gorri gisa jarrita.

Segurako epaiketaren akordioa politika berri horren aurrekari bat da. Aurretik ere mila konponketa izan dira epaitegietan, baina ez izaera eta tamaina horretakoak. Ezker abertzale osoak presoekiko salbuespeneko legedia desegiten indar handiagoa jarriko du, besteak beste lan soziala eta kale lana handituz. Sare eta Bagoaz izango dira bere erreferentzia nagusiak. Salbuespeneko legediaren desegitean jarriko da indarra –hori iragarri zuen Sarek ere asteleheneko agerraldian–, baina amnistia hitzak ere bere lekua irabaziko duen irudipena dut. Hitzaldian presoen gaia eta EPPKri egindako eskaera azpimarratu nahi ziren bereziki. Inpresio bat: datozen egun eta asteetan izango bide da mugimendu gehiago presoen aldetik.

Armagabetzea

ETAk armagabetzea lehenbailehen bukatu behar du, bestela aitzakia errazegia bihurtzen da beste gai batzuen aurrean. Beraz, ETAk armen “zigilatze eta egiaztatze” prozesu hori “ahal bezain laster” gauzatu behar du eta “jarraian Armagabetze Batzorde Independente bat eratu behar da”. Lehen Jaurlaritzari ukatutako protagonismoa ematen zaio orain, baina Nafarroko Foru Gobernuarekin batera arituta, eta beste eragile sozial eta politiko batzuekin ere bai.

Hori guztia modu ofizial batean publiko egitea zen kontua antza eta horrela interpretatu dut nik asteartean Gatazkaren Konponbiderako Sortuko buruzagiak Iruñeko Kale Nagusian emandako hitzaldia.