Barru-barruko gerraz, latz adina goxo

2016-08-17  //  Musika  //  Iruzkinik ez

Anariren zazpigarren diskoa, bakarka.

Anari
Zure aurrekari penalak
2015eko neguan eta udaberrian grabatua.
9 kanta.

Aldeak alde, Janis Joplin nola halaxe heldu zait Anari. Alderaketak gorrotagarriak direla jakinik, errealitatearen deuseztatzaileak. Edo, bestela nahi baduzu, Mikel Laboaren gisara heldu ere, generoz har(e)ago joanez. Aldeak alde, eta ez beti berdin heldu ere.

Nola heldu zaidan? Nire arimaren apurtzaile. Apurtzaile edota sustatzaile, aldian edo aldartearen arabera. Anariren musika eta hitzak zurrunbilo geldiezinak bilakatu izaten dira nire baitan. Ez betiere. Nola gerta nire arima, halaxe gerta Anari kantari bera ere.

Gutaz ari da Anari, bere baitatik bere baitara. Bere izatetik gure baitara gutaz ari duzu. Gure barru-barruko gerraz, latz. Latz eta goxo, aldia eta aldarte arau. Gure ametsen eraisteaz ari zaigu. Doinuz doinu, hitzez hitz, hitz eta doinu neurtuetan, bere hitzen zirimolek gatibatzen gaituzte.

Gure aurrekari penalak libratzeko bederatzi kanta dituzu, enbata bakarrean. Piano piano abian ohi da oldar bakoitzean. Ez da heldu bakarrik, musikariek berezko doinuz inguratzen dute, beren-beregi. Bizi gaituzten animalia izukaitzak laztantzeko doinuak dira, latz eta goxo laztantzeko doinuak, astiro eta eztiro emanak: makro-juizioak “ospatzen” ari dira basamortuko hareazko gazteluetan.

Sexuak eta heriotzak zorrozki erasaten digute, muturreko egoeretan, larriki zauritzen dituzte gure baitako animaliak. Luizia izan zen, eta ondoren hasi ere gure ihes betea! Ihes egitea haizu bailitzan. Haizu ez da zilegi baina. Orfidalak orfidentalak dira, hitz karraskariak, hari xume hauskorrak gure hortzetan. Gure animaliek gure baitan zarraizkigute, tira ahala karraskan.

Arquimedesen printzipioa maxima da Anarirengan, uretan nola ohetan, ereiten duenak ez baitu ereindako arau jasotzen. Edo ez betiere. Epaitzeko tenorean, akusatua eta testigua gu geu baikara. Ez kantu minenak ez ederrenak, ez gaitu engoitik Oreinago bilakatuko, orainago ere ez, ezta orgasmorik orgasmoenak gure oinazeaz libratuko.

Oreina izan balea izan, erraza hastea da, nekeza berriz haztea, ezinezkoa berriz zarena ahaztea. Beti aurkituko baitugu gugan xerkatzen ez duguna. Har(e)ago joan nahi izan arren, basamortuan (h)areagotzen dira gure hitzak eta penak. Benaz.

Otzanak baikara, mila kilometroko zeru baso erreka belaze zeharkatuta ere, gure ametsetan zaldi zuriak bihurtu izanagatik, zerua zulo zuri izarigabea bilakatu zaigu iratzartzean. Lo gaudela baino ez dugu imajinatu zein animalia garen: hitzak elkarri jaten dizkiogun animaliak; goxoak nola piztiak, ozenak edo isilak, (h)ego haizearen arau. Deusaren hurrengoa baino ez gara izartegian.

Armagatzea da sasoiko kanta. Heldu gara azkenera. Barru-barruko makro-juizioaren tenorea heldu zaigu. Amaierarik gabeko amaiera. Basamortuan aingura bota duen balea legez. Galderak –hots, aingurak– amuak dira, amuak arraposturik ez, ordea. Anari basa mortuko marea bizia da. Berarekin geroz eta (h)areago joan gero eta mareago bihurtuko zara. Zure aurrekari penalek enbataren zirimolari jarraituko diete betiere. Edo ez betiere. Zure aldiaren edota aldartea nola gerta. Horixe!

Gorka Bereziartuaren elkarrizketa. Dani Blanco argazkilari.

Legearen aurrean jartzeko, gogoeta zubia

2016-08-16  //  (A)iruzkin literarioak  //  Iruzkinik ez

“Zazpigarren heriotza” Juan Gorostidiren bigarren liburu saioa da.

Juan Gorostidi Berrondo (Altza-Pasaia, 1956)

Juan Gorostidi
Zazpigarren heriotza
Erein, 2106
Saioa

Juan Gorostidi (Berrondo) izen berria da euskal letretan. Lau kantari: Beñat Achiary, Mikel Laboa, Imanol Larzabal eta Ruper Ordorika (Pamiela, 2011) saioa kaleratu zuenean, “hara, nor da idazle hau?”, galdetu nion nire buruari. Zazpigarren heriotza irakurri ondoren, galderari erantzun ahal izan diot, hein batean bederen. Alegia, Juan Gorostidi pertsonaren berri badakit orain, beste edozein euskal idazleren beste.

