Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Kafepintxo batekin edozertaz txiokatzeko prest egoten den Koldotxuk idatzitako azkena irakurri nuen atzo. Furanoak eta dioxinak ez dira koronabirusa.

Koldotxuren testu hau hain zintzoa izanik, ez naiz ni izango handikerietan hasiko dena. Aitortzen dizuet: ez dakit furanoa edo dioxina mailak nola neurtzen diren, duela hamabost bat egun zer ziren ere justu-justu nekien eta sarean dagoen desinformazioa kontuan hartzen badut, ez dakit -eta saiatu, saiatu naiz-, nola kalte egiten dioten -zehazki-, gure osasunari. Dakidan bakarra da Ligako partidu bat bertan behera utzi badute, gaitza behar duela kontua.

Hau horrela, bururatzen zait zer egin genezakeen neurketa horiekin. Publikoak balira.

Irekia, Euskadiko gobernu irekiaren ernamuina ei da. Open Data Euskadi, Eusko Jaurlaritzaren, menpeko erakundeen eta beste foru eta udal administrazioen datuak aurkitzeko balio ei du. Baina ez galdetu euren bilatzaile ustez irekiei zein den dioxina edo furano maila Zaldibar inguruan. Datu hauek, antza, ez dituzte betetzen irekiak izatekoa ezinbestekoa den zera hori.

Koldotxuren artikulura bueltatuz, oso galdera interesgarria plazaratzen du: Eskuragarri al daude neurketen datuak? Datu gordinak, estazioetatik zuzenean ateratzen direnak. Gai gara datu horiek azaltzeko edo airearen kalitatea nolakoa den abisuak ematen dituen app bat garatzeko? Lehen galderaren erantzuna -behintzat nik dakidala-, ezezkoa da. Bigarrenarena, ordea, baiezkoa.

Gizarte garden eta demokratiko -hitz honen perbertsioaren jakitun naiz- baterantz egin nahi badugu, ezinbestekoak dira datu irekiak. Datu irekiak modu gordinean eman behar diren datu-katalogoek osatzen dute eta -irekiak direnez-, edozeinek hartu, kontsultatu, prozesatu eta erakusteko aukera dauka. Aktibista talde batek kasu. Zaldibarko zabortegiaren arduradun politikoek eta teknikoek ezer gutxi kontatzen digutela kontuan hartzen badugu, ezinbestekoa zaizkigu “Datu gordinak, estazioetatik zuzenean ateratzen direnak“. Datu horiek izango bagenitu, Zaldibar inguruko herriek bihotzez eskertuko luketen aplikazio desberdinak garatzeko aukera izango genuke. Koldotxuk dioenaren harira, adibidez, dioxina eta furano maila onargarria gainditzen denean, jakinarazpenak jasotzeko.

Eta hori interesgarria litzateke.

Baina are interesgarriagoa izango litzateke larrialdi egoera honen inguruan egin behar ditugun hausnarketak egiteko moduko datuak herriak berak, guk geuk, jasoko bagenitu. Ahal dela, modu zuzenean, librean, neurgarrian eta momentuan bertan. Neurketa hauek, eta datu hauen gardentasuna, gobernu talde desberdinen harropuzkerian mende usten baditugu -zoritxarrez azken asteotan argi bezain garbi ikusi dugunez-, jai daukagu. Eta begiztatzen zait agian hardware librean oinarritzen diren gailuak sortu genitzakeela. Zaldibar inguruko etxe desberdinetan kale-neurketak jasoko dituztenak, eta neurketa guzti horien berri emango luketenak web-zerbitzu baten kontra, eta gure jakinarazpenak kontrolatuko lituzkeela azken honek. Agian ez da erabat egingarria, baina aztertzeak merezi duela uste dut. Zoritxarrez hau ez da egingo Aldundi zein enpresa desberdinek -beraien ergelkeriak zuritzeko asmoz-, sortzen dituzten hackatoi moderno eta moloi horietan.

Gaztetxean bildu beharko gara. Eta bai: burua apurtu. Inork egingo badu, herriak egin beharko duelako.

