“Zorrak zor, lepoa lodi”

2022-12-16  //  Gizakia, Gizartea  //  Iruzkinik ez

Ate joka ditugu gabonak, lagun eta familia arteko jan-edan eternalak. Horrekin batera Olentzero, Mari Domingi eta, hainbat haurren etxeetan, baita Hiru Errege Magoak ere. Telebistako iragarki tarteak, haurren amu, mota guztietako jostailuz betetzen hasi dira; supermerkatuetako korridoreak, berriz, turroi, polboroi, txokolatezko bonboi eta hainbat gozoz apaindu dituzte, eta herri zein hirietako kaleetako argiek neguko hotza eta iluntasuna estali dituzte. Hansel eta Gretelek sorginaren gozokizko etxea ikusi zutenean bezala daude haurrak opor aurreko egun hauetan (beno, lehen egunak ziren, orain hilabete eta erdi lehenago hasten da kontsumismoaren kanpaina). Dena nahi, dena ezin, baina ezin tentazioari eutsi. Umeak esan dut, baina helduok ere ez al gara berdin sentitzen? Ez al gaitu gabon giro honek gehiago kontsumitzera bultzatzen? Edo zu zara oraindik erosketa organ turroirik edo antzerako gozorik sartu ez duen bakarra?

La Razón egunkariaren arabera, bataz- beste, espainiar bakoitzak 735 euro xahutuko ditu gabonetan. Negar egiten dugu gasoilaren eta argi-indarraren garestitzeagatik, baina gabonetan aberaskumeen pare, bururatutako kapritxo guztiak ase arteko onik ez dugu izaten. Lehengora bueltatuz, oso garestia da gaur egun bizitzea, bai, baina agian 735 euroko zarrastelkeria ekidin edo murriztu beharko genuke justu bagabiltza, ezta? Edo nahiago dugu besteen mailan egon eta, Donostiako norian nola, kontsumismoaren biziozko gurpil ase ezin horretan jardun? 

Aitortu behar dut, kontsumismoa sahiestea edo kontsumo arduratsua egitea kontzientzia ariketa sakon baten ondorioa dela, baina horrek lasaitasun eta askatasun ekonomikora, etorkizunean zure aukerez haratago dagoen zerbait lortzera edota dituzun zorrak kitatu eta, ondorioz, estresa murriztera eramango zaitu, besteak-beste. Honekin ez dut esan nahi haurrei oparirik ez erosteko, ezta kontzientzia ariketa hau gabonetan bakarrik egin beharko genukeenik ere, baina garai hauetan kontsumismo masiboaren aurkako kontzientzia areagotu behar dugu. Bakoitzak badaki non eutsi behar dion tentaldiari, ezta?

Argi dago: arduraz kontsumituta, aurreztu egingo duzu. Geroz eta gehiago aurreztu, orduan eta diru gehiago izango duzu. Geroz eta diru gehiago izan, orduan eta lasaitasun gehiago bizitzeko. Esaterako: ez zenuke lana galtzeko beldurrik izango, zure nahiak betetzeko askatasuna izango zenuke, edo fakturak edota ezusteko gastuak ordaintzeko lasaitasuna. Gainera, nahi duzun lekuan bizitzeko aukera gehiago, edota jubilazioaz gozatzeko koltxoi on baten erosotasuna ere lortuko zenituzke. Finean, lasai lo egitea ez al da ba osasuna? 

Bestalde, aurrezteak aspalditik bete nahi duzun amets hori betetzeko erraztasuna eskainiko dizu. Normalean egitera ausartuko ez zinatekeen bidaia luzea, txikitatik amesten duzun urrutiko lurraldea ezagutzeko bidaia antolatua, betidanik ausartu ez zaren hiruhilabeteko boluntariotza, edo familian egin nahiko zenuketen ostera hura behingoz lasai burutzea; zure kapritxoa den autoa, furgoneta edo autokarabana erostea; behingoz ezkondu eta inguruko kideekin ospakizun erraldoi bat egitea; mendian edo hondartzaren ondoan kokaturiko bigarren etxebizitza erostea… Batek daki! 

