Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Atzo bertan, azken belaunaldiko erloju adimendun bat jaso nuen. Pantaila distiratsuarekin, diseinu dotorearekin eta nire osasuna, loa eta jarduera fisikoa monitorizatzeko gai izango zena. Hala ere, gailua behar bezala ez zebilela konturatu nintzen. Arrazoia? Tatuajeak.

Bai, tatuajeak. Erlojuaren sentsore optikoak argi berdea erabiltzen du bihotz-maiztasuna neurtzeko, eta ezin du nire tatuajeen tintaren erruz “ikusi”. Horrek esan nahi du, janzten dudan bakoitzean, erlojuak ezin duela antzeman soinean daramadala eta, ondorioz, funtzio guztiak galtzen dituela. Hasieran, arazo isolatua zela pentsatu nuen, software doikuntza batekin edo konfigurazio aldaketa batekin konpon zitekeen zerbait. Pixka bat gehiago ikertzean, ohartu nintzen enpresa fabrikatzaileak ohar bat duela bere webgunean, argi eta garbi azaltzen duena:

“Banakako diferentziek, hala nola larruazalaren koloreak, ileak, tatuajeek eta orbainek, bihotz-maiztasunaren kontrolean ere eragin dezakete, behar bezala erabiltzen badira ere (larruazal marroia eta beltza ezin dira neurtu, eta larruazal ilunak argi berde asko xurgatzen du, eta ezin da detektatu).”

Adierazpen horrek zur eta lur utzi ninduen. Baina ez erlojuak tatuajeengatik funtzionatzen ez duelako, baizik eta enpresak argi eta garbi onartzen duelako bere teknologia ez dela bateragarria larruazalaren tonu jakin batzuekin, ilunagoekin hain zuzen ere. Eta badakite, baina hori gertatzea onargarria dela uste dute.

Hau gertatzen dela kontu jakina da aspaldi, baina nire larruan bizi izan dut lehen aldiz. Gizon zuri europarra naizen aldetik, hau da nire posizio pribilegiatutik horrelako arazo bati aurre egiten diodan lehen aldia. Inoiz ez dut sentitu nire gorputza, nire itxura edo nire nortasuna produktu teknologiko bat erabiltzeko oztopo izan denik. Eta azaleko kexa baten itxura izan dezakeen arren, gertakari honek bide ematen dit askoz sakonagoa den arazo bati buruz idazteko: arrazismoa teknologian. Teknologiak, teorian, neutrala izan beharko luke. Hala ere, ez da. Guztientzat berdin funtzionatu beharko luke, arraza, generoa, adina edo itxura fisikoa edozein dela ere. Hala ere, gailu eta sistema asko pertsona-talde batzuek ez erabiltzeko moduan diseinatuta daude, askotan inkontzienteki, beste batzuetan… Kasu honetan, badirudi erloju adimenduna erabiltzaile “estandar” batean pentsatuta diseinatu dela: larruazal argia duen norbait.

Horrek dagoeneko nahikoa errotuta dauden desberdintasunak areagotzen ditu.

Enpresak bere gailuak larruazal ilunagoetan behar bezala funtzionatzen ez duela onartzea, nire ustez, oso arrazista da. Larruazalak argi berde hori xurgatzen ez duela esanez zuritu nahi badute ere. Ez da arazo tekniko bat bakarrik; diseinu eta perspektiba arazo bat da. Ingeniariek eta diseinatzaileek hasieratik aintzat hartu izan balute giza aniztasuna, hasieratik inklusiboa izango litzatekeen teknologia bat garatuko zuketen. Horren ordez, azal iluneko pertsonak diskriminatzen dituen produktu bat sortu dute. Beste bat.

Gertakari honek teknologiaren neutraltasunari buruz idatzi nuen azken artikuluan idatzitako argudioak indartzen ditu. Bertan, argudiatzen nuen teknologia ez dela neutrala, baizik eta teknologia sortzen dutenen balioak eta aurreiritziak islatzen dituela. Kasu hau horren adibide ezin hobea da. Erloju adimendun honen diseinuan aniztasunarekiko begirunerik eza ez da akats tekniko bat bakarrik; talde batzuk besteen gainetik lehenesten dituen pentsamolde baten isla da.

