Leihotik ihesi
root@apen:/# echo "blog hau Ez da teknologia albistegi bat"

Argiaren Telegram kanalera harpidetuta bazaude, jakingo duzu hilaren 13an Instagramek, bere burua biluztasunaren aurkako terminoetan babestuz, Joxe Arregiren torturen irudia zentsuratu zuela. Torturak gertatu eta berrogei urtetara. Otsailaren hasiera zaila izan zen, digitalki aztertuz, Hala Bedirentzat ere. Maiteminduen eguna baino bi egun lehenago, Youtubek Hala Bediren kanala itxi zuelako. Zorionez, berreskuratu egin dute.

Ez da herri mugimenduak nagusiaren hedabideetan zentsura jasaten duen lehen aldia. Azkena ere ez da izango.

Gauzak honela, bi albiste hauek aukera paregabea eskaintzen didate bi gai jorratzeko: lehenengoa, sarean sartzen ditugun materialei buruzkoa. Bigarrena, partidak beste batzuen etxean jokatzeari buruzkoa.

Materialei dagokienez, askotan pentsatzen dugu Internetera igotzen duguna betiko geratuko dela hodeian-edo. Aktibista asko ezagutzen ditut, adibidez, Youtubera bideo bat igo ondoren disko gogorrean gordetzen ez dutenak. “Fitxategia Youtuben dagoelako”. Akats larria iruditzen zait. Ezin dugu beste batzuen esku utzi (Youtube, Dropbox, Google Drive…) geuretzako garrantzitsua den material hori. Zer gertatuko litzateke zerbitzua eskaintzen duen enpresak berau ixtea erabakitzen badu eta horren kopiarik ez badugu? Imajinatzen duzue Hala Bedik bere material grafikoa lokalean gordeko ez balu, zelako putada izango litzatekeen Gasteizeko herri mugimenduarentzat Youtubek kanal hori ixtea? Hondamendia.

Bestalde, beste pertsona batzuen etxean jokatzeak, de facto joko-arau batzuk betetzera garamatza. Normalean arau horiekin ados ez bagaude ere. Instagramera igotzen diren argazkien biluztasuna neurtzen duen algoritmoaren kasua jende askok kritikatzen duen arau horietako bat da. Eta argi dago kritikagarria dela, baina oso gutxitan lortu dugu Silicon Valley-ko erraldoi teknologikoek (ez ahaztu Instagram Facebookena dela eta Youtube Googlena) herri mugimenduaren eskaerei kasu egitea.

Bide oso interesgarria daukagu esploratzeke. Kolektiboa. Autogestionatua. Guk geuk eskaini behar ditugu guk geuk behar ditugun zerbitzuak. Baina ez dut esan nahi Argiak bere Pixelfed edo Hala Bedik bere Peertube muntatu behar dutenik. Esan nahi dut, arlo digitalean ere, elkar-laguntza sareak ehundu behar ditugula, eta sare horiek, komunitatearen mesedetan jartzen baditugu, burujabetza kolektiboa bermatuko lukeen ariketa bat egiten egongo ginatekeela. Eta ertz horretatik eutsi behar diogu burujabetza teknologikoari ere. Burujabetza teknologikoaren helburua ez delako software librea erailtzea, baizik eta herri mugimendua ahalduntzea. Guk geuk adosteko bete nahi ditugun joko-arauak. Malguak izateko. Geure etxe propioa sortzeko.

Argi dago doako zerbitzu bat erabiltzea baino deserosoagoa izango dela. Asanbladak, arauak sortu, taldeak dinamizatu, softwarea martxan jarri, ekonomikoki bideragarriak izateko moduak bilatu, autogestiora heldu… baina gaztetxea okupatzen dugunean ere, erosoagoa izan liteke lan hori hartu ordez parkean pipak jatea. Baina autu politiko kontzientea egiten dugu. Gauza bera egin behar dugu maila digitalean.

Uler dezagun burujabetza teknologikoa zaintza digital ariketa gisa. Teknologia gaur egun, bere horretan, borroka esparrua delako.