Zazpigarren heriotza dela eta, lehen juzkua: idazle plazaratu berria izanagatik, euskara bere-berezkoa du saiogileak. Bere lehen saioa euskal kantagintzari buruzkoa izan zen, eta oraingo honen “musika” iragan mende erdi honetako “jendartearen doinuez” osatuta dago. Tira, esaldi horren literaltasunaren ifrentzua behar dugu. Ifrentzua Zazpigarren heriotzaren izen azpikoa duzu. Saioak autonomiaz eta bortxaz dihardu, dolu baterako arrastoak dakartza. Horien gainean ederki jardun du Gorostidik. Oparoa da saioa.

Attila József idazlearen Zazpigarren heriotza poemari aipu egiten dio saiogileak hastapenean. “Attila József  langileen poeta” izan zen. Hori adieraztea funtsezkoa iruditzen zait Juan Gorostidiren nondik norakoa ezagutu aldera. Aipua ez da debaldekoa. Poemaren ondoren, 2011ko urriaren 21ean jartzen gaitu idazleak: “Alaba maitea…”. Irati alabari zuzentzen zaio idazlea gutun bidez. “2011ko urria” ez da edozein data gure herrian. Urriaren 20 hartan ETAk jardun armatua behin betiko utzi zuela adierazi baitzuen. ETA da gaia. ETA fenomeno sozio-politiko armatua.  ETA edo dena delakoa, ez ETA soilik, alabaina.

Zer izan da baina, ETA? Hona arrapostu labur bat: 50 urteko espresio politiko bortitza, hamaika ildotan espresatua. Izerdia, odola eta malkoak isurarazia. Alde bitan ez ezik, hamaika aldetan barreiatua. Bost urte dira ETAk ez duela odolik isurarazten. Bizkitartean baina, izerdia eta malkoak ez dira eten. “Orain hasten da zailena” ziotson aitak alabari duela bost urte. Denborak arrazoia eman dio aitari, saiogileari. ETA, izenik izen, besteak beste, belaunaldi fenomenoa da. Saio hau lekuko.

Trantsizio ondorengo ETAtik gaur arteko ETAren porrotaz ari da saioa. Ez horretaz soilik, desobedientzia zibilaren porrotaz ere mintzo da. Hamaika esparru eta gai hizpide tarteko: 1970eko hamarkadaz oro har. Trantsizio politikoaz. Lemoiz zentralaren bilakaeraz, energia nuklearren aurkako mugimenduaz. Errenteriako fenomeno asanblearioaz. Gasteizko langileen aurkako sarraskiaz…

Nader y Simin, una separación filma hizpide harturik (fikzioaren ildoan) zuzendu zaio alabari saiogilea, baita horren ildoan ETA fenomenoaz bere aburua eman ere. Filmaren protagonistak iraniar familiako kideak dira. Nader eta Simin dira gurasoak, Tremeth berriz, alaba: “Protagonista nagusia”. Alta bada, eguneroko errealitatera etorrita, pertsonaia nagusia “legea” da. Halaxe uste du saiogileak. Filmeko pertsonaiek “Legearen aurrean” kokatu behar dute beren burua. Eta halaxe edo halatsu ETA fenomenoa protagonizatu duten hiru belaunaldiek ere. Hots, “legearen aurrean” jartzeko tenorea heldu da, heldu zaigu.

Zazpigarren heriotza aurkibidearen poema eta gutun bati baino ez diet aipu egin iruzkin honetan. Alabaina, saioa Juan Gorostidiren sorterriaren ondoan hasten da eraikitzen: Errenterian izan zen. Halaxe dio lehen atalak, edo halaxe ikusi dut neronek: Sorlekuak badu funtsa sorterrira bide egiteko, areago langilea izanez gero. Sortu, minez sortzen baita ezinbestez. Bigarren atalean datoz ezintasunaren arrastoak: kaltea, damua, konbertsioa, erreparazioa, fetitxeak. Oi fetitxeak!

Hondarrean Terra nullius-era heldu gara, inoren lurraldera iritsi ere. Errealitatearekin topo egin dugu bere hutsean: espazioa eta denboraren menpekoak bilakatuak.  Izan ere, “demokrazia eta askatasuna” xede, “akastunak! gara. Ideologia absolutisten fetitxeak. Gure historia berria hain krudela ez balitz, akatsak gaitz-erdi. Juan Gorostidiren bigarren saioan –saioa izan arren– hamaika dira protagonistak. Protagonista errealak, hala fede! Saioak berez –literatur ekimenaz ari naiz, oro har– itaunak ekarri ohi ditu, arrapostuak nekez.