Enpresa teknologikoek haien praktikei buruz hausnartu behar dute, eta inklusiboagoak izateko neurriak hartu. Funtsezkoa da diseinu- eta garapen-taldeak askotarikoak izatea. Teknologia horiek sortzen dituzten pertsonak jatorri desberdinetatik badatoz eta esperientzia desberdinak badituzte, litekeena da premia eta ezaugarri fisikoen sorta zabalagoa aintzat hartzea. Bigarrenik, enpresek proba sakonak egin behar dituzte erabiltzaile desberdinekin produktu bat merkaturatu aurretik. Horrek gaur azaltzen ari naizen bezalako arazoak identifikatzen eta zuzentzen lagunduko luke, dagoeneko nahikoa bazterkeria sufritzen duten taldeei eragin aurretik. Garrantzitsua da kontsumitzaileok ere enpresei gehiago eskatzea. Ez dugu konformatu behar talde jakin batzuk baztertzen edo diskriminatzen dituzten produktuekin. Gardentasuna eskatu behar diegu enpresei, eta benetan inklusiboak diren irtenbideak exijitu behar ditugu. Gertakari honek gogorarazi dit teknologiak gu batzeko potentziala duen arren, zatitu ere egin gaitzakeela kontuz eta arretaz diseinatzen ez bada.

Beraz, gailu teknologiko bat erosten duzun hurrengo aldian, galdetu zeure buruari: berdin funtzionatuko du guztiontzat? Edo pertsona mota jakin batentzat bakarrik diseinatuta dago?

Erantzunak harritu egin zaitzake.

Adi, hacker, aktibista digital eta teknologiaren zale amorratuak! Aurtengo Hackmeeting-a leku berezi batean ospatuko da: Gaztañon, Euskal Herrian. Markatu zuen egutegietan irailaren 26, 27, 28 eta 29a, elkarrekin ikasteko, lankidetzan aritzeko eta, batez ere, eraikuntza kolektiborako lau egun bizi datozelako.

Ez dakizula zer den Hackmeeting-a? Hackmeeting-a urtero antolatzen den topaketa autogestionatua da, eta teknologian, zibersegurtasunean, software librean, kontrakultura teknologikoan eta oro har hacker kulturan interesa duten pertsonak biltzen ditu. Ezagutzak, tailerrak, hitzaldiak, eztabaidak eta proiektuak trukatzeko gunea ere bada, teknologiaren erabilera kritikoa eta sortzailea sustatzeko. Han, komunitate hacktibista ideiak partekatzeko eta askatasuna eta burujabetza teknologikoa sustatzeko tresnak eraikitzeko elkartzen da.

Topaketa honetan, beste hainbatetan bezala, tailer teknikoak, eztabaida filosofikoak eta kultur jarduerak proposatuko dira. Besteak beste, segurtasuna eta pribatutasun digitala, informazio pertsonala eta kolektiboa babesteko tresnak eskainiz; software librea eta autogestioa, erabiltzaileek kontrolatutako teknologia libreen erabilera sustatuz; hacktibismoa, teknologia aldaketa sozial eta politikorako tresna gisa erabiliz; eta ZZE kultura (Zuk zeuk egin), hardwarearen fabrikaziotik hasi eta sare komunitarioen sorkuntzaraino.

Hackmeeting-ean parte hartzea librea eta doakoa da, baina parte hartuko dugun guztiok nola edo hala laguntzea espero da, bakoitzak ahal duen neurrian. Dela tailer bat antolatuz, dela janaria prestatuz, dela logistikarekin lagunduz. Jarduera baterako ideia bat baduzu edo edozein zereginetan lagundu nahi baduzu, ez izan zalantzarik eta eman paseotxo bat hackmeeting-eko wiki-tik, proposamena egiteko eta koordinatzeko.

Hackmeeting-ean parte hartzen duten guztiei ostatua hartzeko eta bertan bazkaltzeko aukera eskainiko zaie, esperientzia erosoa eta atsegina ziurtatuz eta hackmeeting-aren ezaugarri den komunitate- eta lankidetza-espiritua indartuz.

