Ovidiusen Maita-Bidea irakurtzeko mugona

Atalak: bAst

Ovidiusen Maita-Bidea irakurtzeko mugona

mugona: momentu aproposa

INTRO

Honekin guztiarekin esan nahi dudana zera da, urteen poderioz benetako harremanak zer diren ohartu naizela, zaintza harremanean oinarrituak eta guk geuk aukeratu ditugun horiek, alegia. Errespetuan eta elkarrenganako ulermenean oinarritzen direnak, bizitzak eta zaintza erdigunean kokatu eta enpatia abiapuntu bezala hartzen dutenak, nahiz eta beste pertsona batekin harreman bat izan elkarrekiko sortutako harremana zalantzan jartzen ez dutenak, hau da, konfiantzaz janzten direnak, eta batez ere, elkarrekiko sortako hori maitasunetik zaintzen direnak, barnetik, barnera eraginez.

Harremanak

Maddi Imaz (argia blogak)

 

 

 (Aintzane Arrietaren edizioa)

 

Sarrera (itzultzaileak berak)        

Ovidius-ek Ars Amatoria deitu zion liburu oni, geroago, pixka bat aldatuxe, Ars Amandi baderitza ere. “Ars” itzarekin edozein ikasbide edo eginbide izenta oi da lateraz. Gizon yakintsu batek dionetik “itz onekin teknika-ikasbide oro izenta oi zan, ala nola gramatika, rhetorika eta abar. Izpiritu-arrai bear zukean liburu onen egileak aipatu yakintza elkor eta arautuetatik araugabe ta ixurkor dan gai ontara itz ori aldatzeko”. (Cartault, La Poesie Latine Bornecque-k aipatua). Orati-k ere, olerkarien ikasbiderako idatzi zuen liburuari Ars Poetica deitu zion. Beaz, argi dago “ars” euskerazko bide baizik ez dala. Ikas-bide, ikasteko bidea bezalatsu, maita-bide, maitatzeko bidea duzute. Orregatik Ars Amandi Maita-bidea itzuli dugu. Ez dugu itz egokiagorik arkitu olerkariaren gogo-giroa euskeraz yazteko, ezta labur eta muintsuagorik ere.

Maita-bidea iru liburutan bakandua datorkigu. Lenbiziko liburuan maita-gaia non ta nola billa irakasten digu; bigarrenean, atzeman maitasunari nola eutsi, luzaro iraun dezan. Aitatu bi liburuetan gizonekin du solas. Irugarrenean emakumeentzat aolkuak dakazki gizonekin nola yardun ikas dezaten.

 

 

(liburaren barne hegala)

Ave, Venusen ikasle izatea hautatu duzun horri !
Ovidio, Venus andere maitagarrienaren akolito leiala, izanen duzu maitasun amultsuenaren irakasle eta Maita-bidea hemendik aurrera mesanotxean eduki beharreko libururik preziatuena.  Hiru zatitan banatuta datorkizu ikasgaia : lehenengo liburu bietan gizasemeei zuzentzen zaie maitea, atzeman, eta, nekezago dena, zelan alboan eutsi irakatsiz.
Hirugarrenean, ordea, emakumeoi, gizonezkoei nola jardun aholku eman nahian.
42 urte egon da Maita-bidea, garaiko izpiritu hertsien menpe, mutu. Gaur arte, zuk Venus Jainkosa atzipelariaren ezkutukoak barna abiatzera zoazen horrek, ireki duzun arte: irakurri, ikasi eta maitatu.

 

14. or.

Orain arte non maita-gaia billa, non xedebak eda irakatsi dik Thalie-k gurpil ezberdiñetan ibilki. Orain aldiz, laket izan zaikana ireganatzeko atzipe-bideak erakutsiko dizkiat; orra nire MAITA-BIDEAREN eginkizunik garaiena. Non-naiko zaitezteken gizonak, entzun-bera ta adi nire esanetara zagozkidate; erri guztiak ere begira bezait ene aginduen urgaizgarri.