Azkenik, eta (nik uste) guztion desira handiena honakoa da: aurrezteak bankuarekin (edo beste norbaitekin) dituzun zorrak kitatzen lagunduko dizu. Zorra izateak estresa sortzen du, eta OMEren arabera, estres horrek ezgaitasunak sortzen ditu izakiarengan, hori gure osasunaren kalterako izanik. Hortaz, aurreztu eta zorrak kitatzen badituzu, ekonomikoki aske izateaz gain, estresa ere baretuko zaizu, ondorioz osasuna eta bizi-kalitatea hobetuz. 

Artikulu honen amaierara iritsi zara, azken pausua ematea besterik ez duzu. Proposatutako kontzientzia ariketa egin eta arduraz kontsumitzeko prest zaude, aurrezteko, alegia. Edo kontsumoaren gurpilean kateatuz, bankuak gizentzen eta aberatsak aberasten jarraituko duzu? Aitonak halakoez esaten zuen lez: “Zorrak zor, lepoa lodi”, bada ez bada ere.

Nolako kaka, halako osasuna.

2022-11-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

     Bazkalondo edo afalondoetako lagunarteko solasaldietan (gureetan behintzat), nahita edo nahi izan gabe, sarritan ateratzen den gaia da kakarena. Solasaldi horrek; batzuen deserosotasuna piztu, beste batzuen “tabu-alarmak” martxan jarri, zenbaiten lotsak ageriko bihurtu, edota hainbaten naturaltasuna gainontzekoen deserosotasun bihurtu ditzake, besteak-beste. Baina, zerk bultzatzen gaitu gai horren inguruan hitz egitera? Zer eta zenbait dakigu kakaren inguruan? Garrantzia eman beharko al genioke horri?

     Euskaltzaindiak dioenez, kaka uzkitik iraizten den digestio hondakina da. Bestalde, Sarah Romerok (2019), “Muyinteresante” aldizkarian dio; bakterioek hesteetan hartzitu dituzten, eta heste meharrak digeritu edo xurgatu ezin dituen elikagaien hondarrak direla kaka, horren %75 inguru ura izaten delarik. Hona hemen kakaren sinonimo ezagunenak: kaka, eginkari, gorotz, mokordo, eskrezio, simaur, obramendu edota iraizkin esaterako.

     Hainbat mitoren arabera, kaka egunero egitea da hoberena, baina hori horrela ote da? Gastroenterologoek diotenez, normala da komunera egunean hirutan joatetik astean hirutan joatera, beti ere eginkariak solteegi edo gogorregi ez daudela suposatuz. Hots, osasunari dagokionean behintzat, garrantzi handiagoa du horren itxurak, egiteko maiztasunak baino. Hau jakinda, beraz, osasuntsu gauden edo ez jakin nahi badugu behintzat, interesgarria da gure eskrezioa; itxuraren, kolorearen eta formaren arabera aztertzen jakitea.

     Batetik, Bristolen eskalak, idorreritik hasi eta beherakoraino, formaren arabera, zazpi kaka mota bereizten ditu:

1. mota: bola txikien formako gorozki oso gogorrak, hurrekin aldera daitezke.
2. mota: saltxitxa itxurako gorozkiak, baina gogorrak eta pikortsuak.
3. mota: gainazalean pitzadurak dituen saltxitxa itxurakoak.
4. mota: saltxitxa formakoak eta testura leunekoak.
5. mota: libratzeak bigunak dira edo zati bigun txikiak dituzte, ertz zehatzekin. Erraz husten dira. 
6. mota: libratze bigunak dira, ertzak ez daude ondo definituta. Gorozkiek likido asko dute.
7. mota: eginkariak erabat likidoak dira, zati solidorik gabekoak.

• 1. eta 2. motek idorreria adierazten dute. 
• 3. eta 4. motek hesteen mugimendu normala adierazten dute
• 5. motan ezin dugu beherakoa denik esan, baina eginkariek ohi baina likido gehiago dute.
• 6. eta 7. motek beherakoa adierazten dute. 

                    Bristol eskala neurtzeko kaka moten irudia.