Anartean, ongi etorri Zazpigarren heriotza saioa. Legearen aurrean jartzeko gogoeta zubia da saioa. Honelako edo honen antzeko isuria ekarriko duten  saioaz beste “hamaika” baletoz, hainbat hobe. Euskal Herria eta Beharrizan hitz kidekoak baitira, tamalez edo zorionez. Edo nik hala ikusi eta hala uste. Usteak erdi ustel! Ikusiak itsuski ikusiagatik ere!

P. S.: Zazpigarren heriotza irakurri ostean, inpresio bat, besteak beste: “Zazpi” edo “hamaika” bizitza ezagututa ere, pertsonok “hamalau” izan ohi gara betiere.

Urtaroak gainditzen dituzten hamahiru lore bitxi

2016-08-14  //  Musika  //  Iruzkinik ez

Alos Quartet Garden.

Alos Quartet Garden
They are Alos Quartet Garden dira.
Auto-ekoizpena (2015)
(13 kanta)

Alos Okzitania lurraldeko herria da. Quartet euskal laukote bat: Xabier Zeberio (Nyckelharpa, Kalimba, Kontrabajua…). Francisco Herrero: Biolina. Lorena Nuñez: Biola. Pello Ramirez: Cello. Garden:  lorategia, toki argia eta garbia.

Hitz horiek guztiek defini dezakete berezko izenik ez daukan disko hau. Alta bada, diskoak badu izana, beraz ipini diezaiogun izena: They are Alos Quartet Garden dira.

Alos Quartet Gardenek hamahiru lore bitxi ondu ditu. 2015 urtean plazaratu zuten, baina lore sorta ez da zimeldu. Musikari iaioak dira, hamaika plazetan trebatuak. Estudioko emaria duzu honako hau.

Urtaroak gainditzen dituzten kantak dira. Neguan entzun nituen estreinakoz, udaberrian gero, baita udaldian entzun ere. Eta bidaldiko larreak argituko dizkidate larrazkenean berriz ere.

They are Alos Quartet Garden dira.

Record-ik barik, lagunen lantegian ondutako lan oparoa da. Lau musikarik ez ezik, hainbat lagunen laguntzaz ondutako hamahiru lili-perla eskura dituzu garden honetan.

Letrak dakartzaten bi kanta ere bilduko dituzu Harkaitz Cano eta Silvia Iriondoren eskutik, Eñaut Elorrietaren eta Silvia Iriondoren beraren ahotsetan. Ez dira lorategiko harkaitz eta lore bakarrak horregatik, hamaika lagunek beren harri-lilia ipini baitute.

Arin-arin, baratxe-baratxe. Airez aire, uhinez uhin. Portuz portu, bizi eta geldo. Doinuz doinu, pausoz pauso. Lorategiz lorategi. Hostoz hosto. Dantzaz dantza. Jauzi eta segika. Ilargiak zure urratsei jarraika.

Kanten antologia biluzi aringarria

2016-08-09  //  Musika  //  Iruzkinik ez

Unai Elorriagak diskoaren liburutxoan idatzi legez, hiru zutabek eusten diote diskoari: hitzak, ahotsak eta gitarrak.

Mikel Urdangarin
MMXV
Elkar, 2105.
Zuzeneko 13 kanta.

Mikel Urdangarinen MMXV diskoa ez baduzu entzun, ene gomendioa duzu. MMXV 2015eko da, ez da sekula berant baina. Mendebaldarra duzu Urdangarin musikaria. Beno, Mikelek ez du aurkezpenik behar, ezagun da gure geografian, obra oparo osatu du musikari gisara.

Mendebaldarra dela erran dut, eta diskoa halaxe izan ere. Letrak, bereaz gain, gure mendebaldeko idazleek paratuak dira, egileok berben txirikordetan iaioak izaki: Unai Iturriaga, Gerardo Markuleta, Iñaki Aurrekoetxea, Kirmen Uribe, Jon Maia, Edu Zelaieta eta Mikel Urdangarin bera. Hagitz ederrak eta esanguratsuak dira kanten letra guztiak.

MMMV diskoak iragan 2015eko larrazken eta negu goxoa are modu gozoagoan iragaten lagundu zidan, Euskal Herriko bideetan gaindi autoz ibili nenbilela bereziki. Eta orain, berriz ere, udaldiko geldialdian, zornotzarraren kanten antologia antologikoarekin gozatzen ari naiz. MMXV izakari biluz aringarria begitandu zait.

Unai Elorriagak diskoaren liburutxoan idatzi legez, hiru zutabek eusten diote diskoari: hitzak, ahotsak eta gitarrak. Diskoaz adierazia hain ederto egin ostean, balio al du nire aldetik zerbait gehiago gehitzeak?

Hara, ene lotsarako, hitz labur samurrean:

Iraila heldu da, iraganeko tiro hots ankerrak dantzut. Euria ari du, eta nahi nuke amets baten bildu eta kiribildu, eta esnatzean, traba egiten didanaz mintzatzea. Maite dut oharkabeko hego-haizea, irailean gaua luzean zelatan dabilena, edertasun horizontalean etzanda gaudela. Ohetik altxatu naiz, amets eroak beratuz errutinaren aintziran.