Agian, gure politikariek ez dituzte inoiz horrelako “egizu zuk zeuk” punk filosofian oinarritzen diren zera hauek homologatuko. Baina kontuan hartu behar dugu zeukaten sinesgarritasun apurra erabat galdu dutela eta -ondorioz-, guk ere, ezin ditugula beraien datuak homologatzen jarraitu.

(Doakiela hemendik besarkada bat Joaquinen eta Albertoren senideei eta lagunei. Ezin dut bizi duzuen guztia ulertu. Baina, gehiegikeria honek eragiten digun amorru horrek, behintzat, zerbait hobea sortzeko balio dezala nahiko nuke. Musu bat.)

WhatsApp, Facebook, Instagram, TikTok, Mastodon, eposta-helbide pertsonala eta laneko eposta-helbidea, Telegram, Egunean behin, HBO, Netflix, Riot.im, Signal, Spotify, Adopta un tío, Tiny Tiny RSS… libre zein pribatibo, luze jo nezake.

Ez, goiko paragrafoan zerrendatu ditudan aplikazioak ez dira modan dauden azken aplikazio berritzaileenak. Ez dira, ezta ere, denok probatu beharko zenuketen aplikazio zerrenda. Eta, batez ere, ez dira aro digitalean gure telefono mugikorrean instalatu behar ditugun ezinbesteko aplikazioak.

Gure telefono mugikorra egunez egun jakinarazpenez blaitzen dituzten aplikazio madarikatuetako batzuk besterik ez dira.

Atzo iritzi artikulu hau irakurri nuen. Bertan, azkenaldian, zenbait nerabeek hartzen ari diren kontzientzia digitalaren berri ematen zaigu. Zenbait adibidez hornituz. Ez da inondik inora gai hau jorratzen duen artikulu bakarra, ez eta azkena ere. Baina artikuluan irakurritako esaldi honek: “Aquesta sobirania dels sentits i les emocions la viuen com la conquesta més rebel.” aho bete hortz utzi ninduen autobusean irakurri nuenean. Tristea benetan errebeldia-maila parametro horietan neurtzeko beharra sentitzea.

Gerora -ordu gutxiren buruan-, esaldi horren funtsarekin bat egiten dudala ondorioztatu nuen.

Izan ere, egunerokotasun berez nahiko hiperazeleratuan, jakinarazpenak isiltzea (ez erakustea) sistemarekiko garaipen txiki bat da. Desadostasun bat erakustea. Neurtzea. Hortaz, bai, nerabe hauek errebelde digitalak dira. Are gehiago, erabaki hori zein bizi-fasetan hartu duten kontuan hartzen badugu. Izan ere, nahiz eta denok garen partaide-sentitzearen eta onespen-beharraren lagun -ezetz esaterik duenak bere gizarte loturak berrikusi beharko lituzke-, are gehiago gara gure nerabezaroan.

Pentsatu al duzu zenbat aldiz desblokeatu duzun mugikorra goizean, ordua begiratzeko asmoz, eta burua gauez altxatu, gosea jasanezina zelako? Bada, garrantzitsua da konektatutako pantailetatik ateratzen jakitea. Ez dut esan nahi alde batera utzi behar ditugunik, baina noizean behin telefonoa, ordenagailua, tableta -eta burmuina bera ere- itzaltzen jakitea ezinbestekoa deritzot. Are gehiago Mariaren esaldi hau irakurritakoan sentitu nuen enpatia-sentsazio bera baduzu: “Dues-centes. Cada hora”. Eta ez, ez da nire bizitza soziala aztoratua denik, baizik eta pitokerietarako balio duten jakinarazpen uholdea dugula egunero gure telefono mugikorrean. Mariaren esaldiari gehituko nioke, akaso, 200 jakinarazpen horietatik 199 atzorako erantzun behar ditugula.

Eta erantzuten ez baditugu, geureak egin duela.

En fin, agian denok berrikusi beharko genituzke gure gizarte loturak, batik bat, makina lotura bihurtu ez daitezen.

Gomendio bakarra gaurkoan: Makinatik ateratzea. Noizean behin bada ere.

