Aireportuko musika

Atalak: bAst

Aireportuko musika

Luis Garde idazlea hitz neurtuetan da ezaguna, baina eleberrietan ere ongi agertu du bere gaitasuna. Azken eleberria  Aireportuko musika da. Liburukote sendo mamitsua.

Olerki eta narrazio, idazlearen obra sendotuz doa eta idazlearen izena finkatuz, errotuz, eta Gardeago eginez. Egunetik egunera Luis Garde-ren ezpala estimatuagoa dugu.

2027ko urtarrilean EHASek, erakunde armatu ia ezezagun batek, bahitu du Leyre Olcoz, nafar politikari eskuindarra eta eragin handiko familia baten azken belaunaldiko kidea.

Ekintzaileek baimena eman diote Olcozi eskutitzak idazteko, hala Mireia Barros emazteari nola hainbat politikariri. Beraietako batzuk nafar alderdi erregionalistaren lagunak dira. Bestetzuk gobernu zentralaren goi karguak, beren esku dutenak EHASekin elkarrizketari ekitea edo irmotasunaren ildoari eustea.

2029an Koldo Lakarek jaso du bahiketaren inguruko agiritegi bat: telefono kontrolatu bidezko elkarrizketen transkripzioak, egunkari ebakinak, YouTube eta sareetatik hartutako berriak, bahituak gatibualdian idatzi gutunen kopiak. Dokumentu horiek irakurri ahala gertakarien berreraiketari ekin dio.

Bahiketak eraginiko interes kontrajarrien lehian talde eta gizaki orok dauka bere arrazoia, dela estatuarena, dela alderdiarena, dela afektuena. Hasieratik botereek, hedabideek, sareek heroi bilakatu dute bahituaren irudia. Gutunak dira Leyre Olcozek bere bizitzaren alde borrokatzeko daukan arma bakarra, gizartea heroi horren izenean heriotzaren alde lerratuz baitoa.

 

 

39. or.

Hondar bi-hiru urtean Leyre Olcozek Yamaha FZ moto bat erabiltzen zuen eguneroko hiri-barneko joan-etorrietan. Motozale amorratua izaki, inoiz ez zeuzkan lau moto baino gutxiago etxeko garajean: pare bat Iruñeko zereginetarako, beste bat bidaia laburretarako eta laugarren bat ordurako oso bakanetan egiten zituen bidaia luzeetarako. Azken hura zeukan moto maitatuen artetik maiteena. Itzultze eperik gabeko bidaien ikur zen, Traveler GX hura, hamar edo hamabost urte lehenagoko munduan barnako zeharko bidaiena hain zuzen, zenbait urte geroago Europan barnako itzulaldi laburrak bilakatuak zirenak. Motoez gain, emazteak eta berak bazuten auto bana bahiketaren gertalekua izanen zen garajean, nahiz eta Leyre Olcozek, Mireia Barrosek ez bezala, ahalik eta gutxienik erabiltzen zuen auto txikia: bi seme-alabak ekartzeko nahiz eramateko, konparazione, edota emaztearekin zein lagunen edo alderdikideren batekin bidaia partekatu behar zuenetan. Sei urte lehenago, ezkondu ziren egunetan, erosi zuen bikoteak Ezkirotz inguruan kokaturiko familiabakarra, sareetako argazkietan   ikusten denez  apaindura gutxi eta itxura inpertsonala zuena, olcoztar bati eransten zitzaion gustuaren oso bestelakoa.

63. or.

Leyre Olcoz nor zen jakiteko Carlos Olcoz oroitu behar den era berean, azken hori nor zen ulertzeko beraren aitaren irudia ekarri behar da gogora.