Iskin honetatik idazten dizut: beirazko landare izan gura nuke irauteko. Borroka ei da gizalege, alta, gudarik eza ez da bake, ihesbidea ez da bide. Anek idatzi dizu Mikel, ez omen zara aldatu, gitarra astinduz ari zara kantari, beti legez. Zure akordeak eta letrak airean antzeman ditut berriz ere, zoriona jo dut begiz eta belarriz. Letra eta itsasoa batera doaz gure baitango lurraldeetan.

Zer gehiago esango adiskide kuttun? Hau mundu hau, argi eta ilun. Lortu duzu denok nahi duguna, eta neronek zu bezalako kantariaz gozatzeko zoria.

Zeruko giltzen menturan

2016-08-08  //  (B)literatura, (C)politika, Natura, Politika saioak  //  Iruzkinik ez

Abuztuaren 8a da. Aparteko egunik ez, ez bada, lau asteko opor edo laneko geldialdiaren erdira arribatu izana.

Lehen astean bizitakoaren irudi batzuk ekarri ditut hona, blogara, besterik ez bada, buruan egiten hasia zaidan herdoila uxatzeko.

Halaber, iragan berriko testuekin lotura pare bat egiteko –eta lotan lagatako egoa iratzartzeko, hor nonbait–.

Aran bailaran geundela, mendian gora hatsanka –eta zeruko giltzen menturan, egiari zor–, bere izena aipatuko ez dudan irakurle baten mezua heldu zitzaidan:

Zorionak, Leonardo Paduraren liburua gomendatzeagatik!

Duela hilabete batzuk irakurri nuen eta fikzioarekin –fikzio historikoarekin– berradiskidetu ninduen.

Gaizki ere pasa nuen, tarteka orri batzuk bazterrera utzi behar izugarrikeriak jasan ezinik. Insomnioren bat ere eragin zidan.

Eta begiak ireki PC-koen jokabideez [Zeruko giltzen menturan ibilitakoak horiek ere. Kortxete arteko lerro hau nirea izaki], eta abar….

Ondo pasa uda!

Hona testu horrekiko –El hombre que amaba a los perros hizpide– lotura, baita Joseba Sarrionandiaren Lapur banden etika ala politika liburuaren iruzkinaren amaieran liburuari eginiko aipua.

Aran haranean gora ibili ginen, euskaldunon arrastoan eta zeruko menturan.

Nils Andersson: “Frantzia demokrazia da, baina ez da koherentea”

2016-08-04  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Nils Andersson goxo eta adeitsuarekin. Arg: Dani Blanco.

“Baduk hamairu” betiere: mundua orroz zazpi atetik garrasiz, zazpi harri isil biluzik, hamalau herritar hutsetik oihuka ari.

Nils Andersson-en esaldi esanguratsuak:

1/ – Orain gerraren jokoa Sirian dago. Gerra inportantea da mendebaldarrek tokiko diktadorea atxiki nahi dutelako, gotorleku bat nahi dute, aseguratu nahi dute estatu indartsu bat erregioa kontrolatzeko.

2/ – Libiak jokatu zuen rola eta gaur egun Turkiak jokatzen duena antzekoak dira. Turkiak Europarako irteera kontrolatzen du.

3/ – AEBek Iraken egin zuten akatsa bera egin dute orain Sirian. Orduan, Irakeko Guardia Errepublikaren (Sadam Husseini fidelak) ofizialak baztertu zituzten, babestu ordez. Erretretako ordainsari gabe geratu ziren. Militar horietako asko Daesheko armadan daude gaur egun.

4/ – Bin Ladenek ez omen zuen Kalifa nahi, ez zegoen Kalifaren estrategiarekin guztiz ados. Daesh-ekoak Kalifaren estrategiaren alde daude guztiz. Al Qaeda inperialismoaren aurkako mugimendu da. Daesh mito musulmanaren zabalkundearen proiektua da. Estrategian dute diferentzia, ideologikoki ez hainbeste.

5/ – Frantzia demokrazia da, baina ez da  koherentea. Kolonialismoaren ondoren, Aljeriak asko markatu zuen Frantziaren inkoherentzia. Frantziar demokraziaren ideala emankorra da, baina kolonialismoak ez dio utzi demokrazia sanoa garatzen.

6/ – Aljeriakoa islamismoa ulertzeko lagin moduko bat da. Daesh ulertzeko Kalifa ulertu behar da. Kalifa-herria Estatu Islamista da, ez dauka mugarik. Erregio batean finkatuta dago bereziki, Siriako zati batean eta Iranen oso zabalduta dago. Gainera, tokiko estatuetatik at dago, nazioen gaindikoa da.

7/ – Xelebrea da Frantziaren jarrera, ez da errealista. Okerrena da Siriako gerra Libiakoaren ostean heldu izan dela, hango errebolten ondoren. Libiako gerra gaizki amaitu zen, NBEk ebazpena eman zuen, baita Frantziari interbenitzeko eskubidea eman ere, baina frantziarrek ez dute errespetatu hitzarmena behar bezala.