Bizitzako xehetasun txikiekin kontuz ibiltzea praktika ona izan ohi da. Ezusteko arriskua nabarmen murrizten baitu. Horixe dio behintzat esaera ezagunak. Egia da sorpresa batzuk atseginak direla, baina, era berean, egia da ustekabeen xehetasunei kasu egiten ez badiegu itsutzeko arriskua dugula.

ProtonVPN software libreko ereduetara pasatu dela irakurri nuen atzo. Berehala ohartu nintzen albiste horrek xehetasunak behar zituela -xehetasunak antzemateko nahiko baldarra banaiz ere-.

2013an jaio zen Telegram. Orduz geroztik software librea den beste txat bezero bat daukagu, baina Telegram-en zerbitzarietan exekutatzen den softwarea ikusi ez dugu ikusi. Telegram askatu zutenean, zerbitzari aldea kudeatzen duen softwarea ere askatuko zutela agindu ziguten. Baina ez dute egin. Idazten duen honen ustetan ez dute inoiz egingo. Hala da, eta hala onartu beharko dugu.

Telegram kaleratu zuten garaietan garagardo asko edan nituen nire adiskide eta eragile sozial desberdinetako, era berean lagun diren, taldekideekin. Ez dut hizketaldi bakoitza gogoratzen, baina ziur nago Telegramez hitz egiteaz gain, beste gai askori buruz ere hitz egin genuela. Elkarrizketa horietan guztietan, Telegram instalatu eta nola erabili azaldu nion pertsona bati. Zerbitzariaren iturburu-kodea, zazpi urte geroago askatu gabe jarraitu behar zuenik ez genuen ikusi. Ez genuen garaiz antzematen jakin izan. Zerbitzariaren iturburu-kodean zer exekutatzen den aztertu ahal izatea da txat baten pribatutasun maila duina nahi dugun guztion ezinbesteko zera hori. Hortaz, zazpi urte geroago, ezin esan dezaket Telegram software librean oinarritzen den zerbitzu garden eta pribatua denik. Gauza oso erraz batengatik: ezin dugu jakin, gure mezuekin, zerbitzarian zer gertatzen den.

Gaur, duela zazpi urte aurkitu genuen egoera berdintsuaren aurrean gaude. Aldea da orain bere izena ez dela Telegram, ProntonVPN baizik. Aldea da, zazpi urte hauetan, gutxi bada ere, zerbait ikasi dugula. Errealitate bera: enpresa batek bere aplikazio bezeroen iturburu-kodea askatu du, baina ez dakigu -ezin dugu jakin-, ProtonVPN-k bere zerbitzarian exekutatzen duen hori zer den. Ez dakigu segurua den. Ez dakigu esaten diguten zera hori egiten duen.

Nire iritzi apalean -eta iritzi hau, irakurtzen ari zaren artikulu guztia bezala, iraganeko esperientzietan baino ez dut oinarritzen-, software librearen, burujabetza teknologikoaren eta pribatutasunaren aldeko ekintzaileok garbi utzi behar ditugun bi gauza daude. Bakarrik bada ere, zazpi urte barru berriz ez etortzeko hona, kontzientzia garbi ez dugula esatera.

Lehena: erabat nahasi ginen Telegram software librean oinarritutako txat-zerbitzua zelakoan berau gomendatzean. Ez dut Telegramekin gertatutakoa berriz gertatzea onartuko. Ez behintzat nire ahotik. Bigarrena: ProtonVPN ez da software libreko proiektua. Gaur egun, inork ezin esan dezake ProtonVPN-ren zerbitzua segurua, gardena edo pribatua denik.

Nire iritzi xumeari hel eginez, bi aukera daude gaur egun ProtonVPN software librea eta segurua dela esateko. Lehena da orain dela zazpi urte beste batzuk egon ginen bezain oker egotea; kasu horietan, barkatzen zaie. Bigarrena, Telegram-ekin gertatutakoak ikusi ostean, ProtonVPN gomendatzeko interesa, aktibisten pribatutasuna bermatzea baino, oso bestelakoa izatea.