Azkenik, ez dut aipatu gabe utzi nahi, Hackmeeting-aren egoitza gisa Gaztaño aukeratzea ez dela kasualitatea. Gaztaño auzo borrokalaria, erresistentziaren eta autonomiaren sinbolo garrantzitsu bat izan baita urteetan zehar Euskal Herrian. Bere historia eta kultura oinarri hartuta, beti erakutsi du bere komunitatearen ahalduntzearen aldeko apustua, eta balore hauek guztiz errotuta daude filosofia hacktibistan ere.

Gaztañon ikusiko dugu elkar! Ekarri zure ideiak, zure energia eta zure hacker espiritua komunitatearekin bat etorkizun teknopolitiko askeagoak eraikitzeko!

Atzo txio bat bota nuen, tximinoak baino haserreago utzi ninduen pintada bat ikusi eta argazkia atera ondoren. Bidegurutzetik zeharkatzen ari nintzela idatzi nuen eta nire aurkezpen-gutuna izango zela jakin izan banu, koma bat sartuko niokeen. Beste asmo berezirik gabe, irakurketa errazteko.

Pintadak, bazuen xenofobia kirats nahiko ebidente bat. Aspaldi ikusi gabea.

Zorionez, duela hiru urte baino gehiagotik Twitterreko jakinarazpenak isilduta daramatzat nire mugikorrean. Ez asko jasotzen ditudalako, baizik eta nik erabakitzen dudalako noiz sartzen naizen plataforman, ez jakinarazpenek. Mezua goizean jarri nuenez, gauean sare soziala ireki nuen eta eskerrak jakinarazpenak isilduta ditudan. Bestela agur telefonoaren bateriari. Ulertuko duzuenez, Twitterren puntu erdiko eragina daukagun pertsonentzat 700 atsegin eta 120 bertxio baino gehiago jasotzea asaldatzeko modukoa da. Gainera, kontuan izan beste hainbeste iruzkin jaso nituela.

Interakzioak berrikusi nituenean denetarik aurkitu nuen. Eusko Legebiltzarreko ia arku osoko militanteak, batzuk pintadarekin moskatuta eta beste batzuk nirekin, belaunaldi berrietako idazkari nagusiren bat, EITBko eta hedabide alternatiboetako kazetari dezente, poetak eta filosofoak. Zenbait lagun. Gehienak ni bezala, euskaldunak eta euskaltzaleak. Ez nago ohituta Twitterren hainbeste maitasun jasotzera.

Eta hala ere ez naiz inozoa. Ondotxo nekien hori gerta zitekeela telefono mugikorrari mezua bidaltzeko agindu nionetik, une hartan erabaki bainuen hari horren mezurik ez nuela erantzungo. Kasurik txarrenean hemen idatziko nuela erantzun kolektibo bat. Eta hala egin dut. Ez ditut txioak erantzungo. Ezta itzultzaile automatikorik ez erabiltzeagatik pintada itzultzera behartu nahi izan nindutenenak. Egin nuen gauza bakarra PPko belaunaldi berrien idazkari nagusia blokeatzea izan zen, nire txiotik eratorritako ekintza politiko bat egiteagatik. Badirudi atrilak ez direla nahikoak eta mitinak urriak direla lau katu biltzen dituzten zenbaiten egoarentzat. Beraz, pertsona hori bere iruzkina ezabatzera behartu nuen hitz erdi esan edo idatzi gabe. Uste nuen belaunaldi berrietakoak izanda trebeagoak izango zirela sare sozialekin. En fin.

Hala ere, ahaztu nahi ez dudan iruzkin bat aipatu gabe uztea ezinezkoa zait. Galdera eder batekin erantzuteko oparia egin didalako. Algoritmoak eraginda nire jatorrizko txioa ikusi zuen pertsonetako bat, oso atsekabetuta sentitu ei zen argazki hori nire profilean eskegi izanagatik. Aberri Egunari eta euskarari min egiten ei niolako. Eta nik, noski, hori irakurtzean flipatu egin nuen. Lehenik eta behin, uste dudalako euskaldunak eta euskara leku txarrean uzten dituena pintadaren egilea eta bere mezua direla, ez ni. Bigarrenik, egilearen errua hirugarren bati egotzi nahi izatea geroz eta hedatuago dagoelako gure gizarte hontan. Zorionez, urte asko daramatzat Twitterren eta azal gogorregia daukat. Hala nahi dudan guztietan behintzat. Agian duela urte batzuk liskarrean sartuko nintzateke.

