Ertzeko zatiak

Atalak: bAst

Ertzeko zatiak

Orain hamar urte inguru atera zuen Jon Sarasuak Ertzeko zatiak izeneko liburua, Yera Sánchez-en marrazkiekin, Argia etxearekin atera ere. Ameriketako kontuak dakartza gehienbat, testu laburretan. Egileak honela dio sarreran:

“Nahasmena sor dezake testuok bidaia-kronika bezala ulertzeak. Ez baita eguneroko bat, ez kronika bat, ez kronika sentimental bat ere. Bidaiotan gertatutako gauza garrantzitsuenak ez dira kontatzen askotan, edo ez dira agertzen kronika batean agertzekoak liratekeen gertaera nagusiak, edo ezkutuan daude morbo gehien sortuko luketen uneak. Hondartzan bildutako egur puska, harri eta itsas-hondakinak bezala dira. Bazoaz hondarraren gainean oinutsik, eta txirla hura jasotzen duzu, beste hura ez, gero itsasoak borobildutako kristal bat, aurrerago baldosa puska obalatu bat, egur zati bat. Eta etxera daramatzazu, batzuk baino ez. Ez dute areetan zegoena errepresentatzen. Ez dute hondartzan gertatutakoa biltzen. Halaxe dira testu pusketok. Bidaietan lagunentzako bildutako objektutxoak, tartekakoak, aleatorioak, azkenean uste baino ugariago gertatu direnak.”

Marrazkiei buruz honela dio:

“Yera Sanchez lankideak irudiak tartekatu dizkie zati batzuei, argazkirik gabeko bilduma bati marrazkien keinuak erantsiz. Handik eta hemendik bildutako gauzekin eta nire ahozko deskribapenekin osatu du lanerako materiala, eta oroimeneko irudimenez janzten du idazkia. Uste dut hari gabeko bilduma biluzi xamar honek gogotik eskertu duela”.

[…]

“Komeni, laburki, laneko oinarrizko zereginak aurkeztea. Lanki Ikertegia hamabi langileko taldea da une honetan, eta apurka osatuz doa. Hainbat diziplinetatik bertako kooperatibetan eta nazioarteko sare batzuetan funtzio batzuk betetzen dituen sormen-gunetxoa. Nagusiki euskal kooperatibei begira egiten du lan, baina lan-adarretako batek munduko hegoaldean pobreziatik sortzen diren kooperatibekin jarduten du, Mundukiderekin lankidetzan”.

[…]

1. atalaren sarrera

“Atal hau, bildutakoaren erdia, 2004ko ibilaldiari dagokio osorik. Han hasi zen paragrafoak biltzeko ohitura. Lau hilabeteko ibilaldi luzea izan zen, nagusiki Brasilgo Lurrik Gabekoen Mugimenduan egindako identifikazio-lana. Mugimendu horrekin elkarlan egonkorra hastea posible ote zen esploratze aldera, beren errealitatea ezagutzeko Brasilgo hainbat estatutan zehar egonaldi-programa bat prestatu ziguten, milaka kilometrotan zehar. Hango esperientziak lan-taldekoei konpartitzeko hasi nintzen idazten. Ibilaldi pertsonal hura, zati batean, ibilaldi kolektibo moduan sentitu bainuen. Ematen ari nintzen apurra ez zen nirea, eta jasotzen ari nintzena ere ez. “Guretzat” ari nintzen ikusten, ikasten”.

[…]

Pasta

“Harrera ona, irribarre erraza, begirada lasaia, tratu hurbila, laguntzeko prestutasuna. Hauek izan litezke norbait “pasta onekoa” dela esateko zerak. Ez dakit, zaila da definitzen. Pasta oneko jendea munduan nonahi dago tarteka. Baina pasta onekoak asko direnean, zurekin igurtzia izan duten harreragile gehienek hortik zerbait dutenean, zerbait dago hor.

Eskualdekoen estiloa? Giza izaeran ere nonbaitetik eragiten duen MST mugimendua? Brasil bera?

Bideak erakutsiko digu”.

[…]

Etxean

“Hiriak, auzoak, etxeak, errepideak. Gizakiak egina arrotza zaizu, barrua arnas faltan duzunean.

Lurra bera, hala ere, inoiz ez zaizu arrotz. Aski da eskuarekin landareak ukitzea eta lurra hartzea. Etxean zaude”.