8/ – FISek (Salbaziorako Islamiar Frontea) Aljerian boterea hartu izan balu, demokraziaren porrota litzateke, Europako demokraziaren akabera. Aljerian gertatua aintzat hartuz gero, demokraziaren absolutismoa nagusitu da nolabait. Halaber, sozialismo sobietarraren  porrota ere aipatu behar da.

9/ – Charlie Hepdoko azal batean Kristoren karikatura agertu zen. Katolikoek protesta egin zuten, ongi, legitimoa da. Jendarteak protesta onartu zuen. Ordea, arabiarren protesta ez da onartzen. Charlie Hepdoko kideen hilketak ez dira onargarriak, baina horren atzean dagoen arrazoia ulertzen saiatu behar da.

10/ – Sozialismoak irabazi zuen Errusian edota Txinan, baita Albanian eta beste herrialdetan ere, baina demokrazia ez zen garatu, erregimenak indartsuak zirelako. Hasieran, jendeek modu naturalean onartu zuten sistema edota erregimenaren gogortasuna

11/ – Mendebaldeko inperioaren amaiera bizitzen hasi gara. Hori faszinantea da. Gure mundua bost mendetan garaile izan da, menperatzailea. Azken bi mendeetan krisian egon da, orain desordenuaren mendea heldu zaigu.

12/ – Sozialistek galdu ezin duten ikuspegi bat dago: demokraziaren eta gizakien eskubideak. Sistema sozialistak horien eredua izan behar du, baina ez da eredua izan, alderantziz.

13 – Frantziako Errepublikaren ereduarekiko jarrera sinpatikoa eta miresgarria izan da orain arte, baina gainbehera doa. Arrazonatzeko modu zaharkituak dira, mendebaldarrok ez gara ohartu beste mundu bat sortzen ari dela.

Aljeriako torturak salatzeagatik Suitzatik kanporatua izan zen gizona

2016-08-03  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Nils Andersson suediarra, Donibane Lohizuneko etxean (Dani Blancoren argazkia).

Nils Andersson suediarrarekin solasaldia luzea izan zen, emankorra oso. Berarekin solastatu ondoren –udaberrian–, jihadistek Frantzian atentatu odoltsu gehiago egin dute.

Hona Larrunek dakarren gaira eta politologo honengana hurbiltzeko  hainbat zertzelada:

Aljeriako torturak salatzeagatik Suitzatik kanporatua izan zen 1962an. Hona hemen, bere bizitzaren paradoxetako bat:

– Suitzatik Belgikara joan zen kanporatua izan ostean, handik Suediara, suediarra zelako. Ez zen suediarrez mintzo alabaina: “Nire herrialdea zen, baina ez zen”, erran digu solaskideak. Hogei urteren ondoren, Suitzan sartzeko debekua bertan behera geratu zen: “Lagun suitzarrek itzultzeko eskaera egiteko esan zidaten. Nik ez neukan asmorik, ez gogorik. `Mea culpa onartu gabe’ esan nien”.

Estatu Islamikoa (ISIS edo Daesh ) da landutako gaia. Ez bakarra, horregatik. Islamismoa eta jihadismoa ulertzea ez da samurra, bere baitan –edo inguruan–  biltzen diren ideologiak eta ildoak ere ez. Salafismoaz, adibidez,  hauxe erran zigun Nils Anderssonek:

– Salafismoa Saudi Arabiako ideologia da. Ideologia hori Wahhabismotik dator. Horregatik hainbat herrialde arabiarretan ez du eraginik, ez du funtzionatzen. Qatar, adibidez, ez dago ados. Qatarren sunitak dira, Saudi Arabia ez bezala. Osama Bin Laden hortik zetorren. Saudi Arabian salafistak Wahhabisetik datoz, eta botere arabiarrak ez ditu maite. Hala ere, ez dute “ni wahhabis ez-salafista naiz” esaten ozenki. Islamistek diskurtso musulmana gordetzen dute oro har.

Hona, Larrun honetara igotzeko xendra batzuk:  

– Mendebaldar inperioaren amaiera bizitzen hasi gara.
– Sirako gerra inportantea da mendebaldarrek tokiko diktadorea atxiki nahi dutelako.
– Frantzia demokrata da, baina ez da koherentea.
– Estatubatuarren estrategia Europa mendebaldetik Europa ekialdera desplazatu da.
– Israeldar lobbyak gogor trabatu du Barack Obamaren politika.

Joseba Urrosolo: “Borroka hasieran zuekin ginen eta egun ere zuekin gaude”, esaten digute askok

2016-07-08  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Pasaiara itzuli da 35 urte ondoren. 16 urte  klandestinitatean eta 19 espetxean iraganda. San Pedron bildu ginen. Argazkia: Dani Blanco.

