Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Ez dut uste gaur idatzi nahi dudan honek aurre-azalpenik behar duenik, baina despistaturen bat egongo balitz, hauxe da jakin behar duena; azken asteotan Whatsapp, Facebook Inc. enpresaren aplikazioak, bere pribatutasun arauak aldatu dituela-eta, zenbait arau berri onartu behar izan dituzte aplikazio hau erabiltzen duten erabiltzaileek.

Horrek kriston eskandalua eragin du. Sare sozialetan ez ezik, kalean ere. Itxosopeteko eztabaidak sortuz eta mezularitza aplikazio libreetara enegarren exodoa erakarriz.

Aurrekoan sarean.eus irratsaiorako elkarrizketa labur bat egin zidaten Whatsapp ordezkatzeko eskuragarri ditugun aplikazioen inguruan. Egunotan honen inguruan behin eta berriz berba egin dugunez, irrati elkarrizketa horretarako prestatu nituen apunteak erdi ondo borobildu eta blog honetara ekartzea pentsatu dut. Eta hauxe duzue emaitza.

Eta bai, noski daudela Whatsapp bezalako mezularitza sistemak ordezkatzeko moduko aplikazioak, eta ez dira gutxi. Ba al zenekien Whatsapp-en oinarria XMPP izeneko komunikazio-protokolo libre bat dela? Ba hasteko, hogei urte baino gehiago duen protokolo hau erabili zenezake. Horretarako XMPP eskaintzen duen zerbitzari bat behar izango dugu, adibidez Suchat.org edo Disroot eta sarea erabiltzeko bezero bat. Adibidez, Conversations Android-en edo Gajim ordenagailuan. Hori izan liteke, Whatsapp ordezkatzeko erabili genezakeen lehen aukera. Baina badaude beste batzuk. Bigarren adibide gisa, Matrix protokoloa aipatuko dut. Aurrekoaren gauza bera: zerbitzua erabiltzeko zerbitzari bat aukeratu beharko dugu, adibidez matrix.org eta izena eman. Ostean, zerbitzua erabili ahal izateko aplikazioak beharko ditugu, Element.io izan daiteke, bai Android-en zein ordenagailuan.

Nire ustez aukera bi hauek izango lirateke, onenak. Zergatik? Bada, esan dudanagatik: zerbitzaria aukeratu daitekeelako. Zerbitzu deszentralizatu eta federatuen alde egin beharko genuke, burujabetza teknologikoaren mesedetan, ahal dugun guztietan. E-posta helbide bat sortzen dugun bakoitzean gure zerbitzaria aukeratzen dugun modu berean jokatuz. Nork bere gustukoa duen zerbitzari baten izan ditzan bere datuak. Nik adibidez, sindominio.net erabiltzen dut, amiga gisa, bai Matrix, zein XMPP-rako.

Gaur egun, zerbitzu deszentralizatuen alde egitea oso erraza bada ere, egongo da “horrenbeste” lan hartu nahi ez duenik, eta horrentzat Signal bezalako proiektuak erakargarriak izango dira.

Telegram ez da aukera onena. Ez baita erabat software librea.

Whatsapp gabe (kalitatezko bizitza soziala bermatuz) bizi daiteke. Ni eta beste asko, gara horren erakusle.

Gero eta gehiago harritzen naute Twitterren ikusten ditudan joera batzuek. Eta bi arrazoirengatik harritzen naute. Lehenik eta behin, duela urte batzuk, beharbada, horietan ere parte hartuko nukeelako; bigarrenik profil teknologiko oso lehiakorreko jendea ikusten dudalako beldurra ematen duten gauzak egiten.

Ziur nago urte bukaeran zehar irudi dezente ikusi dituzuela Twitterreko profil-argazki batekin erdian eta argazkia inguratzen, sare sozialean interakzio gehien egiten dituzten lagunen argazkiekin inguratuta. Behar bada zuk ere egin duzu zeure zirkulua. Irudia egitea onartzen duzunean, ohikoa da hiru eraztun egotea zure argazkiaren inguruan, eta pentsatu nahi dut, inguruko eraztunik hazienetako argazkiak interakzio gehien egiten duzun jendea dela. Hau da, tamaina interakzioen arabera marrazten dela. Baina ez kasu handirik egin azken honi, ez baitiot jaramon handirik egin.