     Bestetik, gorotzaren koloreari dagokionean, Blanca García- Orea nutrizionistak dio horretan eragina izan dezakeela: jaten dugunak, elikagaiek digestio aparatutik pasatzeko behar duten denborak eta behazun kantitateak. Hala ere, laburbilduz, honakoa esaten du kolore bakoitzaz:

     Marroia: kolore normala, osasuntsua.

     Horia: gantz kantitate handiegia edo xurgatze txarra, zeliakia kasua esaterako.

     Berdea: elikagaiak heste loditik azkarregi igarotzen dira, hots, behazunak ez du deskonposatzeko denborarik. Estresak edo heste narritadurak eragin dezake, baita berde koloreko barazki asko jateak ere.

     Txuria: behazun-hodian buxadura, behazun falta eskrezioan, hori ez delako gibeletik hestera igarotzen. Medikamentuak hartzeagatik ere izan daiteke.

     Beltza: odola goiko heste tartean, ultzerak edo barize- esofagikoak. Bismutoak edo erregaliz beltzak ere beztu ditzake kakak, baina kasu horretan ez du kiratsik isuriko. 

     Gorria: odola beheko heste tartean (heste lodian edo ondestean) edo hemorroidea. Hestearen inflamazioak, kolitis ultzerosoak eta Krohn gaixotasunak ere eragin dezakete kolore hori. Bestalde; erremolatxa, tomate zukuak edota gelatina gorriak ere eragin dezakete gorri kolorean. 

     Azkenik, García- Orea nutrizionistak dio gure kakak ez lukeela oso gaizki usaindu behar; gainera, forma eta itxurari dagokionez, saltxitxa formako gorozkiak izan beharko liratekeela, ez oso lehorrak eta gogorrak. Bestalde, aipatzen du komunean hondoratu beharko lukeela, eta ez flotatu, izan ere, horrek behazun falta eta gantz gehiegi izatea adierazten baitu.  

     Hau jakinda, beraz, gauza bat oso argi dago: nolako kaka (egin), halako osasuna (dugula). Hortaz, zer? hemendik aurrera gehiago begiratuko al diozu zure “osasunari”?

Zure esentzia, zure doinua.

2022-04-05  //  Gizakia, Hausnartzekoak  //  Iruzkinik ez

Esentzia: izaki baten berezko izaera osatzen duten ezaugarrien multzoa edo izaki baten zatirik puruena da hiztegiaren arabera.

Esentzia zure baitan duzun doinu hori da, abesti bat, soinu bat, erritmo bat… Goizean goizetik barru- barruan sortzen zaizuna, zuk hala nahi edo ez, soinean daramazun aldartea. Emandako pausu eta hartutako erabaki bakoitza indarrez eta gogoz janzten duen melodia, nahi beste kolorez eguna koloreztatzeko pintzelkada. Kolore aniztasun bat izan eta aniztasun honetan zure kolore propioa aukeratzeko gogoa, kolore batetik bestera salto egin edota hauek nahastuz berriak sortzeko gaitasuna. Zureak izango diren koloreak, zuk sortuak, zure kolore propioak.

Errutina arintzeko nahian edo, bizitzeko gogo lotsatiek zugan eragin duten ahapeko kantua, kantu isil eta atsegina. Kantu aldakorra, baina gorputzaren emozio bakoitza laguntzeko beharrezko duzuna. Irratian entzun eta erraietaraino sartzen zaizun kantua, ohartu gabe isilpeka hau etengabe kantatuz.

Azken momentuan gauzak erabakitzeko edo aldatzeko duzun ausardia, beldurra sentituta ere, planei eta sortu daitezkeen esperientziei, edo sorpresaz jaiotzen diren aukerei baietz esateko ohitura. Ohitura on hori, bizitzako momentu txikiak gozatzera garamatzana, zoriontasunera. Baietz esandako momentuan sabelean sortzen diren tximeleten hegaldi geldiezina. Honek eragindako gorputzaren erreakzioa; saltoa, txaloa zein oihua. Motibazioa.

Zure esentzia da intuizioa, nola dakizun jakin gabe, gorputzeko sentsazioen bidez gauzak jakitea, honek eragindako energia, eta zure intuizioa baieztatzeak ematen dizun segurtasuna, konfiantza. Zure bihotza pozteko hautuak egitea eta hauek modu jakin batean bete nahi izatea, pertsonalitatez, zuk nahi bezala.