 

36. ^{or. (2. liburua)}

^{Beaz, ez uste larregirik edertasunean ezarri. Nornai zerala, soña baino garaiagorik badala yakin ezazu.}

^{Biotz-bera izatea baino oberik ez gogoak irabazteko. Zakarkeriak gorroto eta gudu ankerrak eraikitzen ditu. Gorroto dugu zapelatza beti ere guduka ari dalako, baita ere artalde ikaratietara oldartzen dan otsoa. Gizonak, orratio, ez dio enarari lakiorik yartzen otzana dalako; kaoni-ko txoriari (usoa) ere bakean uzten dio nai luken dorrean kokatzen. beude urruti liskar ta mingain zorrotzak! Itz goxoak, orra maitasun xamurraren yakia. Liskar eta beti ere auzitan yardutzea ezkonduei dagokie. Aserrea andrearen dotea, esan oi da. Nexka-lagunak aldiz, beti ere itz goxoak entzun bitza. Legearen aginduz ez zerate oe batean alkartu: Maitasuna, zuen legea. Limurkeri xamurrak, bearri gozagarri ditezken itzak erabilzkik i agertzerakoan beti ere maitea poztu dedin.}

                                                                                                                                                                 

66. ^{or. (3. liburua)}

Dantza eta yokoak.- Zertan esan ere ez neskatxak dantzan yakin bear dutenik, orrits ondoan eskatzen bazaie, antzetsuki besoak erabil ditzaten. Eskenan (Antzokian) agertzen diran dantzariak atsegin zaizkigu, aien mugimenduak ain bait dira edertasunez yantziak. Lotsatzen ere naiz kaxkarkeriok aolkatzera. Emakumeak yaurtarriak (dadoak) ezagun bear ditu eta aien balioa yaurti bezin usu kontatzen ere bai. Arduraz, ez zoroki, lapur-guduka ere yoka beza; badakizute: arri bakarra etsai biren aitzinean galtzen da; gudalburua, kidez gabetuta ere guduka diteke, bainan maiz etsaiaren aurrean atzeraka bearturik arkitzen da. Urte lasterrak ilabete bezin beste laukiz eratutako yokoa ere bada. Yoko-olean bi aldetarik, iru arrixka sartzen dira: ertzera laisterren eltzen danak irabazten du.

71. or.

Nola ari luzaro maitatua izateko.- Orra ba; dan dana esango diot etsaiari (emakumeari) –ateak ere iriki dizkiogu- eta fede onez saldukeri alkegarri ontan ariko naiz. Errexegi eman oi danak luzaroko maitasunik ez duke. Yoko goxoak, noiztanka, muxinez naasi bear dira. Bego atalondoan (gizona): “Ate anker” esan beza: arrenka ta zemaka ari bedi. Goxoegirik ezin egari oi izaten dugu; edari minkaitzez yan-gogoa ere xuspertu oi da. Popareko aizeak, sarri, ontziak ondatzen ditu. Orra zergatik legezko emazteak maitatuak ez diran: senarraren naitara beti daudelako. Ate berri bat egin ezak (senar) atezai yarri ezak aots gogorrez esango dikana: “Geldi or!”. Kanpoan utziko auten orri ere laster maitasuna suspertuko zaik.

 

Liburuak badakar latin-euskera hiztegitxo bat ere, eta euskara-euskara hiztegitxo bat era berean.

Hitz batzuk hautatu ditugu, erakusgarri:

Abetaldu: onartu, babestu.

Antu: harrotu.

Arteziz: artez.

Atzipebera: engaina-erraza.

Buruntzatu: koroatu.

Endaitz: lema, timoia.

Gabats: bagatsa, neskagaldua.

Gurbilki: txukuntasunez.

Irozo: bermatu.

Mintzul lotu: mututu.

Otezko uretan: gutxien uste denean.

Urgaizgarri: lagungarria.

Zildaitu: (euf.) amodioa egin.