[…]

2. atalaren sarrera

“Lehen atala itxi eta handik bizpahiru urtera hasten da bigarrena. Bigarren atal honetan ondorengo hainbat lan-bidaiatan bildutako puskak bateratu ditut. Koadernoetan gogoeta zatiak jaso, aireportuetan bukatu, eta etxeratzerako laneko lagunei bidaltzea izaten nuen ilusio, gehienetan bukatzera iristen ez banintzen ere.”

[…]

“Brasilgo Lurrik Gabekoen Mugimenduarekin elkarlan egonkorra abiatu zen 2007an, Paraná estatuko eskualde batean, eta hara egindako lan-bidaiak dira hasierakoak. Milaka kilometro gorago Sergipe estatuan egindako  identifikazio-bidaiatik ere bada zerbait. Sao Paulora beste arrazoi batzuengatik egindako bidaiaren bat ere bai. Beranduago, beste lan-ildo bati helduta eta Garabide izeneko erakundearen lehen pausoetan, herrialde andinoetako lan-bisita laburretatik ere geratu zen zerbait. Azkena idatzitakoak bigarren lan ildo honen harian, Nazio Batuen Erakundean, New Yorken idatzitako puskak dira, hegoaldeko herriekiko harremanaren ildoan. Bidaietako batzuetan gutxi idatzi dut, edo ezer ez, igoal gauza asko gertatu arren. Beste batzuetan, puska dexenterekin etorri naiz aireportuetatik”.

[…]

Favelaren eta cyberrespazioaren artean

“Lanhouse-an erreal eta erdi kostatzen da Internet ordua. Kale koloreko nerabez inguratua nago, batzuk beste ordenagailutan idazten, bakarren bat nire hizkuntza arraroari begira. Lokatzezko favela-karriketatik datoz neska-mutilak. Neskak txateatuz komunikatzen dira. Ondoko neskatilak uralita izango du teilatu, eta plastikoa leiho, baina ni baino hobeto moldatzen da bospasei lagunei txandaka skip-ez erantzun azkarra ematen. Nik ez baitakit.

Favelatik cyberrespaziora.

Txatean, neskak. Mutilak bitartean pistoladun bideojokoetan ari dira. “Hezkuntza sexistaren erruz” esango luke itsasoz bestaldeko progresiaren bertsio ofizialak.

Ez da hori muineko azalpena. Progresismoaren totemak antzuak dira neska eta mutilen arteko aldearen tolesdurak ulertzeko ere. Errealitatea, ordea, tematia da, eta ideologiek gutxien uste duten aldera aldatzen da. Eta neskak dira txatean ari direnak. Mutilak bideojokoetan. Adi datorrenari”.

[…]

Edizio ona duen liburu atsegina duzu hau, irakurle, ene ustez. Baina hori zeuk erran behar duzu. Zatika-zatika irakurtzen da. E maravilhoso analizar a coiuntura. Yera Sanchez-en marrazkiak adierazkorrak dira oso, txit ederrak eta edergarriak.

Kontrazaleko testua dakargu hona:

Gertakari txikien zatiak, esperientzien kontakizunak eta mini-gogoetak biltzen ditu esku artean duzun liburuak. Hego hemisferioan izandako lan-bidaietan, bost urtetan zehar hurbileko lankideentzat idatzitako testu laburren bilduma da.

Hondartzan bildutako egur puska, harri eta itsas-hondakinak bezalako zerbait dira, egileak sarreran dioen moduan: “Eta etxera daramatzazu, batzuk bakarrik. Ez dute areetan zegoena errepresentatzen. Ez dute hondartzan gertatutakoa biltzen. Halaxe dira testu pusketok, lagunentzat tarteka bildutako zatiak”.

Brasilgo eta beste herrialde amerikar batzuetako argi-ilunak dira, elkarlanaren harian lurrik gabekoen mugimendukoekin izandako igurtzietatik ekarriak. Egilearen barne egoerak ere irristatzen dira lerro artean. Hondartza hau sinplea bezain konplexua dela iradokitzen dute bildutako zatiek, baina ondorioak irakurlearentzat utziko ditugu, hondar aleak bezainbat izan daitezke eta.

 

Aio eta hurren arte!