Nahia, gogoa, irrika. Barrez lehertzeko askatasuna, lasaitasuna eta beharra, barruan duzun poz eta alaitasunak hala behartuta, eraginda.

Esentzia inspirazioa ere bada. Edozein testuingurutan, bakarrik edo lagunduta, bizitzen ari zaren errealitatea hobetzeko proposamenak etengabe bururatzea, zugan zein besteengan eragin positiboa izango duten ideien loratzea. Emateko, elkarbanatzeko gogoa sentitzea.

Enpatia izatea, emozionatu eta triste sentitzea, baina malkoek ito gabe. Besteen lekuan jartzeko duzun gaitasuna, emozioak identifikatu eta errespetuz, hauek ulertuz laguntza eskaintzekoa, ematekoa.

Sexua, sexurako grina eta gogoa. Pasioa eta desioa asetzeko beharra, zure baitan sua piztea, begiradak elkarbanatzea, su hau sentitzea, honen garretan berotzea eta plazeraren soinuak lagunduta gorputzaren nahiak asetuz gozatzea. Orgasmora iristea. Maitasunak eraginda muxu hizkuntza bat eraikitzea, hitzik esan gabe, gorputzek elkar ulertu dezaten. Zure gorputza maitatzea.

Hots, zure esentzia bizitzeko duzun modua da, bizitzeko duzun gogoa eta bizitzaren ibilbidean zu zeu izatea.

Esentzia hau, ordea, bizitzan zehar aldatu egin daiteke; galdu, nahastu, desagertu ere egin daiteke, eta egunen batean edo denbora luzez zure barruko doinua itzali ere egin daiteke, zure esentzia faltan sentitzeraino, orain arte zenuen doinua galtzeraino. Ez dizut esango ezer gertatzen ez denik, gertatzen delako, eta zuk nahi bezala, baina gertatzen zaizun hau adieraztea garrantzitsua duzu aurrera egiteko. Lasai, eskatu laguntza, eta ez ahaztu; ez zaude bakarrik. Itzuliko da zure esentzia, zure doinua.

Ondo nago, lasai!

2020-10-13  //  Gizakia, Hausnartzekoak, Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Ondo nago, lasai”, “ez du garrantziarik, pasako da”.

Zenbatetan esaten ote dugu horrelako zerbait; gure arima ongi sentitzera behartuz, hau beti gustura eta lasai egon beharko bailitzan, edo burua pentsamendu nahasiz lehertzeko zorian sentitu izan dugunetan, hauek hitzez kanporatu ezean gure baitan ixilaraziko bailiran.

Zergatik? Zergatik egiten ote dugu hau?

Ez naiz aditua honetan, baina nire zein gainontzekoen jokabideak aztertuta zera esango nuke; entzuten ez dakigulako.

“Nola ezetz?” esango dute batzuk, orain ere entzun edo irakurritakoa prozesatu zein ulertu gabe erantzuna jaurti dutenek, besteak beste.

Ez, ez dugu entzuten ulertzeko, erantzuteko baizik, eta hor dago koska. Entzuten ari garen bitartean zer erantzungo diogun edo zer erantzun beharko genioken pentsatzen aritzen gara, gure hitzek bestea lasaitzeko ardura izango balute bezala. Bada, ez gara ohartzen hitz egiten ari den horrek agian ez duela erantzunik nahi, ez duela guk bera entzutea baino espero, eta horrekin nahikoa duela.

Askotan ez dugu besteak bizi duena ulertzeko gaitasunik, edo besterik gabe, ezin dugu bere kezka/ beldurra/ amorrua… ulertu, finean egoera batzuk bizi beharrekoak dira ulertzeko. Beste askotan sorpresaz harrapatuko gaitu lagunaren ezinegonak, gure intuizioak huts egin duelako agian, hots, zail egingo zaigu sentitzen duen ezinegona baretzeko lasaitasun hitz egokiak aurkitu eta diskurtso aringarria jostea.

Kontzienteki, benetan entzuteko gonbita luzatzen dizuet, hitzak entzuteaz gain gorputzak adierazten duena entzutera, entzuten ari zareten bitartean zuen barruan sortzen diren sentipenak entzutera. Jabetu, sentitu, ulertu, epaitu gabe onartu.