Sare sozialen beste txorrada bat. Beste edozein bezalakoxea. Honaino dena zuzen, ohiko.

Arazoa irudi hori sortzea onartzen duzunean hasten da. Zerbitzu bat baino gehiago dago horiek egiteko, baina ikusi ditudan irudi gehienak Twitterreko “Zure zirkulua Twitterren” izeneko aplikazio batetik datoz. Ingelesez edo gaztelaniaz, zure hizkuntza-lehentasunen arabera. Bada, aplikazio horrek, jakina, Twitterren sartzeko baimena eskatzen digu. Eta aldi berean, irakurri izan bazenu, onartuko ez zenukeen baimen-sorta erabat lotsagarria.

Uste dut guztira zortzi baimen eskatzen dituela. Nire arreta gehien deitu zutenen artean, azpimarragarrienak: zure izenean kontuak jarraitu edo jarraitzeari utzi, zure profila eta zure kontuaren konfigurazioa eguneratu edo txioak argitaratu zure izenean.

Suposatzen dut lehendabiziko baimena, zirkuluak sortzen dituen aplikazioa jarraitzeko behar dutela, argazkiak sortzen dituen kontuari jarrai diezaiozun. Bigarren baimenaren zergatia, ez zait bururatzen, baina hor dago eta argazkia sortu baduzu musu-truk onartu duzu. Azkeneko baimena, irudia egindakoan, zure izenean sortutako irudia eta testu estandar edo pertsonalizatua argitaratu ahal izateko eskatuko duela suposatzen dut. Baimenak onartu dituzuen profiletan gaiztakeria asko egin daitezkeela bururatzen zait. Adibidez, lehenengo baimenarekin Vox Vizcaya jarraitu. Bigarren baimenarekin, Vox Vizcaya-ko boto-emailea zarela idatzi zure biografian. Hirugarren baimenarekin, txio bat argitaratu, euskal legebiltzarrerako azken hauteskundeetan Vox Vizcaya-ri botoa eman diozula esanez.

Azken finean, baimen guztiak onartu dituzu. Izorratu. Faxista atseginaren itxura egin dezakezu orain. Bai, jauna.

Suposatzen dut, behin ditxosozko zirkulua zure profilean argitaratuta, aplikazio horri baimenak kentzeaz gogoratu zarela. Ez? Ba segi baimena kentzera.

Atzo José (Pepe) Mujicaren agur diskurtsoa entzun nuen. Diskurtsoan esan zuen zerbaitek nire arreta piztu zuen. Ezagutzen nauzuenok, bere hitzak entzun badituzue, badakizue zein zati izan zen. Pribatutasun digitalaren aldeko diskurtso gisa ulertu nuen momentu hori, hain zuzen ere:

“Denborak aldaketak eragiten ditu. Beste garai batean sartzen ari gara, garai digitalean. Ez hobea, ez okerragoa, desberdina. Eta uste dut arazoak agertu direla, arazo teknologikoak, aurresateko gai direnak, hala nola izaera eta funtsean giza jokabidearen ildo eragileak, batzuetan, gurekin hitz egin gabe. Eta hori etorkizuneko estatuek eta sistema politikoek izango duten dilema bat izango da: noraino bortxatzen den giza intimitatea eta noraino dagoen askatasuna.”

Bi hitz:

Ez dut uste hobeto azaldu daitekeenik, ezta hitz gutxiagorekin ere, gaizki deituriko teknologia berriekin, ditugun arazo filosofikoak. Eta uste dut galdera, gaur-gaurkoz, funtsezkoa dela: “noraino bortxatzen den giza intimitatea eta noraino dagoen askatasuna”.

Pepek bota digun galderak ez du galdera-ikurrik. Lehenengo zati horri eman diezaiokedan erantzun bakarra, zera da: nire aburuz, erabat kontziente izan gabe, aspaldi gainditu genuela lerro gorri hura.