Eta, laburbilduz, zuengana nator, inork hau irakurtzen badu, galdera sinple batekin:

Noren errua da pintada horrek eragin hori lortu izana, pintada egin zuen pertsonarena, eta, beraz, edonoren eskura utzi zuenarena edo tximinoak baino haserreago zegoen blogari panfleteroarena, pintadaren argazki bat atera eta Internetera igo izanagatik?

Oso argi daukat nik zer uste dudan. Zuen iritzia jakin nahi dut. Ez egin alde sare sozialetara blog bidalketa hau komentatzera, erabili behean dauden iruzkinak.

Asel Luzarragak Bioklik idatzi zuenean, baleko distopia bat aurkeztu zigula uste nuela esan nion. Bere liburu onenaren aurrean geundela. Ez naiz nekatu Bioklik gomendatzeaz. Aste honetan irakurritako albiste batek, berriz ekarri dit gogora Aselen liburua. Izan ere, martxan jarri duten Reclaim Your Face kanpaina hausnarketarako momentu egokian etorri dela uste dut.

Reclaim Your Face kanpainak teknologia biometrikoen erabilera zorrotz arautzeko eskatuko dio Europako Batzordeari, europarron oinarrizko eskubideak ez suntsitzeko. Bereziki, Batzordeari eskatuko dio debekatzeko, legedian eta praktikan, legez kanpoko zaintza masiboa eragin dezaketen biometriaren erabilera arbitrarioak. Kanpainaren sortzaileen arabera, eta neure egiten dut idatzitakoa, biometria sistema maltzurrak ez dira garatu behar, ez eta hedatu ere (ezta probak egiteko). Erakunde publikoek edo pribatuek ere ez dituzte erabili behar, pertsonen oinarrizko eskubideetan beharrezkoa ez den edo neurriz kanpokoa den esku-sartzea eragin dezaketelako. Pribatutasuna, adierazpen-askatasunerako eskubidea edo diskriminaziorik ez jasateko eskubidea. Batzuk aipatzearren.

Sinadura bilketak 28.000 sinadura baino gehiago ditu gaur-gaurkoz, eta kanpaina bera ideia ona iruditzen zait bi arrazoirengatik.

Alde batetik, interpelatu nahi duten erakunde horrek legedi bat proposatzeko eta estatu kide guztietan betearazteko eskubidea daukalako. Nik dakidanez, estatu bakoitzak balizko legea egokitzeko aukera du, baina, gutxienez, EBtik etor daitekeen adostasun minimo hori bete beharko luke. Bestalde, gaur egun ematen ari ez den eztabaida publikora gonbidatzen gaituelako.

Zure datu biometrikoak erabili behar dituzte lan bat ondo egin dezakezun erabakitzeko? Poliziak susmagarrien zerrenda batean sartu behar zaitu ibiltzeko duzun moduagatik? Ospitale batek senide bati bisita ukatu behar dizu protesta batera joan zinelako? Unibertsitate batek uko egin behar al dizu plaza bat aukeratu duzun ikastaroan zure lagunen itxuragatik?

Erantzunak begi-bistakoak dirudite, baina biometriaren erabilera batzuek kontrakoa adierazten didate.

Izan ere, BBVA bezalako erakundeak esaten ari dira, duela urte nahikotxo, bankuek asko dutela irabazteko biometria dela eta. Pasahitzak jartzeko beharrarekin zuritzen badira ere. Baina, adibidez, osasun-erakundeak, sasi-demokraziak edo enpresa handiek, dagoeneko erabiltzen ari dira biometria mota bat edo beste: hatz-markak, begi-eskanerrak, ahotsaren ezagutza edo portaera-ereduak. Batzuk aipatzearren.

Neurri horiek guztiak berriz ere agerian geratzen dira eztabaida publikorik eskaini ezean.