Entzuten ikasten dugunean jakingo dugu erantzuten. Nork daki, agian begirada batek, besarkada batek edo isiltasun batek arima senda dezake.

Zure lehen aukera.

2020-04-17  //  Gizakia, Gizartea, Hausnartzekoak  //  3 iruzkin

Nahitaez ezarritako itxialdi batean gaude, ohiko askatasunik eta mugimendurik gabe, izan, bagenituen eta ikusten edo antzematen ez genituen hegalik gabe. Leku itxi batean, gure etxeetan sarturik, honek gure baitara ere eramaten gaituelarik. Konfinamendua etxean, konfinatuak gure gorputz eta izate hutsean.

Mundua arnasten ari omen da, gu geroz eta txikiago sentitzen ari garen heinean. Ez ginen ohartzen munduak ez gaituela behar, guk behar dugula hau. Gure hegalek barrurantz biltzen dihardute, gure baitan hegan egin eta txoko ezkutuenak ere ezagutzera bultzatuz, behartuz ia-ia. Atseginagoa izan ohi da hegaldi hau egun batzuetan besteetan baino, ezta?

Gaurko nire hegaldiak gazitik gehiago du gozotik baino, eta besteak beste, pentsamendu hauek ekarri dizkit;

Milioika etxebizitza, familia eta egoera ezberdin, egoera latz ezberdin. Hamaika familia daude etxe bateko logela bakar batean sarturik konfinatuta, arnas-biderik gabe. Ehundaka emakume euren tratu txarren emailearekin 24 orduz giltzapetuta, honen arau eta mugen menpe. Milaka errealitate gordin, aukera ezberdin, edo besterik gabe, aukerarik ez duten hainbat egoera etortzen zaizkit gogora, guztiak konfinamendu beraren uztarripean.

Zorionekoak sentitu gaitezke egoera “normal” batean konfinatuta gaudenok, ez da hala? Hori esaten dugu, behintzat, gure barrena lasaitu nahian erosketak egiteko ilaran, aurreko zein atzekoarengandik metro eta erdiko distantzia mantenduz berriketan ari garenean. Ezin gara kexatu, egia da.

Beste batzuetan aldiz, zu ikusteko irrikan dagoen norbaiten dei bat jasotzen duzu. Triste dago. Badakizu honela dagoela telefonoaren bestaldean malkoz beteriko ahots bat sumatzen duzulako, malko hauei eutsi nahian, tristura hau irentsi nahian, eta horrek soilik zure itsasoan ekaitza sor dezake, zure baitan hondoratzera iristeraino.

Egunero hegaldi ezberdina, egunero gure itsasoa ezberdin. Zaindu, askatu barrenak, eta hau bukatu bitartean behintzat, saia zaitez zure lehen aukera zu zeu izaten.

Nire paradisua, gure elkartasuna.

2020-03-23  //  Gizakia, Gizartea, Hausnartzekoak  //  Iruzkinik ez

Itsasoa eta zerua batzen diren muga horretara iritsi nahi izan dugu, baita ilargira heldu, ilargia zapaldu eta hura konkistatu ere. Maiz laino artean hegan egin, edo lainotik lainora saltoka ibiltzearen plazera ezagutzea desio izan dugu. Inoiz amestu izan dugu, hara eta hona, gure askatasunaren hegoak astinduz hegan genbiltzan batean ametsetako paradisu ezkutua ezagutzearekin ere.

Halako batean, ordea, ezinezkoa lortzea helburu eta desio izan dugun honetan, nahi eta ezinak gure baitara lotu gaitu, eta ezinezkoarekin amets egitea ere nahi gabe baztertu egin dugu, soilik normaltasunera bueltatzearekin amesten ausartzen garen honetan.

Etxean egotea besterik ez zaigu geratzen. Etxean egotea besterik ez zaigu tokatzen. Guzti honi bere alde onena bilatzen saiatzea, eta nola ez, hau lortzea.