ETAko kide eta preso ohi Joseba Urrusolo Sistiagarekin izandako solasaldiaren hainbat pasarte gehigarriak dituzu hauek:

Euskal Preso Politikoen Kolektiboa uzteaz

Kolektiboa [EPPK] uztea, askatasun pertsonala berreskuratzea izan zen, oso garrantzitsua. Askeagoa zara, baina egoera berri eta zailago bat bizi duzu aldi berean. Disidente batzuk Kordokako kartzelan ginen, ez genekien hurrengo urteetan nola egingo genuen bidea, urte piloa baikenuen oraindik barruan egiteko. Ez da kalean bezala. Barruan Kolektiboko kideekin jarraitzen duzu bizitzen, teilatu beraren pean, ez da erraza. Baina, adierazi nahi duzuna azaldu ahal izateko “askatasun” hori hartzea gauza handia da.

Presoak eta hedabideak

Kolektiboa utzi ondoren, Espetxe sistemaren eta Kolektiboaren artean geratzen zara. Bi aldeek erabili nahi zaituzte. Komunikabideek presoak erabiltzen dituzte. Komunikabide handiek, batez ere horiek, zailagoa jarri dute presoen egoera. Presoen arteko edozein diferentzia zatiketa bezala planteatu dute beti. Izenburu sentsazionalistak bilatzen dituzte etengabe. Noski, barruan zaudenean ez duzu horrelakoak agertzea nahi izaten. Hedabide boteretsuek gatazkaren egoera normalizatzen lagundu beharrean, zailago jartzen dute.

Ipar Euskal Herrian lehenik eta Frantzian preso ondoren

Hainbat urte eman nuen Iparraldean. Iparraldean beste pentsamolde bat dago, ezker abertzalean ere bai. Gure garaian, Hegoaldean, ezker abertzalea HB inguruan mugitu zen, Iparraldean ezker abertzalea Abertzaleen Batasuna eta Batasuna bilakatu zen. Eta Batasuna ez da gehiengoa izan. Hango mentalitatea ezberdina izan da. IK-ko presoek bide legala jorratu zuten, eta bide legal horretan baldintzapeko askatasunean atera ziren batzuk, espetxe-baldintza guztiak beteta. Konfinamenduak ere onartu zituen hainbat presok. Gabi Mouescaren eta Filipe Bidarten kasuak hor daude, adibidez.

Demagun, planteatu ezazu garai batean, ETAko preso bat Badajozko ez dakit zein herrian bizitzea. Ezinezkoa zen. Amore ematea zen. Traizioa. Aldiz, Frantzian ETAko presoek bide legalak baliatu dituzte, eta urratsa normaltzat jotzen zen edo zuten. Josu Urrutikoetxea Frantziako presondegian egon zenean lan egiten zuen. Horren bidez espetxe onura batzuk lortu zituen, eta hango zigorra laburtu. Espainiako kartzeletan berriz, ezin genuen lan egin, Kolektiboak debekatuta. Kolektiboaren izenean ezin duzu lan egin gaur egun ere. Frantzian, gaur egun, Kolektiboko preso askok lan egiten du normaltasunez. Espainiako kartzeletan onartu diren onura bakarrak ikasketak egitea eta hauen bitartez lortutakoak dira. Adierazgarria, ezta?

Iparraldean bizi izan nintzenean Abertzaleen Batasunaren (AB)  inguruan ongi sentitu nintzen. Adibiderako, behinola, IK-k Ildo batean adierazi zuen, Euskal Herriak hiru markoen bidez egin behar zuela aurrera. IK-k hori adieraztea oso pozgarria izan zen niretzat. Gure munduan –erakundearen  [ETA] eta iheslarien inguruan– ikaragarrizko kritikak izan ziren.
Zer dela eta? Niretzat ulergaitzak ziren euren jarrerak. Nik ABko eta IK-ko jokabideei arrazoia ematen nien. Iparraldeko egoera, baita Nafarroako egoera ere tarteko, ez zegoen bultzatu zuten estrategia aurrera eramaterik. Gaurdanik begiraturik, denborak arrazoia eman dio ABri eta bere inguruko abertzaleei.

Esate baterako, guretzat, preso disidenteentzat, Mugerren 2009ko urtarrilean Demoak mugimenduak egin zuen agerraldia urrats eta aldaketa adierazgarria izan zen. Demokoek bazegoela beste bide bat urratzea eman zuten aditzera, Hegoaldean onartu eta landu ez zena. Dena den, egiari zor, jende askoren esker oneko hitzak  jaso ditugu eman ditugun urratsengatik: “Animo, ados gaude”. Askotan, “borroka hasieran zuekin ginen eta gaur egun ere zuekin gaude” esaten digute. Horietako asko ezker abertzalekoak dira. Noski, badira gutxi batzuk jarrera horietatik aparte. Oro har, jendartea presoen gaiarekin erabat jota dago, jende gehiena etsituta dago.