Galderaren bigarren zatiari dagokionez, noraino iristen da askatasuna? Pepek bere diskurtsoarekin jarraitzen du esanez zientziak askatasun hitzaren irakurketa desberdina eskaintzen digula, bere hitzetan entzutea gomendatzen dizuet. Ez naiz itzultzera ausartzen. Baina askatasuna noraino iristen den definitzeko, iruditzen zait eseri egin behar dugula, zuhaitz baten azpian, eta pentsatu. Zer askatasun? Korporazio teknologiko handiek lapurtzen digutena, horretarako aukera ematen duten terrorista politikoen laguntzarekin, edo enpresa berek gure kontura dirua egiteko duten askatasuna? Izan ere, uste dut eskutik doazela biak: gizarte gisa bigarren zatia onartzen dugula eta oso gaizki erantzuten diogula, herri gisa, lehenengoari.

Eta, momentuz, gu ez garela subjektua. Ez lehenengoan, ezta bigarrenean ere. Eta zoritxarrez, subjektu bihurtu duten horri, ez dagokiola bere posizioa.

Hori ere pentsatzen dut.

Pepek dio etorkizuneko estatu eta sistema politikoek (bereizketa ederra) egin beharko dietela aurre arazo horiei. Hala ere, uste dut badakiela, oraineko estatuek eta sistema politikoek erantzun beharko diogula dilema horri iraganean.

Gaurko gaia: Apple Inc. (aurrerantzean Apple). Hemendik aurrera jarraitzea, zure ardurapean.

Gustatuko litzaidake aurreko astean The (double) social dilemma artikuluaren iruzkinetan izan genuen eztabaidako puntu bat jarraitu ahal izateko, artikulu gisa berridaztea neure ikuspuntua.

Apple bi hippyk sortu izanak ez du ezer aldatzen.

Apple-ek, publizitate bidez, sinetsarazten du enpresa desberdina dela; izkinako kafetegia balitz bezala iragartzen du bere burua, tokian-tokikoa izatearen balioen alde apustu eginez (eta, hala ere, 2019an 55.256.000.000 dolarreko irabazi gordinak izan zituen). Era berean, enpresa berritzailea dela sinestarazten digu (Xerox Altok hamaika urte lehenago idazmahaiko inguru grafikoa eta sagua zituenean). Eta, aldi berean, gurekin, gure datuekin eta gure segurtasunarekin arduratzen den enpresa dela esaten digu (eta egunero aurre egin behar dien kritika eta eztabaidak ez dira gauerdiko eztula).

Zoritxarrez, Apple-ren historia idatzita uztea luzea bezain aspergarria egingo litzaidake, eta Steve Jobs Jainkoaren parean utzi duten filmak nahikoak deritzot lan hori egiteko. Ez dute nire beharrik. Beharbada, ateoak zaretenok ulertu duzue jada arazoetako bat.

Apple-ren formak laburbiltzeko hiru adibide besterik ez ditut jarriko: pantenteen gerra, PRISM eta Edward Snowden kasua eta ingeniaritza fiskala.

Zuen baimenarekin azken puntutik hasiko naiz, uste baitut hori dela funtsezkoena pentsatzeari uzteko Apple izkinako kafetegian kafea zerbitzatzen digun pertsona dela. Apple, zergak saihesteko asmoz, hainbat herrialdetan duen ingeniaritza fiskalagatik kritikatu dute. Horrez gain, oihartzun handia izan dute Applek Asian azpikontratatutako enpresetako lan-esplotazio praktikek. Eta ingurugiro kaltetzeaz ohartarazten dituztenak, ez dira gutxi.

Wikipedian aurkituko duzue hau dena.

Eta azken puntutik hasi garenez, alderantzizko ordenan jarraituko dugu. Apple PRISM zaintza elektronikoko programaren zati izateaz seinalatua izan da. Programa hori Estatu Batuetako NSAren esku zegoen, Edward Snowden CIAko agente ohiak 2013ko ekainean iragazitako txostenen arabera. Edward Snowden-en memoriak irakurtzea gomendatzen dizuet. Vigilancia permanete, Editorial Planeta.

Baina laburrago Wikipedian.