Etxea eta bertan dauden armairu guztiak txukundu ditzagun, bada! Adituen esanetan ingurukoa txukuntzeak eta antolatzeak norbere barrua ere “txukun” mantentzen laguntzen omen du. Ezinbestekoa omen da egunerokotasun nahasi honetan gure baitan sortzen zaizkigun emozio kontrajarriak ordenatzeko, “kanpokoak” ere ordena bat jarraitzea, gure ingurua txukun mantentzea, alegia.

Egin duzu jada?

Entzun Berri Txarrak eta kanta ezazu gogokoen duzun abesti hori ozenki, amorrua askatzeko. Sukaldatu Izaroren doinuarekin, dantzan, Parisen egongo bazina bezala, zure platerak maitasunez goxatuz. Askatu gorputza ispilu aurrean Zetaken elektronikarekin, gorputzaren atal ezberdinetan perkusioa bilatuz, gorputzarekin perkusioa sortuz. Bestela, enegarrenez Aiora Renteriaren ahotsa desafinatu gabe imitatzen saia zaitezke, ea lortzen duzun!

Ez duzu nahi?

Sortu, idatzi, marraztu, margotu, irakurri, errezeta berriak ikasi, kirola praktikatu, familiarekin eta familiaz gozatu, aspaldi ikusi gabeko lagunei dei egin, seme- alabentzako ekintza berriak martxan jarri, arropa garbiaren usainaz gozatu, deskantsatu… milaka gomendio daude sare sozialetan.

Guzti honi alde ona bilatu nahi ez dion norbait bada hemen, hor konpon, marianton!

Nik hau bukatu bitartean, arratsaldero lez, balkoira irtetzen jarraituko dut. Hau bukatzeko borrokan zein lanean ari zaretenok, egunero etxean geratzen zaretenok eta etxetik lanean ari zaretenok txalotzera. Zuek txalotzera. Zu txalotzera. Gu txalotzera.

Azken finean, horrela soilik lor dezaket egun hauetan nire ametsetako paradisura gerturatzea, esperantzaz josten naizelako, egunero galdutzat edo ezinezkotzat nuen amets hartaz gozatuz: herri baten elkartasuna.

Nire paradisua, gure elkartasuna.

Besarkada bat.

2019-08-05  //  Gizakia, Gizartea  //  Iruzkinik ez

Zure begiek mintzen naute,

nire gorputza goitik behera, haragi puska bat bailitzan, haragi gosez bazina moduan begiratzen nauzulako, zure botere nahia asetzeko premiaz.

Zure ahoak beldurtzen nau,

bertatik ni umildu asmoz jaurti ditzakezun labankada eta lizunkeriez lotsatu beharrean arro sentitzen zarelako, zure botere nahia asetzen saiatuz.

Bizi izan duenak badaki zer den hau.

Atzo eta gaur, egunero biktimak, egunero erasotzaileak. Banaka zein taldean, eraso bakoitzean emakume oro minduz, eraso bakoitzeko beste hainbat beldurtuz, eraso bakoitzean gu gehiago umiltzen saiatuz, gu zapalduz. Dirua botatzera ere heldu dira, baina, zer uste dute? Diruaren truke salduko baiginan, diruz ordaindu daitekeelakoan biktimak jasandakoa, diruak konpondu dezakeelakoan erasotzaileak egindakoa, diruak boterea ematen duelakoan, ala?

Eta oraindik galdetzen dute askok ea zer gertatzen den. Zer gertatzen den diozu? Ba oraindik barre egin nahi dutela batzuk gure kontura, oraindik ez dela komeni kontzientzia sortzea aldaketa baten beharraz jabetzeko, gaur egun ez dagoela legerik justizia egingo duenik, eta feminismoak dakarren aldaketaz beldur direla gure matxiruloak. Hori da egia. Beldur dira.

Eta oraindik batzuk esango dute zergatik goazen etxera bakarrik, probokazio bat dela gure eskotea eta kontuz ibiltzeko gauez gure herriko kaletan. Ja! Hamazazpi euroak erabil ditzatela ilustratzeko edo hezkuntza on bat jasotzeko!

Guk bitartean borrokan jarraituko dugu.

Besarkada bat biktima guztiei.

Usteak erdia ustel.