Eta egia guztia argitze aldera -gardentasunaren mesedetan-, ni neu ere oker egon ninteke iritzi honekin. Erreza ez bada ere, izan dezagun nork berea.

31 puntu jokoan: hordago.

Erabat ahaztuta neukan gauza bat gogoratu nuen aurrekoan sarri irakurtzen dudan blog bateko albisteetako bat irakurri nuenean: Europar Batasunean teknologia enpresa handien praktika monopolistekin amaitzeko asmoz, erabiltzaileak lehenespenez ezarri nahi duen bilaketa-motorea aukeratzeko modua izan behar duela. Iazko martxoan jakinarazi zitzaion Google-i.

Bada, urtebete beranduago eman dio erantzuna AEBtako enpresak. Bederatzi izango dira, defektuz, Europar Batasunean bizitzea dagokigunoi aukeran emango zaizkigun bilatzaileak. Euren artean ezagunenak, DuckDuckGo (DuckDuckGo Inc.), Yandex Search (Yandex Co.) edo Bing (Microsoft Co.).

Baina zer adierazten du zehazki erabaki honek? Alde batetik, Android gailuen defektuzko bilatzailea, erabiltzaileak hala nahi balu, hemendik aurrera ez duela zertan Google-en bilaketa-motorea izan. Bi leku nagusietan izango du eragina erabaki honek, Android gailuen hasiera pantailan aurkezten zaigun bilaketa kutxan eta Chrome nabigatzailean egiten ditugun bilaketetan.

Bestetik -bi gauza adierazten dituela aipatu dizuet-, erabaki honek ez duela, abokatua ez den honen ustetan, monopolioekin bukatzen. Baizik eta enepolioa sortzen.

Hamaikatxo dira Interneten aukeratu genitzakeen bilaketa-motoreak. Nik adibidez, Google erabili ordez DuckDuckGO erabili ohi dut. Bada, horrenbeste badira, nolatan erabaki du Google-k bakarrik bederatzi aukera eskaintzea? Oso erraz azalduko dut. Enpresa teknokapitalistetan guztia erabakitzen den modu berean: diru-truke. Izan ere, zerrenda horretan parte-hartu ahal izateko, enpresa bat egon behar du bilaketa-motorearen atzean. Baina horrekin ez da nahikoa. Iazko abuztuan jakin genuen bezala, norberaren Android gailuan zerrenda horretako bilaketa-motore bat defektuz jartzea erabakitzen duen gailu bakoitzagatik, Google-i ordaindu beharko dio bilatzailearen jabeak. Google-i ohikoa zaion puja modalitatean. Ordaintzeko aukerarik ez duen horrek -sarri bezala-, zerrendaz kanpo dago. Ez da existitzen.

Egia da albiste honek aurrerapauso bat izan daitekeela Google-k gugan duen eragin mugagabeari nolabaiteko hesia ezartzeko -behintzat maila batean-. Baina ez da inondik inora, nahikoa. Norberak erabaki beharko luke religiosoki ordaindutako gailuan zein den, defektuz, erabili nahi duen bilaketa-motorea eta ez zerrenda baten aukeren artean.

Edonola ere, zoritxarrez, Europar Batasuneko monopolioaren kontrako arau honek, beste hamaikatxo bezala, ez digu bide horretan gehiegi lagunduko. Batik bat, blog bidalketa honetan aipatutakoaz gain, ez duelako Google-ek Android-ekin duen monopolioan eragin txikiena ere izango.

Baina tira, honaino irakurri baduzu -positiboan bukatzearren-, zure Android gailuak martxo inguruan zein bilaketa-motore aukeratu nahi duzun galdetzen dizunean, egiozu mesede bat zure pribatutasunari eta aukeratu ezazu DuckDuckGO.

Behintzat, hasierako pausu hori eman dezazun.

Fedibertsoaz berba egiteko gogoarekin esnatu naiz gaurkoan.

