Jende iluna eta zaldun bakartia

Atalak: bAst

Zaldun bakartia izeneko sail bat dauka Bermingham Edit argitaletxeak. Hiru lan daude bertan. Pablo Antoñana, Jose Maria Mendiola eta Raul Guerra Garrido-renak, euskaratuta. Oraingoan azken honen Jende iluna ipuin liburuari helduko diogu. Zazpi ipuin dira guztira.

Liburuak editorearen sarrera bat dakar, Félix Maraña-rena alegia.

Ipuin kontalaria

Literatur bizitzan osorik eta estreinakoz agertu zenean, Raúl Guerra Garridok (Madril, 1935) ipuin kontalari titulua eskatu zuen. 1968az geroztik ez du lanbide intelektualaz aldatu, Donostia Hiria Ipuin Lehiaketako lehen saria lortu zuen urtetik gaur arte alegia, eta haren obrak berez esplikatzen du idazlearen notario-tentaldi modukoa den hori. Literaturaren bidean abiarazi zuen ordu hartako sari haren ondotik, berriak jaso ditu idazleak, ipuin kontalari gisa erakutsi duen balioa aintzakotzat hartzen dutenak. Hor ditugu, besteak beste, Nadal saria, Lectura insólita de El Capital (1977) nobelagatik, eta oraintsu jaso berri duen Letren Sari Nazionala (2006), bere idazle ibilbidearen aitortza egite aldera.

Bere nobelak saritu egin dituzte eta irakurlegoaren konfiantzarekin konta dezakeen nobelagilea da, baina bere ipuinek ere jendearen esker ona irabazi dute, eta atal oso garrantzitsua osatzen dute bere unibertso narratiboan, egileak berak bereziki estimatzen duen formatua delarik hauxe.

Bildu ditugun zazpi ipuin hauetan –estreinakoz euskaratuak- bolbora erre usaina darion narrazio-modua da nagusi, nobela beltzaren lurrina hor, Guerra Garridok gogo bereziaz landu duen nararzio-generoa. Ipuinen aukeraketa egilearekin adostu da. Orriotan irudikatzen diren gorabehera psikologikoak eta jarrerak iruzurrez josiak daude, erabaki-behar ausartetatik datoz, bertigoari erabat leku emanez, muturreko egoera da haiengan gailentzen dena, Juan Cruz Mendizabalek ondo asmatu duen bezala, Guerra Garridoren narrazio-lanean kontzeptua eta idazkera aztertu dituenean.

Ipuinetan aurrenekoak, Torturaz, 1968koa, zehaztasunez irudikatzen du literaturaren atea Guerra garridorentzat, XX. Mendeko hirurogeiko hamarkada guztian zehar beste ipuin batzuk idatzi zituela ere egin izan arren. Idazleak, horrela, lehen mailako euskal idazleen zerrendan izena ematen du, hala nola, Jose Maria Mendiola, Pablo Antoñana, Jose Maria Bellido, Santiago Aizarna edo Ramon Zulaica bezalako ipuinlarien aldamenean, zeintzuk, Guerra Garridok, Jorge G. Arangurenek edo Carlos Aurtenetxek egin bezala, Donostia Hiria Ipuin Lehiaketan ere esnatu baitzituzten beren lehenbiziko idazlanak. Beste bi euskal idazle handien bideari heldu zioten, Ignacio Aldecoa gasteiztarra, ipuinlari aparta, eta Luis Martin-Santos donostiarra. Zerrenda hori –Ramiro Pinilla, Nadal saria, Mendiola eta Guerra Garrido aurkituko ditugu bertan- kontuan hartuta, ez da harritzekoa Donostia ipuinaren hiriburua izendatzea eskatu izana, batez ere hiri horretan bertan Pio Baroja bera jaio zela ahazten ez badugu –maiztasunez ahazten den gertaera baita hori.

[…]

 

Zazpi ipuinak hauek dira:                

Torturaz

Nahi al duzu aberatsa izan?

A veira do mar

Frakduna

Hilketa perfektua Aste Beltzean

Valium

Errusiar erruleta mota bat

 

 

 

 

Zaldun bakartia saileko bertze bi liburuak hauek dira: Jose Maria Mendiolaren “Aldako hegaztia” eta Pablo Antoñanaren “Lurraren mugarriak”.

