Diskurtsorik ez, mesedez, euskararentzat: Diskurtsoak euskaraz

2016-03-07  //  Hizkuntza  //  3 iruzkin

Etxean, lagunekin, afalosteko hizketaldi bizi-gaiztoan ikusi genuen Internetez diskurtsoa. Bertso saioak bai, zortzi ordukoak lau urtean behin, baina diskurtso politikorik entzuteko batere ohiturarik ez dudala daitort. Eta bideoak 43 minutu zituela ikusi orduko “tira, pixka bat ikusiko dugu, ea zer giro egon den eta nondik jo duen…” batekin eman genion play-ri. Osorik ikusentzun genuen, eta behin baino gehiagotan ikusiko dugulakoan nago.

Ez zen tokatzen, ezin zen eskatu

Gizartean pil-pilean diren gaiez, gizartean erreferentzialak diren mugimenduek sortutako diskurtsoak josiz mintzatu zen. Eragile bati eta besteari “egiteko” dagoela entzun izan zaion lanari ekin zion: ikuspegi transbertsalak gurutzatzea, zapalkuntzak batzea eta zapalkuntza horiek gaindituko dituen herri proiektu baten bidea irudikatzea.

Liderraren figura indartzeko egingo zen ekitaldi-omenaldi-ongi-etorria espero genuen, berriz ere zintzo jarrita (eta eskubide eta zilegitasun osoa zegoen horretarako). Azken sei urte eta erdiak kartzelan eman dituenari ezin eskatu, juxtu epe horretan gizartean egosi diren dinamikak digeritu eta bere lanean txertatzerik. Eta abiapuntua askok espero baino aurrerago jarri zuen, Belodromoko hitzaldian. Egin zuen errealitatearen irakurketan betaurreko moreak, gorriak, beltzak, ortzadar kolorekoak… jantzita aritu zelako eta batez ere, hurrengo hilabeteetan egin beharreko bidea eta jarrera zehaztu zituelako: pertsona bakarrak txosten distiratsu bat egin beharrean, entzutea dagokiela, behetik gora eta kolektiboan egiten dela bidea.

Ondorengo egunetan elkarrizketa egingo dion kazetarietakoren batek galdetuko ahal dio, nola azaltzen den larunbatekoa? Mugimenduak eta erakunde politikoa ez zeuden itxuran bezain desartikulatuta? Kartzelak eterno egiten duen denboran irakurgai onak izan ditu? Belodromoko diskurtsoa mugimendu bakoitzeko perrexilak biltzen dituen herri bazkarian idatzi zuten zortzi eskutara?

Euskararentzat diskurtsorik ez edo katalanen beste lezioa

Behar bada euskalgintza da (edo gara, euskarazko hedabideak alor horretan eragile garelako) herri mugimenduen artean atzenduta dabilena. Beharbada ez dugu asmatzen adierazten euskara dela praktikarik eraginkorrena, atoan bat-batean momentuan Espainia eta Frantziatik deskonektatzeko. Euskaraz ari garen orduko gure mundu bat ari garela eraikitzen (zapalkuntza bat gainditzen duena, horregatik egungoa baino duinagoa), gure logikatik dihardugula, gure hitzetatik. Eta zorionez, baduela oraindik klandestinitate ukitu bat, euskaraz esandakoak ez direla mass-medietan agertuko (desitxuratuko) automatikoki, gehiago kostako dela epaileen txostenetara iristea.

Euskalgintzako eragile bati eta besteari entzun izan diogu diskurtso bat falta duela euskarak. Eta hala izango da, baina berriz ere gaizto daitort, ene diskurtsoak jarraitzeko lehentasunetan, bertso saioak, diskurtso politikoak (dena dela politika ulertuta) eta ostean letorkeela euskararena (telebistako animalien dokumentalen atzetik). Beranduegi-rako soilik zaizkit lehengai eder (sortzez garbia, munduko zaharrena, Nortasun Bat eta bakarra ematen diguna, lana bilatzeko balio duena, ze poza ematen diguna zuri euskaraz entzuteak, pixka bat nahiko dena…).

Hargatik, zapalkuntzak eta borroka kolektiboak josteko eta elkarrekin indartzeko lanean ari diren politikarientzat inspiragarri izan daiteke, berriz ere, Kataluniako prozesua. Berariaz katalanari buruz jaulkitako esaldi bakar bat ez dut gogoratzen, baina diskurtso guztiak katalanez jarraitu ditugu estatu osoan. Erabaki garrantzitsuenak eman dituztenean ere bai. Nazioarteko hedabideen aurrean.