2018-12-01  //  Gizakia, Gizartea  //  Iruzkinik ez

Norbanakotasunek ezberdintzen gaituzte; janzteko moduak, hitz egitekoak, arnastekoak, jolastekoak, abestekoak, ibiltzekoak, izatekoak. Izan; bagara, hori bada gure nahia. Ez da ala?

Askotan begiratzen dut nire ingurura, nire inguruan dagoen orora, pertsonetara. Gizartean dauden pertsona ezberdinak elkartzen dituen gauza bat garraio publikoa da. Badaude goizean goizetik energia altu dutenak, astelehen goizean asteburuko musika euren aurikularrekin ozenki entzuten dutenak, autobusera aurpegia izaren markaz apainduta igotzen direnak edota irratia entzunez lanera pozik doazenak. Etxeko lanak eskolara bidean letra dantzariz eta presaka egiten dituztenak edo autobusera igo orduko lo seko geratzen direnak.  Autobusean bere geldialdia baino bost minutu lehenago altsatzen direnak, autobusa geldituko ez den beldurrez, baita jetsi behar diren geltokian bertan autobusa gelditu arte euren eserlekuan lasai daudenak ere.

Lehiotik begiratu eta egun euritsuetan aterki gabe korrikan dabiltzan asko ikusten ditut, aterki azpian burua makurtuz babesten direnak, aterkia energiaz eutsi eta lepoa tentetuz eguraldi txarrari aurre egiten diotenak. Putzutik putzura saltoka dabiltzan haurrak, aterki gabe lasai euriaz gozatzen dutenak edota presarik gabe euria geratu arte aterpean itxaroten dutenak.

Gazia gozoa baino nahiago dutenak, edo alderantziz. Klasean aspertu eta orri txuria arte-lan bilakatzen dutenak, “tres en raya”-n jolasteaz aspertzen direnak edo irakaslea ohartu gabe euren otartekoa jaten dutenak. Hitzak soberan dituztenak edo hitz egitea soberan dagoela uste dutenak. Gaur egun, oraindik ere, emakumeoi hitz ustelak jaurti eta gustuko ditugula uste dutenak.

Usteak erdia ustel, eta beste erdia?

Beste erdia gure baitan. Nire baitan, bere baitan eta zure baitan. Uste duguna gara batzuetan, eta beste batzuetan aldiz, uste ez duguna; gainontzekoak baino gehiago garen uste ustela.

“Somos vascos”

2018-04-19  //  Gizakia, Gizartea  //  Iruzkinik ez

Zein ederra den “Euskaraz bizi nahi dut” edo euskara aldarrikatzeko beste esaldiren bat duen txapa (edo pin-a) soinean edo motxilan eramatea, kalean euskaraz idatzitako esaldi bat daraman kamisetadun norbaitekin gurutzatzea, baita alboko herriko “Euskal jaiak” iritsi eta koadrodun zapia lepoan jantzita euskararen aitzakian parranda itzela botatzea ere.

Zein ederra den urtean behin euskararen eguna ospatzeko ehundaka ekintza ezberdin egitea. Polita da hizkuntza honek bizirik jarraitzen duelako egun hau ospatzeko aukera izatea. Ederra da egun honetan euskara bultzatzea. Bi urtean behin Korrika egitea. Lau urtean behin BEC-en bertsolariak ikustea.

Zein polita den munduan zehar Euskal Herrikoak garela esatea, gure herria mapa batean kokatzea, eta Espainia zein Frantziaren menpe dagoen herri zapaldu honetan bizi garela azpimarratzea. Gainera, ederra da beste hizkuntza bat dugula azaltzea eta geure burua “euskaldun” izendatzea. Gabonetan edo egun berezietan baserritar jantzia luzitzea.

Zein polita den ezberdinak garela esatea, gure ohitura, gastronomia, hizkuntza, jantzi… propioak ditugula erakustea. Zirraragarria da erdaldun bati “somos vascos” esan eta harro sentitzea. Zein zoragarria den euskaldun sentitzea, Euskal Herria gure etxea dela sentitzea. Ikurriña lepoan edo gerrian jarri eta mundu guztian zehar argazkiak ateratzea.