 

Jende iluna (hiru ipuin dastagai)

Hilketa perfektua Aste Beltzean [hasiera]

Mahaiaren gainean Astra 32 errebolber bat topatzen dut, bere sei jaurtigaiekin, eta folio bat argibideekin. Argi dago, Astearen ekintzarik dibertigarriena tiro lehiaketa da. Lubakian lerroturik gaude, eta nire eskuinean, kasualitatez, Juan Fonseca divo handia. Tipo altua, gaztea, dotorea eta begirada bizi eta burutsukoa. Haren apaingarri nagusia sekulako neska ilehori bat da, etengabe lepotik zintzilikatuta daramana baina orain publiko artean utzi duena. Hona denok etorri gara geure nobelak sustatzera, baina haren Bi bala eta musu bat oso zaila eta gaindiezina jartzen ari zaigu, zer egingo zaio bada. Lakrikunkeria apur batengatik ez ditut betaurrekoak jarri eta danborraren seguruak kontra egin dit, auskalo zer pentsatuko duen lehiaketaren arduraduna den polizia ofizialak hainbeste sasi-pistolero ikusita. Gazte harroputz batek bultzatu nau, “lekua utzi, mesedez”, bide batez Fonseca lagunari gorputz osoko argazkia ateratzeko. A quemarropako argazkilaria da, Aste Beltzaren egunkari ofiziala. Bere flasharen idoloa metrailatzen du bertan dauden beste gorputz guztiak erabat gutxietsiz. Nire ezkerrean Jürgen Alberts bavariarra dago, eta ondoren Fernando Laínez madrildarra, Mary Wings newyorktarra, itxura oneko dama, eta bere itzultzaile bereizezina, zeinaren izena ez baitut orain gogoratzen, gurutzatutako jaka batez, gorbataz eta sonbreiruaz gangster jantzitako emakume hezurtsua. Zer edo zer ez doa ongi eta errebolberra oraindik kargatu gabe dudala laguntza bila jiratzen naiz, “aizu, tenientea, honek ez du…”. Jiratzerakoan Astraren kanoiak Jürgenen bularra kolpatzen du. […]

 

Nahi al duzu aberatsa izan? [hasiera]

Nire pistola Colt Python 45 motakoa da. Ez dakit nor zaren, ezta hemen irakurtzen zer egiten duzun ere, baina aurrera, eta buka dezagun behingoz, gehiegi atzeratu baikara, ezta? Gerra irabazi zuen pistolak, halaxe esaten zen Python 45ari buruz. Aspaldi nehork ez du gogoratzen zein gerrateri zegokion horren propaganda. Beharbada, Colt modelo zaharkitua izan daiteke, eta nire pultsua ez da lehengoa, baina, zin dagizut, bien konbinazioak hilgarria izaten dirau. Arraioa, sartuko al zara, behingoz?

-Sartu bezain laster akatu eta kito.

-Nola ezagutuko dut bada?

-Ez arduratu, ikusi orduko jakingo duzu bera dela.

Kontratuaren bigarren klausula hau benetan gogaikarria da, eta ez zailtasunagatik, morroiarengatik baizik. Gehiegi berandutzen ari da eta denbora ordainezina alferrik galtzen ari naiz haren erruz. Ez dago dirurik hainbeste denbora erosiko zukeenik, baina gela ezin dezaket utzi; babesten nauenak tiro bakar batez burua lehertuko dit, ez badut konplitzen. […]

 

A veira do mar

[…] Biltegiaren atzean ontziraleku txikia dago. Handik, lana bukatu eta gero, beste arrastiri batzuetan bezala, paisaia begiratzen dut neure baitan erantzunen baten bila: negozioa ez doa ongi, baina ezta gaizki ere. Itsasadarraren barne aldean herriko argiak kateatzen hasi dira. Ezinegonaren eta gogominaren arteko nahasketa sentitzen dut, malenkoniatsuaren dohakabetasun gazi-gozoa. Olatuak bata bestearen atzetik ohiko segidan datoz, errepikaezinak bezain identifikagaitzak. Hala ere, bihozkada daukat arrastiri hau ez dudala ahaztuko bizirik naizen bitartean. Agian, paradoxikoki, ez daukat horretarako motibo berezirik, aieru baten estualdia baino ez. Ur-bazter biek mugatzen duten zerumugaren tarte estua itxuragabetzen hasi da, haranzko norabidean faroaren argiaren distira besterik ez da ikusten: bi erlantz bederatzi segundoko. Hodeiak baldar eta pisutsu aurreratzen dira, erabat deliberatu gabe.

Nabeko fatxada nagusira bueltatu naiz, atea ixtera. Kostako errepidetik ordu hauetan kasik ez dago trafikorik. Egoera-argiak jada piztuak dituen Mercedes ST limusina baten igarotzeak harritu nau. Ez da langilerik geratzen, gustukoa dut nik neuk negozioa irekitzea eta ixtea. Ohiko zalapartaz pertsiana mekanikoa jaisten da, nire bistaren aurrean Almacén de Vinos López Fornela errotulua utzi arte. Beste egun bat, beste ogerleko bat. Errepidearen beste aldean ere, eukalipto-basoa itzaletan itxi egiten da. Mercedesa berriro azaltzen da, atzeraka dator nire parera heldu arte. Geratzen da, eta bertatik ezagutzen dudan gizon bat jaisten da. Niregana dator, eta benetan ezagutzen dudan norbait denez, ni ere berarengana noa.

-Mekaguen Diogenes, Lolo, zeu zara? […]