Jean-René Etchegaray: “Bide egokian ari gara”

2016-06-10  //  (C)politika  //  Iruzkinik ez

Jean-René Etchegaray politikari zentrista  (Demokraten eta Independenteen Batasuna) Batera plataformako kidea da. Argazkiak: Dani Blanco.

Beskoitze, 1952. Abokatua. Baionako auzapeza da 2014tik. Euskal Herriko Hautetsien Kontseiluko presidentea. 1995etik Axuanta; Jean Greneten lehen axuanta izan zen. Aturri Euskal Kosta Herri Elkargoko presidente ohia.

Baionako Jean-René Etchegaray auzapezarekin luze jardun genuen, baita iraganeko kontuez mintzatu ere. Hona, solasaldiaren sarrerako pasarte bat:

Aturri Euskal Kostako Herri Elkargoaren presidentea izatea eta Hautetsien Kontseiluko presidentea izatea ez ziren partekatu ezinak niretzat. HELEP delako proiektua aitzinarazteko manera bat zen. Alabaina, Aturri Euskal Kostako kideek, nik Euskal Herriko interesei lehentasuna ematen niela pentsatu zuten, Euskal Herriaren proiektua [Iparraldea] gure hirigunearen aitzinetik jartzen nuela. Nik ez neukan eta ez daukat iritzi bera. Nire aburuz, Aturri Euskal Kosta elkargoa Euskal Herriaren bihotza da. Hiri aglomerazio honetan 130.000 biztanle gara eta [Ipar] Euskal Herri osoan 300.000. Begi-bistakoa denez, guk funtzio nagusia joka dezakegu gure lurraldean.

Interesen gatazka egon da, baita kontraesanak ere. Beraz, nahiago izan dut dimisioa ematea, arrisku hori hartzea, HELEPren proiektua lasaiago aurrera eramateko. Ez zen erraza izan, baina hautua egin behar izan nuen. Banuen alderantziz egitea, Hautetsien Kontseiluaren presidente kargua utzi eta Aturri Euskal Kostako presidentzian jarraitu. Nire kideek ez zuten gaizki ikusten ni tokiko elkargoaren buru izatea. Haiek bat edo bestea, nihaurek aukeratzea nahi zuten. Nik egin dut aukera.

Ohartu naiz zailtasun bat sorrarazten ari zela gure artean, beste hiriko politikari kideek eta nik ez baikenuen ikusmolde bera Euskal Herriaren etorkizunari buruz. Nik HELPren (Herri Elkargo bakarra) aukera ezin genuela galdu pentsatzen dut, besteek ez zuten horrela ikusten. Geroan baina, herri etxeetako hautetsien bozen emaitza ikusita, nire jarrerak Euskal Herriko hautetsi gehiengoaren ikusmoldearekin bat egin duela ikusita, bide egokian ari garen seinalea da.

Canon-aren obturadorea sakatuta geratu zitzaion eskritorea

2016-06-03  //  (A)iruzkin literarioak  //  Iruzkinik ez

Harkaitz Cano lasarteoriotardonostiartua, Beti oporretan liburuaren aurkezpen egunean.

Beti oporretan
Harkaitz Cano
Susa
Behinola, Harkaitz Cano gaztea oporretara joan zen –nerabezaroan alegia, Cano gaztea baita, idazle gazte zaildua–, eta bere Canon kameraren obturadorea sakatuta geratu zitzaion betiko. Harrezkero, kamerarik ezean, zentzumenak lagundu dio hitzen tempoa eta argitasuna zehazten.

Zentzumenak garatu ditu Canok: bere-berezko dastamena, entzumena, ikusmena, ukimena, usaimena… Taxuz idaztera, horiexek lantzea baitezpadakoa baita. Oporretan gure zentzumenek bestela erreakzionatzen dute. Haatik edo hargatik, “mendebaldarrok” beti oporretan gaude. Eta egon gabe ere, oporretan bageunde legez bizi gara. Oporretan gaudenean nahiz ez gaudenean, antzean erreakzionatzen ote dugun inpresioa bizi dut.

Hamalau narrazio, mendez mende, mendebaldarrak, baldarrok hamalu.

Hamalau narraziok osatzen dute Beti oporretan. Protagonista denetarikoak dira berauetan. Badira handiusteak, arroak zein pijoak, badira umilak eta antzaldatuak. Errealak diren fikziozko protagonistak badira ere, Danubio mekanikoa ipuineko Angel Merkel pertsonaia, adibidez. Ipuin kutsuko narrazio gutxi dagoela erranen nuke. Denak ez dira oporretan girotuak hala ere, opor giro anitzekoak dira, eta oporren mitoa itotzen dute sarritan. Beti oporretan bizi den jendarteak ezin du hagitz sanoa izan.