Trumpak: Trump-ek neure buruari egiten dizkion tranpak.

Nik, egia esan, irakurri ditudan hainbeste gauzarekin erabat galdu dut haria. Lehenik eta behin, Huawei eta 5G-rekin hasi zen, eta erabaki batzuk hartzera behartu zuen Google. Ondoren, beste mamarratxada batzuk egingo zituen hor nonbait eta orain Txinatik datorren guztiaren aurka doa, Tik-Tok eta Wechat gisako app-ak barne.

Aplikazio indibidualak zigortzea eta aplikazio horien zuzendaritzak kudeaketa estatubatuar, edo herrialdeari dagokion, bat onartzera behartzea ez da irtenbide bat. Akaso dirudunentzat bai, baina herritarrontzat ez. Esango nuke Trump-ek ondo dakiela hau, horregatik egiten dizkio trumpak neure -eta zeure- buruari.

Ez zait argi geratu noiz itzali zuten PRISM.

Tik-Tok erabiltzaileen datuak biltzen ditu? Noski baietz. WeChat erabiltzaileen datuak biltzen ditu? Noski baietz. Txinako edozein aplikaziok biltzen ditu erabiltzaileen datuak? Noski baietz. Tik-Tok-ek Instagram-ek baino datu gehiago edo Wechat-ek Whatsapp-ek baino gehiago biltzen ditu nork bere erabiltzaileen artean? Ezin dut esan baietz, noski, baina ez dut uste oso oker ibiliko naizenik esaten badut datu-bilketa Txinako arerioena baino askoz etikoagoa izango ez denik. Benetan kezkatu behar nau nire datuak txinara joateak? Estatu batuetara joatea kezkatu beharko nindukeen beste. Ez gehiago, ez gutxiago.

Estatu Batuak ez dira askatasunaren ordezkariak.

Trumpek ezpata askatzea erabaki du eta Estatu Batuetako aplikazioetako txinatar arerioei aurre egitea, horretarako pribatutasunaren eta subiranotasun nazionalaren komodina (edo komedia) erabiliz. Gaizki ulertutako subiranotasun nazional paternlista bat, dena aipatze aldera.

Oraintxe bertan, erronka garrantzitsu baten aurrean gaude. Gizarte gisa aurre ez egitea erabaki dugun kontu sakonei arreta jartzen hastea. Laburrago esanda, plataforma digitalak arautzea.

Inork ez digu tranparik egingo. Ezta ileordea ondo itsatsita duen horrek.

Ezin dugu ahaztu, gehienetan gertatzen den bezala, arazoa ez dela teknikoa, baizik eta politikoa eta ekonomikoa: gaileten munstro bat sortu dugu. Aplikazio horiekin sortzen ditugun datuak bildu, aztertu, egituratu eta dirutan errentagarri bihurtzen dituen app-ekonomia edo kappitalismo berria. Kasurik onenean, datu horiek iragarki gisa merkaturatzen dituzten enpresei salduko dieten gaileten munstroak. Batez beste, aplikazio batek erabiltzaileen datuak bost enpresatara bidaltzen dituela esaten dute zenbait ikerketek, eta egunero-egunero erabiltzen ditugun aplikazioen ehuneko handi batek hamar tracker baino gehiagotara bidaltzen ditu gure datuak.

Eta berdin dit Tik-Tok edo Wechat edo Instagram edo Whatsapp deitzen diren.

(Txinara edo Estatu Batuetara bidaiatu gabe, Euskal Herrian garatzen diren aplikazioen inguruan ere, egunen baten, hitz egitera ausartu beharko naiz. Badago zer aipatu eta!).

Mundu guztiak erabiltzen du Youtube. Nik dakidanez, pertsona batzuk ezin dira bizi bera gabe. Erabili nahi ez dugunok ere, gauza batengatik edo beste batengatik, astean behin, gutxienez Googlen plataforma horretan bukatzen dugu. Dela politikariren baten esku-hartzea ikusi nahi dugulako, dela zerbait egiteko manual bat jarraitu nahi dugulako, dela gure talde gogokoenaren azken bideoklipa iritsi zaigulako. Input asko.