Belodromoan etorkizuneko diskurtsoaren oinarriak plazaratzea zailagoa zirudielako, amestuko dut hurrengo hitzaldietan, baita Belodromokoetan ere, euskaraz egingo direla diskurtsoak. Sei urte eta erdiotan udaletan eta herri mugimenduetan naturaldu dira aldibereko itzulpena egiten duten teknikak (ondokoak itzultzea belarrira) eta baliabideak (maletina) ETA BATEZ ERE: ohartu gara “nork ez du ulertzen, nork behar du laguntza?” galdetuta, inork aurrez uste genuena baino askoz gutxiagok behar dutela askotan “yo entender, entiendo” (eta nahiago jatorrizko hizkuntzan aditzea, jakina). Horrela balioan jartzen ditugu (Belodromoko hitzaldian beste hainbat borrokekin oso fin egin zen bezala) bere burua euskalduntzen herritarrek urtetan egin duten ahalegina, euren seme-alabak euskalduntzeko D eredura bidali dituzten gurasoena, bere lanaren misioari hileko soldatari baino balio handiagoa eman dioten euskalgintzako langileena… eta entzumena lantzeko aukera bat gehiago eta euskararen balioaz jabetzeko motibo bat gehiago ematen diegu herritar guztiei. Katalunia independentean katalanak izango duen indarra irudikatuz goazen bezala, Euskal Herri independente eta duinean euskarak izango duena barneratuz joan gaitezen.

Erraustegia, indarrean den sistemaren ikono

2016-02-29  //  Herri mugimenduak  //  Iruzkinik ez

Hondakinak gure bizimoduaren ispilu dira. Mutur batean dugu erraustegia, gaurko sistema kapitalista patriarkal zanpatzailearen ikonoa: Gutxi batzuen etekin ekonomikoa jartzen du guztion (bai lurraren eta bai herritarron) bizitzaren gainetik. Erraustegiak hazkunde zoroa sustatzen du, behar du, labeak martxan izateko: herritarrek kontsumitu dezatela gehiago, gero eta gehiago hobe, eta erosi orduko bota dezatela zaborretara, gero eta gehiago “efizienteago” labeentzat. Eta mugitu daitezela zaborrak ere merkatu librean, egin ditzagun errepideak kamioiz bete daitezen. Erraustegia gaurko sistema kapitalista patriarkalaren ikonoa da, eta Donostiak kontsumoaren kultura sustatzen duen erraustegia Kultur Hiriburutzaren urtean bai ala bai egin nahi izatea, eta ondoan zer eta kartzela proiektua eramatea, metafora bat, poesia hutsa.

Hau ez da guk nahi dugun bizitza

Hondakinak gure bizimoduaren ispilu dira. Eta erraustegiaren mamua sortu zen unean piztu ziren, Gipuzkoan, gauzak beste era batera egiteko moduak. Moduak nahi direnak, baina muin dutenak hondakin bakoitza nora bota bereiztea, eta organikoa lur bizi emankor bihurtzea. Eta sortzen dugun zabor kopurua murriztea, etengabe, ahalik eta gehien. Hondakinak diren gure ispilu horretan agertu gaitezen osasuntsu, gure bizitza izan dadin eder. Hondakinak bereizten ditugunetik, eguneroko praktikatik ari garelako lantzen nola bizi nahi dugun.

Erraustegirik ez! Beste bizi ereduen erronka komuna

Egun indarrean den sistemaren ikonoa ez dezatela egin, erronka zehatz horrek aukera ematen du beste bizimodu baten alde (zentroan guztion bizitza jartzen duena, ez gutxi batzuen etekin ekonomikoa) dauden lan eremuak gurutzatu daitezen. Hondakinen gaia eta erraustegiarena landu dezagun elkarrekin: feminismotik, elikadura burujabetzatik, parte-hartzetik, lurraldetasunetik, ingurumenetik, osasunetik, ekonomia sozial solidario-eraldatzailetik, justizia sozialetik, kulturatik… Ikonoa geldiarazteko erronkak jarri gaitzake elkarrekin lanean eguneroko praktika txikitik eta ikuspegi josiekin bizi nahi dugun bizitza eraikitzen.

Ikuspegi horrekin ekin zion berriz sarean antolatzeari erraustegiaren aurkako mugimenduak (hemen Zubietako lehen batzarraren kronika), eta ikuspegi horrekin egin zen publiko Zubietako Martxan (hemen duzue kronika) “Buru eta Bihotzaren aldarria“.

Eskerrak norbaitek badakien Olentzerorena…

2015-12-10  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Zortzi urtekoak jakin berri du “Olentzero”rena. Jada “Olentzero” baita, txikiagoen aurrean begi keinu exageratuekin eta bizkorrustekoen irria ahoan ahoskatzen duen “Olentzero”.

– Eskerrak! eskerrak batzuok badakigun, bestela denok Olentzeroren zain, oparirik gabe geratuko ginateke!

Mikatz oroitu ditzakegu gezurra hautsi zitzaiguneko Eguberri haiek. Baina ahoan hortz txiki eta handiak elkarrekin bizi zaizkionak arrazoi, inork egia ez jakitea okerragoa litzateke… Olentzeroren kontua inoiz sortua izan ez balitz bezala, betidanik hor egon bailitzan…

Olentzero komunitarioa

2015-12-08  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

– Bizilagunak esan dit Olentzero aita eta ama direla, baina zehazki zein aita eta ama dira etxez etxe aritzen direnak?

Olentzeroren misio komunitarioari erantzuteko ez ote zatekeen egokiagoa antolamendu komunitarioa?