Lehenbiziko kontakizuna, Arrokarik altuena, inozentziaren hausturaren lekukotasun paregabea da. Erorikoa zanpez izaten da, eta urradurak betirako durduzatzen ditu haurraren gogoa eta egoa. Bigarrenean, Igerilekua narrazioan, pertsonaiek “bukatuko zirela zekiten gauzak nolabait iraunaraztea” nahi dute, edo horretara jokatzen dute. Mendebaldarron bizitza gailu bat da engoitik, Polaroid kamera nola. Haurtzaroko idealizazioa etxeko igerilekuan ito ahal da. Hirugarrena, Ospakizuna delakoa, heldutasun bidean, ospea eta opagaiak ospakizunetan urtu daitezkeen istorio eta isla da. Helmugara “heldu izana”-ren ordaina.

Sapore di sale ipuin antzaldatuan, printzeak ez dira ageri itsas urdinaren zerumugan. Zoroen festa da bizitza. Bizitzaren eromena oporretara eraman ohi da, oporrak bizitzaren ezin eramanaren irlak dira. Ipuinaren gatz zaporea, zapore gaitza da. Maiatzaren 1eko zubia, berriz, narrazio gur-etarra da. Eta horregatik, internazionalista ere bai. Parien gogoa jaitsarazi ez ezik, euskaldunon libidoa apalarazi dezakeen narrazioa. Arrazoia eta sentimena, platerkada bakarrean. Erreka narrazioa ere, oso gutarra da. Euskalduna, hots. Gure barne erreka ez da jario orekatua, ez horixe.

Boeing 767 narrazioa, horixe bai ipuina! Baina ez da Alibaba eta 40 lapurrak. Ipuin erreala da, egungoa, alajainkoa. Jainkoa krudela izaki alajaina. Bizitza nola oporra pasaia da. Pasaia nahasia Boeing 767 delakoarena. Suedia ez da dirudiena irakurtzean, opor ipuinen erdialdean zaude jada, opor mundu honen hainbat meridiano pasa dituzu jagoitik. Orain arte irakurria zoragarria izan dakizuke. Edo ez. Zuri dagokizu interpretatzea. Dena den, Ingrid pertsonaiak arrazoi ei zuen: Suedia ez zen zirudiena. Ezta oporrek ere.

Mendebaldarrok beti oporretan pentsatzen, eta hegoaldearrak gu imitatzen!

Hurrengoa, Safaria, zortzigarrena izan arren, ez da istorio biribilena, oporren antipoden lekukotasuna da. Hala ere, komeni da oporretan gaudela sinestea. Oporra pasaia ludikoa baita. Oporra jokoa da. Ez dezagun fedea gal. Ikea Crucifixion narrazioan, Kristoren gurutze bideko bederatzigarren geldialdian nola, aireportuan, etxerako bueltan (Boeing 767 abioiko pasaiaria izaki betiere)  badago bisitatutako hiriari buruzko gida-liburua erostea, eta oporren narrazio xarmangarria lagunei eskaintzea. Mendebaldean ez dago oporraldirik protagonismorik gabe. Eskertzeko da horregatik, Cano idazle eskribauak Danubio mekanikoa kontakizuneko protagonista Angela Merkel gutako edonor izan gaitezkeela sinestarazi izana. Oporretan, fedea funtsezkoa dela jakin arren.

Edozein apartamenduko giltzak etxeko giltzak bihurtu ditugu mendebaldarrok. Halaxe irudi Etxeko giltzak narrazioan. Baldarrak gara gero mendebaldarrok, hainbeste mende munduan jada, eta latza da Burger King bilakatu garela ohartzea.

Kontakizun guztiak ez dira zapuzgarriak, ez osotoro behinik behin. Belaontzia delakoaren protagonistak hiru dira: Anneli, Sandro eta Telmo. Lehen biak bikote dira. Sandro ez da Anneliren senarra horregatik. Senarra beste bat da. Annelik uste zuen Telmok ez zuela belaontzia inoiz bukatuko. Alabaina, ontziaren azken errematea egin gabe ere, hirurak itsasoratu dira. Hegazkinetan bezala, itsasontzietan ere arrisku gehien izaten da istripurik  izateko. Arriskuak arrisku, beti badago norbait bizitza eta oporrak antzekoak direla erakusten duen rola jokatzeko. Protagonistaren rola betiere.

Izar ozenak narrazioarekin biribiltzen da liburua. Nahiz eta jakin zirkuluaren koadratura ezinezkoa dela, hala nola liburu bat borobila izatea. Ez gara bakarrik literaturari esker bizi, naturari beha eta so ere bizitzen gara. Dirdiz egiteaz gain, izarrak ozen mintzo direla ohartu behar dugu. Cano aspaldi jausi zen harkaitzik garaietatik. Neronek berriz, ezer gutxi dakit Cortazar edo Carver idazleez, haien obrak apenas ezagutzen baititut. Horregatik segur aski, nekez eta herabeki ekin diot iruzkin hau idazteari. Behin ez ezik bitan irakurri dut liburua, beti oporretan ibiltzetik “egunero arruntean” ibili ahal izateko.

Amaitzeko: kontraste anitzeko jendartea da mendebaldarrona, eta halakoxe ere da Harkaitz Cano. Bere-berez nabaritzen den eskritorea.