Baina, gutxienez, Youtubek gugan duen eraginaz jabetu beharko genuke.

Gauza jakina da, gizarte-sare digitalak erabiltzen ez dituzten askorentzat ere bai, sare horietako ahalegin handienetako bat haiekin gero eta denbora gehiago egotea lortzea dela. Youtube ez da salbuespena. Ziur nago askotan galdu egin zarela bideoen alboko barran, Youtubeko algoritmoak aulkiari itsatsita egon gaitezen proposatzen digun eduki zerrenda amaierarik gabeko horretan. Niri sarri gertatu zait.

Eta zerrenda hori osatzen duen algoritmoan dago gakoa. Oso ezaguna da Trump efektua, edo Youtubek eragin handia izan zuela Brasilen eskuineko igoeran eta herritarren erradikalizazioan. Sare sozialek herrialdeen egoera politikoan duten eraginaren bi adibide baino ez dira, agian ezagunenak. Psikologoetan dirutza inbertitzea, eraginkorra ei da haientzat. Zenbat eta gorroto gehiago sustatu gugan, orduan eta denbora gehiago egongo ei gara haiekin.

Okasinte hutsak garelako akaso?

Vox efektua ere aipatu nezake, baina ez dakit bide horretan Youtubek eragin handia izango ote zuen. Twitterrek eta Facebookek bai, argi dago.

Azterlan batzuek, esaten ari naizena ez ezik, aipatu besterik egin ez dudan honen sakontasuna ikertzen hastea ere bermatzen dute. Baliteke Youtubek sinetsarazi nahi izatea bere algoritmoaren programazioak ez duela sustatzen edukiaren erradikalizazioa, baina gero eta pertsona gutxiagok sinesten dugu.

Atzo bertan, Mozilla Foundation-ek plugin berri bat aurkeztu zuen Firefox-entzat, Youtube Regrets Reporter. Mozillari horrelako bideoen berri eman ahal izateko. Konspirazioak, erradikalizazioa, gorrotoaren sustapena… plugin horren bidez berauek salatzera gonbidatzen gaituzte. Youtubeko algoritmo erradikalizatzailearen programazioan ikertzeko, frogak biltzeko eta eragina izateko itxaropen hutsarekin.

Nik instalatu dut dagoeneko.

Onartuko didazue Covid-19aren inguruan txapa pixka bat ematen jarraitzea. Establezimendu batzuek “gerra koronabirusari aurre egiteko” lemapean hartu duten neurri konkretu bati buruz. Izan ere, konfinamendua hasi genuenean, ez ziren gutxi izan, gerra-terminoa birus baten aurka erabiltzea asmo txarrez egina zela ohartarazi ziguten ekintzaileak. “Gerran eta maitasunean denak balio du” esaten ei dute, ezta? Jakina, ezetz. Ez kasu batean ez bestean.

Joan den asteko artikuluan, aurreratu nizuen bezala, establezimendu batzuk kamera termikoak ezartzen ari dira koronabirusari gerra partikularra irabazteko. El corte Inglés zen haietako bat eta, antza denez, ez da bakarra izango. Artikuluaren azken paragrafoan, AEPDk gaiari buruzko iritzia eman zezakeela aipatu nuen. Dagoeneko emana zuela ohartu gabe. Baina utz dezagun hori aurreragorako.