Apple-k ehunka patente ditu, eta behin baino gehiagotan erabili ditu sektore bereko enpresei lehia zailtzeko edo HTML5 bezalako estandar libreen garapena geldiarazteko. Niri ez zait axola Samsung-ekin gerran aritzea. Baina Apple 80. hamarkadako kapitalismo modernoaren ikono den korporazio multinazional bat bihurtzen du. Nagusitasunezko posizioari eusten dio, monopolio salaketa eskaerak diruz konponduz eta, modu berean, lehia deuseztatuz, amaierarik ez duen patente-gerra baten bidez. Software librearen komunitatean, software-patenteen aurka gaude, garapena oztopatzen baitute; FSFren End Software Patents kanpaina, zergatiaren buruzko informazio-iturri ona izango da zuontzat.

Eta euskara? Badakizue zer gertatu zen euskararekin?

Izan zaitez arduratsua, eta gerra honetan norbaiten alde lerratu behar bazara, izan dadila burujabetza teknologikoaren alde. Software librean. Apple iragarki-produktuetatik at, edertasunetik at, ezer gutxi eskainiko dizulako. Eta horretara ere berandu heldu zen.

Gogoratu kontsumitzen duguna (ere) garela.

Atzo bertan clickbait argi batekin aurkitu nintzen: “Radar COVID porrot egiten ari da. arrazoiak azalduko dizkizugu”. Hasieran ez nuen albistea ireki, arazoak zeintzuk izan zitezkeen intuitu nitzakeelako. Baina azkenean, ia-ia nahi gabe, artikulu madarikatua ireki nuen.

Blog honetan idatzitako artikulu batzuetan aipatzen nuen moduan, helburu argia dute bai Radar COVID zein antzeko aplikazioek: herrialde jakin horretako biztanleriaren bi erenak aplikazioa instalatzea. Zein da arazoa? Aurreikus zitekeena: instalatzea borondatezkoa baldin bada, aplikazioak gizartean duen penetrazio maila dela eta, ezinezkoa zaiola behar duen zundaketa egitea. Eta egiten duenean, positiboak bere positiboaren berria ematen du aplikazioan? Zenbaitek ezetz uste dute, askori ez omen zaielako positiboa jakinarazteko kodea sekula heldu.

Etorkizun eskasekoak dirudite. Behintzat, hori da nire interpretazioa, momentuz.

Informazio gehiagoren bila joan nintzen, The Washington Post egunkariaren arabera Radar COVID aplikazioaren penetrazio maila % 20-koa da Espainiako estatuan (askotxo baino, gehiegi iruditu zitzaidan), baina horrela eta guztiz ere, kasurik onenean, oso urrun ei dauka beharrezkoa duen % 60-66-a. Eta gauzak nola dauden aztertzen badugu, esan genezake instalazioa burutzeko momentu kritiko baten gaudela? Nik baietz esango nuke, baina hauegatik edo hargatik, ez duela erronka lortu. Beste adibide bat. Egunkari berdinaren arabera, Irlanda litzateke, non mugikorren % 26-ko kuota lortu duen kasurik oparoena. Eta hau omen da daturik onena Europa mailan. Suitzan, Frantzian edo, baita Estatu Batuetan ere, eskasagoak dira.

Testu berean irakurri nuen egoera kaxkarretan aplikazioak bere inguruan dauden interakzioen % 25-a, bakarrik, erregistratzen duela. Baina hau gutxi balitz maila baxuko hardwarea duten erabiltzaile askok salatzen dute Radar COVID bateria jan besterik egiten ez duen tripontzia dela eta desinstalatu behar izan dutela. Ez dut bukatu. Radar COVIDek, gutxienez, iOS 13 edo Android 6 behar du, Android sistema eragilearen zatiketa dela eta, eta geek bat baino gehiagorentzat harrigarria izango bada ere, Android 5 erabiltzaile asko dago oraindik. Eta honi guztiari, nire ustez jendearengan eragin handiena duen zera horri aurre egitea gehitu behar diogu: pribatutasuna galtzeari beldurra kentzea. Gauzak erdi ondo (bakarrik) egin izanaren arazoetako bat.

Aplikazioa zertarako erabiltzen den kontutan hartuta, egoera negargarria deritzot.

Eta Europa mailakako aplikazio guztien datuak bateratu nahi dituzte… Jaungoiko prakazabala esango luke amamak!