Lurra biribila da

2015-12-06  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Auskalonongo herrian ikaskide batek besteari argazkiak atera eta Interneten jarri omen zituela baimenik gabe. Telebistako tertuliazaleen enfasiarekin kontatu du zortzi urteko zentzudunak auskalonondik belarrietara iritsi zaiona.

– Zuri ongi irudituko litzaizuke hori? -ekin dio fiskalak bazkalorduko epaiketan.

– Ez, ez… noski… -helduak zopa ahoratu bitartean.

– Aber…! mundua borobila da! Zu honi bidali eta horrek hari eta hark besteari… azkenean argazkikoari bueltan iritsiko zaio! -hatz erakuslearekin zirkulua (mundua) itxiaz.

Laua izan balitz ez zen, noski, horrelakorik gertatuko…

Muturreko enpatia

2015-12-04  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Leihotik bi urteko lauhankakoari begira-begira dago lau urteko hankabikoa. Zabaldu du terrazako atea eta zakurrari besarkada eta musua eman dio muturrean.

– Zuk uste duzu Luna triste dagoela? -umeak, ostera etxera sartutakoan.

– …. Ez… zergatik ba? -helduak.

– Ba… gu denok pertsonak garelako eta bera txakurra

Hankaz gora eta aho hautsiarekin geratu da heldua, kasketetatik tarteka baino ateratzen ez den haurra abereen larruan jartzen ikusita.

Onaren zaldiak badaki mantxo joaten ere

2015-11-29  //  Umekeriak  //  2 iruzkin

Txapelketa imajinarioei ekiten dio lau urteko ahalguztidunak:

– Nor da indartsuagoa, Pipi Kaltzaluze edo ni? Akiles edo aitatxo?

Eman eta ekin lehia imajinarioei.

– Nork irabaziko luke, aitatxok bere zaldi beltzarekin, edo nik nire zaldi mundukoazkarrenarekin? -esan beharrik ez dago, zaldiak ere balizkoak dituela, baserri imajinarioan bizi dituenak.

– Aaaa… munduko azkarrena bada, zuuuk!

Bi zentimetro hazi da komunean eserita dagoen kakanarrua.

– Baina… nik zure zaldi mundukoazkarrena hartzen badut gauez, eta hurrengo goizean zure aitari lasterketa jokatu, nork irabaziko du? nork?-tranparekin bizkor sentitu da heldua.

– Nire aitatxok! Nire zaldiak zu mantxo eramango zaitu eta! ez zaitu ezagutzen!

Zerua hil dute

2015-11-28  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Zenbaki bakarrak eragiten dizkio lau urteko umeari kabalak: Infinito.

– Zer da handiagoa, zerua edo infinito?

– Zerua infinito da, ez da bukatzen- helduak beti zapuztaile.

– Baina esan bat! zerua edo infinito!

– Zerua!- erantzun dio gaur, atzo “infinito!” erantzun zion hankabikoak. Txapelketa imajinarioetan garrantzitsuena saltsa jartzea baita.

– Gu jaio ginenerako zerua hor zegoen jarrita?

– Bai, bai, zerua “beti” egon da hor. Beno… edo bestela nondik aterako zen ba? Arrautzatik? Alutik?

– Hori ezin dugu jakin. Igual jaio egin zen, igual beti egon da hor, igual norbaitek zerua hil egin du! hori ezin dugu jakin…!

Pozik topo egingo nuke Durangoko Azokan “Zerua hil dute” ipuinarekin.

Gorputzak gaizki aukeratu zuen

2015-11-27  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Bizitzaren lege nagusia desobeditzeari ekin zion lau urteko egozkortxoak, oraingoan gorputza epaitegietara eraman nahi luke, eta natura epailearen aurrean, hauxe salatu:

– Gorputzak gaizki aukeratu zuen…

– … -oraindik defentsarena edo fiskalarena egitea, zer egitea egokituko zaion igarri ezin duen helduak.

– Jaio, hazi, xaharra egin eta hiltzea aukeratu zuen. Eta klaro, orain denok hazi eta xahartutakoan hil egingo gara…

– …

– Jaio, hazi eta xahartzea aukeratu behar zuen, eta kito.

Jaiotzea aukeratu ez dugunontzat gustu oso txarreko broma da heriotzera goazela deskubritzea.

Heriotzari desobedientzia?

2015-11-26  //  Umekeriak  //  Iruzkinik ez

Lau urteko egozkortxoak bizitzaren lege nagusia desobeditzeari ekin dio:

– Gizon hori zaharra da… hil egingo da!

– Bai, tira, noizbait bai… denok bezala… – saiatzen da heldua, umea agureak entzungo ez dituen lekura daraman bitartean.

– … A… ba ni ez, e!

– Zu ez?

– Igual ez, igual ez naiz inoiz hilko, igual denak hilko dira eta zu eta ni izango gara inoiz hilko ez diren bakarrak. Hori ez dakigu! Ezin da jakin!

Ez dakigu, ez. Eta heldu gehienok ere ume honen modura bizi ote garen: gertatzen den arte, inoiz etorriko ez delakoan.