Munduko Osasun Erakundeak tenperatura-eskaner hauen buruzko iritzia eman du. Ez bakarrik kamera termikoen inguruan, baita zenbaitek egin nahi dizkiguten tenperatura-neurketei buruz ere; adibidez, autobus-geltoki batzuetan. Lehenik eta behin, esaten digu kamera horiek sukarra duten pertsonak bakarrik detekta ditzaketela, sukarra oraindik garatu ez dutenak (infektatutako pertsonek 2 eta 10 egun bitarte behar dituzte sukarra izateko), jakina, ezin dira detektatu. Oso interesgarria iruditzen zait asintomatikoen gaia koronabirusaren detekzioan. Hain zuzen, irakurri dut koronabirus frogetan positibo ematen duten 4tik 3 asintomatikoak direla. Portzentajerik moderatuenek %43 asintomatikoak direla adierazten dute. Oso interesgarria iruditzen zait establezimenduak kamera-termikoz betetzea detekzioaren eskusarekin, kasurik onenean 10 kasutik 4 detekta ditzagun. Kasurik okerrenean… egin kalkulua.

Lehen esan dudan bezala, sukarra bera ez da COVID-19 edo gaixotasun jakin baten adierazle. Gaixotasun askoren sintoma da, eta ez bakarrik gaixotasun infekziosoena. Oso beharrezkoa iruditzen zait espezifikazio hori egitea, are gehiago kontuan hartzen badugu kamera termikoen neurriek ez dutela bermatzen sintomarik gabeko edo sintomatologia arineko pertsona kutsakorrik ez pasatzea. Hala ere, tenperatura-neurketan positiboa ematen dutenak kriminalizatzea bermatzen duela uste dut. Eta, era berean, guztion kontrako kontrol sozialeko aparteko neurriak hartu ahal izatea bermatzen dute, nire ustez datuetan oinarrituta inolako justifikaziorik ez dutenak.

Nahiz eta aditu askok, nik irakurri ditudanak askok behintzat, uste duten neurketa horiek erabilgarriak izan daitezkeela, dendetako jabeek sintoma hori interpretatzeko gaitasunik ez izatea garrafala izan daiteke, eta pribatutasunerako eskubidean ahultasun asko eragin ditzake (besteak beste).

Gorputzaren tenperatura eta balizko sukar sintoma osasun datu bat da, eta ezin da arinkeriarekin tratatu. DBEOn, aurreko artikuluan esan bezala, informazio mota horrek babes berezia du.

Eta puntu honetara iritsita, AGPDren gaira itzuliko naiz; izan ere, erakunde horren arabera, tenperatura hartzea “eragin bereziki bizia” du eragindako pribatutasun-eskubideei dagokienez. Eta dagoeneko, nork baloratuko du “eragin bereziki bizia”? Ba norberak hausnartu beharko duela ematen du. Baina balorazioan kontuan hartu beharko zenukete datu hori ez dela bakarrik osasun datu bat, baizik eta datu horretatik abiatuta pertsona batek gaixotasun bat duela edo ez duela ondorioztatuko dela. Horrek, dendetako jabeek sintoma hori interpretatzeko gaitasun ezarekin batera, panorama jakin baten aurrean uzten gaitu. Nire ustez, Streanger Things-ekoa baino beldurgarriagoa.

Eta bai, onartzen dut, egia da gorputzeko tenperatura beste balioren batekin lotzen ez bada, ez duela nire nortasuna adierazten. Baina, hasteko, nire pertsona estigmatizatzen du.

Horri guztiari gehitzen badiogu establezimenduak ezartzen ari diren kamara asko grabazioak gordetzeko aukera ematen dutela… Inork ezin dit esan datu horiek nire nortasuna ez dutela adieraziko. Hala ere, AEPDk argudiatzen du datu horiek Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legearen 22.1 artikuluaren arabera hartzea, legez justifika daitezkeela. Baina, era berean, aipatu du datuak osasun langileek, mutuek edo laneko arriskuei aurrea hartzeko zerbitzuek soilik erabili ahal izan behar dituztela, baina ez enpresak berak. Eta benetan uste dugu hori horrela izango dela? Deabrua naizenez, pentsatuko dut enpresako pertsona bat egongo dela nire gorputz-tenperaturaren arabera establezimenduan sar naitekeen ala ez erabakitzen.