Reclaim Your Face sina dezazun gomendatzen dizut. Oraindik iritzi osaturik ez baduzu, eztabaida dezagun. Eztabaidatzea, kasu honetan, sinatzea baino garrantzitsuagoa iruditzen zaidalako.

Argiaren Telegram kanalera harpidetuta bazaude, jakingo duzu hilaren 13an Instagramek, bere burua biluztasunaren aurkako terminoetan babestuz, Joxe Arregiren torturen irudia zentsuratu zuela. Torturak gertatu eta berrogei urtetara. Otsailaren hasiera zaila izan zen, digitalki aztertuz, Hala Bedirentzat ere. Maiteminduen eguna baino bi egun lehenago, Youtubek Hala Bediren kanala itxi zuelako. Zorionez, berreskuratu egin dute.

Ez da herri mugimenduak nagusiaren hedabideetan zentsura jasaten duen lehen aldia. Azkena ere ez da izango.

Gauzak honela, bi albiste hauek aukera paregabea eskaintzen didate bi gai jorratzeko: lehenengoa, sarean sartzen ditugun materialei buruzkoa. Bigarrena, partidak beste batzuen etxean jokatzeari buruzkoa.

Materialei dagokienez, askotan pentsatzen dugu Internetera igotzen duguna betiko geratuko dela hodeian-edo. Aktibista asko ezagutzen ditut, adibidez, Youtubera bideo bat igo ondoren disko gogorrean gordetzen ez dutenak. “Fitxategia Youtuben dagoelako”. Akats larria iruditzen zait. Ezin dugu beste batzuen esku utzi (Youtube, Dropbox, Google Drive…) geuretzako garrantzitsua den material hori. Zer gertatuko litzateke zerbitzua eskaintzen duen enpresak berau ixtea erabakitzen badu eta horren kopiarik ez badugu? Imajinatzen duzue Hala Bedik bere material grafikoa lokalean gordeko ez balu, zelako putada izango litzatekeen Gasteizeko herri mugimenduarentzat Youtubek kanal hori ixtea? Hondamendia.

Bestalde, beste pertsona batzuen etxean jokatzeak, de facto joko-arau batzuk betetzera garamatza. Normalean arau horiekin ados ez bagaude ere. Instagramera igotzen diren argazkien biluztasuna neurtzen duen algoritmoaren kasua jende askok kritikatzen duen arau horietako bat da. Eta argi dago kritikagarria dela, baina oso gutxitan lortu dugu Silicon Valley-ko erraldoi teknologikoek (ez ahaztu Instagram Facebookena dela eta Youtube Googlena) herri mugimenduaren eskaerei kasu egitea.

Bide oso interesgarria daukagu esploratzeke. Kolektiboa. Autogestionatua. Guk geuk eskaini behar ditugu guk geuk behar ditugun zerbitzuak. Baina ez dut esan nahi Argiak bere Pixelfed edo Hala Bedik bere Peertube muntatu behar dutenik. Esan nahi dut, arlo digitalean ere, elkar-laguntza sareak ehundu behar ditugula, eta sare horiek, komunitatearen mesedetan jartzen baditugu, burujabetza kolektiboa bermatuko lukeen ariketa bat egiten egongo ginatekeela. Eta ertz horretatik eutsi behar diogu burujabetza teknologikoari ere. Burujabetza teknologikoaren helburua ez delako software librea erailtzea, baizik eta herri mugimendua ahalduntzea. Guk geuk adosteko bete nahi ditugun joko-arauak. Malguak izateko. Geure etxe propioa sortzeko.

Argi dago doako zerbitzu bat erabiltzea baino deserosoagoa izango dela. Asanbladak, arauak sortu, taldeak dinamizatu, softwarea martxan jarri, ekonomikoki bideragarriak izateko moduak bilatu, autogestiora heldu… baina gaztetxea okupatzen dugunean ere, erosoagoa izan liteke lan hori hartu ordez parkean pipak jatea. Baina autu politiko kontzientea egiten dugu. Gauza bera egin behar dugu maila digitalean.

Uler dezagun burujabetza teknologikoa zaintza digital ariketa gisa. Teknologia gaur egun, bere horretan, borroka esparrua delako.