Zein ederra den seme- alabek euskara ikasi edo euskaraz hitz egin dezaten “D” ereduan edo ikastola pribatuan matrikulatzea. Ederra da haurrek euskaraz ikasi eta euskarari bultzada bat ematea. Zoragarria da herri eta hirietako hormak euskal idazle, poeta, edota abeslarien erretratu zein esaldiz apaintzea. Mundiala da komuneko ateko zirriborroen artean euskararen “e” berezi horietako bat ikustea. Euskaraz idatzitako mezu bat topatzea.

Zein polita den leku publiko batean sartu, eta karteltxo baten bidez pertsona horrekin euskaraz hitz egiteko aukera duzula ikustea. Euskaraz hitz egitea, euskara entzutea, euskaraz abestea, jolastea… Euskara bera. Euskara.

Zein zaila egiten zaigun euskaraz hitz egitea. Zein zaila den euskaraz hitz egitea. Euskal Herrian euskaraz bizitzea. Zergatik? Ignorantzia ala nahi eta ezina?

Dena den, egia da, “somos vascos”.

Pentsatu al duzu inoiz honetan?

2017-11-02  //  Gizakia, Hausnartzekoak  //  Iruzkinik ez

Batzutan, askotan ohartzen naiz min egin nizula, min egin dizudala, zu mintzen ari naizela. Hitzak pentsatu gabe jaurtitzean gertatzen zait askotan, esan nahi dudan egia hori zein hitzekin esan pentsatzen ez dudanean. Hitzak jaurtitzean hauen kontzientzia galtzen dudanean. Isilik geratzen naizenean. Nire baitan ez nagoenean, pentsatzen ez dudanean, kontziente ez naizenean, ondorioak ikusten ez ditudanean. Gehiago pentsatu beharko nuke. Pentsatu al duzu inoiz honetan?

Argi daukat barruko zurrunbiloetan ageri zaizkidan ideia, uste eta galderak nire baitatik atera nahi ditudala, hauek plazaratzea komeni zaidala eta hitz egiteak barne zurrunbilo hau lasaitzen lagunduko didala. Honek lasaitu, erlaxatu egingo nauela. Hala ere, askotan gertatu izan zait hitz egiten hasi eta isilik hobe nagoela pentsatzea, nire barne kezkak nireak bakarrik direla pentsatu eta hauek nire baitan onartzea, hitzak berriro irenstea. Korapiloa eztarrian barna nola igo eta jaisten den antzematea, sabeleko tximeleta alaiak haserretu direlaz ohartzea. Geure buruari min egiteraino erotu al gara? Zerk eragiten du isiltasun hau? Etengabe pentsatzen dugu. Pentsatu al duzu inoiz honetan?

Dena ez da ederra, dena ez da alaia edo zoragarria, nahiz eta hala izan datekeen. Askotan gure barne zurrunbiloa handiago bihurtu dugu eta bihurtzen dugu, gauean lokartzea kostarazteraino. Askotan hitzak irentsi ditugu geure buruari kalte egin arte, negar egin dugu zurrunbiloan preso geratu arte. Baina betidanik gure haserre edo jarreren inguruan pentsatzeko esan izan digute, uneoro pentsatzera eraman eta pentsatu beharreko uneetan pentsamenduak ihes egin digun arte. Pentsatu al duzu inoiz honetan?

Pentsatu zer egin zenuen, duzun, egingo duzun. Pentsatu zein izan den zure jarrera une bakoitzean. Pentsatu gustatuko ote litzaizukeen halako erantzun bat. Pentsatu zer hobetu beharko zenukeen. Pentsatu nola hobetu dezakezun zure jarrera. Pentsatu hau, pentsatu hori eta pentsatu hura. Eta orain, ezin pentsamendua aske utzi, honek gatibu bihurtu gaituen arte. Nik zera pentsatzen dut, ez garela aske barrena usten dugunean, gure pentsamenduek gure barrena lasaitzen dutenean baizik. Gure pentsamenduek hegan egiteko ahalmena dutenean.

Askotan pentsatzen ez dugun une horietan soilik ikasten dugu. Uneoro, gehiegi epaitzen dugu geure burua. Pentsatu al duzu inoiz honetan?

Ez ezazu gehiegi pentsatu, egin sentitzen duzun hori.