Pribatutasuna urratu dezakeen kontrol orok beharrezkoa, proportzionala eta mugatua izan behar du. Iruditzen zait horrelako neurri batek ez dituela demokrazia batek ezinbesteko izan beharko lituzkeen balore hauek errespetatzen.

Bukatu nahi nuke aipatzen kamera horiek hackeatzeko modu sinpleak bururatzen zaizkidala. Buelta gehiegi eman gabe bururatzen zait, adibidez, maskarilak erabil daitezkeela (nahiz eta badiren horiek antzematen dituzten adimen artifizialak), betaurrekoak, bizarra, aurpegia urez freskatu establezimendura sartu aurretik… gure pribatutasuna babesteko neurri gisa, zer egingo dugu?

Ez dakit zenbat denbora gelditzen den Covid-19-aren kontrako neurrien kontra, neure burua intsumiso deklaratzeko. Baina aspaldi gainditu zen onargarria deritzodan muga.

Teknokrazia zoragarria geratzen ari zaizue.

Ziur nago ez dizuedala ezer berririk kontatuko, baldin eta esango banizue gure pribatutasun digitalaren bizi kalitateak ez dituela esperientzia atseginak biziko deskofinamenduari luzatuko zaizkion hurrengo hilabeteetan.

Blogeko azken bi artikuluetan, berrogeialdia bukatu osteko teknologien inguruan nire iritzia ematen saiatu naiz. Izan ere, pentsaera orokortuaren kontra, uste dut teknologia ez dela jainko boteretsua, guztia ahal duena. Herri honek osatzen duen eskumatik eta ezkerretik, kasu honetan, horrela saldu nahi diguten arren. Ironia-maila handiagoarekin edo txikiagoarekin argudiatu dizuet, nire ustez, Covid-19 osteko gizarte-kontrolerako mugikor aplikazioak teknokraziarako sarbidea baino gehiago direla uste dudala. Eta horrelako aplikazioak justifikatzen omen dituzten eskemetako bat desmuntatzen saiatu naiz. Asmatze-maila handiagoarekin edo txikiagoarekin.

Hau guzti hau konspirazioaren teorien lurrei milimetro bakarra inbaditu gabe egin nuen. Beraz gorde dezatela tanketak. Gustatuko litzaidake bi gauza argi eta garbi geratzea: lehena, ez naizela terraplanista. Bigarrena, ez nagoela Covid-19ko bigarren olatua teknologikoki kontrolatzearen aurka. Oraindik argi geratu ez bada: nire kritika “teknologia teknologiagatik eta teknologiarentzat” esaldiari kontra egiteko da.

Uste baino nahiko okerrago idatzi behar dut.

Tira, gaur albiste harrigarri batekin esnatu naiz. El corte Inglés-ek kamara termografikoak erabili nahi omen ditu bere dendetan sartzen diren bezeroek Covid-19-az kutsatuta ez egotea kontrolatzeko.

Enpresa arduradunek jakin beharko lukete, beren erabakiak gizatasunez ulertzeko moduko logika orori ihes egiteko hiru arrazoi daudela.

Lehenik eta behin, sukarra ez duten asintomatikoen ehunekoa –ez beste ezein sintomarik, hortik asintomatikoaren kontzeptua– altua izatea. Bigarrena, gorputz baten sukarra edo tenperatura altua ez dela berez gaixorik egotearen ondorioa, eta are gutxiago Covid-19 izatearena. Hirugarrena, bukatzen joatearren, kamera horiek erabiliko dituzten datuak pribatutasun-maila altukoak direla. Datu mediko guztiak bezala eta DBEOk babesten dituen beste datu askoren antzera.

Estatu espainiarrak datuak babesteko agentzia bat du, eta inoiz ez dut oso ondo jakin zertarako balio duen. Agian, indarrean dagoen legeria hori erabiltzen hasi beharko luke, El Corte Inglési, egin nahi duena, legez kanpokoa ez bada (eta hori posible egingo luketen aldagai asko aurreikus daitezke), gutxienez morala ez dela esateko.

Eta kamera horiek loditu egiten dutela.