Izan ere, azken egunotan, nolabait esatearren, masotodon.eus gizarte-sareko enegarren izen emate fasean aurkitzen gara. Joan den astean hasi zen abordatzea. Orduantxe gertatu zen Twitter gizarte-sare pribatiboak, Espainiako Estatuko zenbait kontu ezabatzeko erabakia hartu zuela. Dirudienez, gehienak ezker espresio politikokoak.

Blog bidalketa honen irakurlearengan lagako dut azken honetaz hausnartzea.

Hargatik edo besteagatik, fedibertsoa osatzen duten zenbait instantzietan erabiltzaile uholdea sumatu genuen. Seguru nago gehien “kaltetutako” instantzia masotodon.social izan zela -izan ere bere zerbitzariak ordu batzuk jausita egon ziren-, edo agian mastodont.cat, non izen ematea desgaitu behar izan zuten. Besteak beste, mastodon.eus-en. Urtebete baino zertxobait gehiagoko bizitza duen proiektu honetan, erabiltzaile olatu horretan kaleratu behar izan genuen, lehen aldiz, erabiltzaile baten profila.

Zoritxarrez -zorionez zenbaitetan-, olatu hauetan gure proiektu txiki eta komunitariora erakartzen ditugun zenbait erabiltzaile, egun gutxiren buruan berriz doaz txorieneara. Edo are okerrago: Twitter-eko jokamoldeak ekartzen dituzte gurera. Azken orduotan, transfobia. Nahiko nuke hauek joateko beharra ez sentitzea, ez etortzekoa baizik. Baina tira, gaur bestelako gaia jorratu nahi nuen. Are gehiago ikusita Gorka Bereziartuak ondo baino hobeto jorratu duela azken aipamen hori.

Azken hileotan, isilka-isilka, bere bidea egiten ari da Elegose irakurle taldea. Izan ere, bere lehen urteurrena beteko du urte berri honetako otsailean eta azken egunotan gauza interesgarriak ikusi ditugu. Nor bere kabuz hausnartu, eta hala nahi balu, konpartitzeko modukoak. Hala egingo dut nik.

Lehenik eta behin, esango nuke, Elegose erreferente bilakatu dela mastodon gizarte-sarean -zein libreak diren beste batzuetan-, euskaraz irakurri nahi dugun norbanako zenbaiten artean. Horri gehituko nioke, seguruenik beste modu batean fedibertsoan geratuko ez liratekeen zenbait erabiltzaile gizarte-sarean aktibo izateko eragina izan duela uste dudala. Eta agian, esperimentu kolektibo interesgarria izan dela -eta izango dela- euskarazko testuentzat. Bukatuko nuke esaten, zoritxarrez azken momentuan materializatu ez bazen ere, Kataluniako instantzia nagusitik lanketa nola egiten genuen inguruko jakin-mina sortu zela. Agian etorkizunean.

Fedibertsoan, euskaran bezala, eduki interesgarria behar dugu. Deigarriak zaizkigun proiektu desberdinak. Eta bide hori aztertu nahi izan genuen -edo behintzat hala da nire kasuan-, Elegose irakurle taldea nolabait aurkeztu genuenean. Lehen urteurren honetan 14 liburu baino gehiago irakurri eta iruzkindu ditugu, euskara hutsean. Eta datu deigarria da, hasi bezain pronto, hilero liburu bakarra irakurtzea adostu genuela kontuan hartzen badugu.

En fin, laburbilduz, uste dut gutxiago kexatu beharko ginatekeela -ni gaur bertan hasiko naiz- olatu hauetan etortzen zaizkigun erabiltzaileek, beti ere arauak betetzen badituzte, gurean egiten duten ibilbideaz eta bertan geratzeko moduko eduki eta proiektu interesgarriak sustatze bidean jarri beharko genituzkeela indarrok. Besteak beste, arauen eta eskubideeen definizioak bere biziko garrantzia badu ere, norbait kaleratu behar badugu, maila kolektiboan egiteko erremintak eduki baditugulako. Falta diren apurrak? Sortuko ditugu.

Bukatuko dut esaten nik gustura entzungo nukeela, beste modu batez ezagutuko ez nukeen musika edo ikusiko nituzkeela gustura, beste modu batez ezagutuko ez nituzkeen filmak.