Santiago Olcoz olcoztarren klanaren fundatzailea izan zen. Iruñean 1909an jaio zen, aldirietako nekazari familia baten altzoan, arrakasta nabariaz industria txikiaren arloan abenturatu zena. Gazte-gazte hasi zen engaiatzen zenbait elkarte katoliko integristetan, erlijioso eta kultural soil-soilik hasieran, politikoagoak geroago. Madrilen zuzenbide ikasketak egin ondoren, Errepublika hasi zen egunetan Iruñera itzuli eta bere abokatu bulegoa ireki zuen. Haren denbora eta gogoaren gehiena politikari ematen zion, gurasoak bezala karlista sutsu izaki, baita areago, “ekintza gizona” aldarrikatzen zuen bere burua inguruko tradizionalista epelen aitzinean. Ez zen arrandiarik, goiz ekin baitzion erreketeen batailoi armatuak antolatzeari. Hartarako Mussoliniren Italian instrukzio militarra jaso zuen, beste alderdikide batzuekin batera.  Olcoz eta haren lagun tradizionalistek Lizarra inguruko mendietan aurkitu zuten leku aproposena taldetxo karlistak guduan trebatzeko, betiere gobernu errepublikanoaren kontrako altxamendua buruan, betiere hogeita hamahiruko urriaren eta hogeita hamaseiko otsailaren arteko gobernu eskuindarren itsumen konplizea lagun. Sindikatu eta ezkerreko alderdietako kideren batekin Olcozek eraginiko istiluren bat ageri da garaiko prentsako ohar batzuetan, eztabaida politikoak tiroz bukatzea arrunta zen urteetan, areago Iruñe txiki hartan non katolizismoaren sekulako ahalmenak bortizki egiten zuen talka, azkar haziz zihoazen langile erakundeen kontra.

 

88. or.

[Leyre Olcozek Mireia Barrosi. Eskutitza. Urtarrilak 27]

Seguru asko kezkatuta utzi zintudan nire gutunean bonbilla zaharraren kontua aipatu nizunean. Barkatu nire baldarkeria, Mireia maitea, dudarik gabe nire egoeraren errealitatearekin adosten ez den irudia egin baituzu; irudi iluna, ia ile-lazgarri eta, hori gutxi balitz bezala, nire erruz egina, hain justu gutunaren asmoa alderantzizkoa zenean. Oraintxe ere bonbillatxo horren argitan idazten dizut, baina jakizu bonbilla hori nire egunak eta gauak bereizteko dagoela. Leku honetan daukadan argiztapena nahikoa da, egokia, garbia. Nire gogo-gorputzaren erritmo biologikoa zaintzeko jarri zidaten ditxosozko lanpara, benetako altxortzat jotzen dudana. Gutxienekoa da horrek ematen duen argi haria horren eskasa izatea. Piztuta dago. Gauean, nire hemengo gauetik, beraz, idazten ari natzaizu. Horixe zen, Mireia, esan nahi nizuna, hori besterik ez zen.

Ez dira falta zaindariekiko une onak, ez pentsa, egoera hau ez baitzaie haiei ere batere on eroso suertatzen, eta ahal duten neurrian nire bizi-baldintzak laxatzen saiatzen dira. Atzo gauean, afaltzeko zer kozinatu ez jakinki, piper bete plater bat ekarri zidaten, aldez aurretik esan gabe. Hurrengoa, heldu den asterako, lau eskuetara janen dugu horrelako bat, hitzematen dizut.

Bada, ezin naiz gehiago luzatu. Goizean emanen diet mezu hau behatzaileei, ahalik eta lasterrena helaraz diezazuten. Gure logelako bakardadean irakurri eta estutu bularrean paper zati hau.

Maite zaitut. Leyre.

 

170. or.

Otsailaren 13an “El europeo”k honako izenburua atera zuen lehenengo orrialdean: “Olcoz, Stockolmeko sindromepean?”. Azpititularra, letra txikiagoan: “Bahitua terroristei amore ematearen alde legoke”. Ez dut sarean aurkitu; Cahorseko multzoarekin dator inprimaturik: “Egunkari honek eskuratu ditu politikari nafarrak bahilekutik idatzi eta terroristek gobernukide batzuei bidali dizkien eskutitzen zenbait pasarte. Eskuizkribu horietan, Olcozek bere bahiketa konpon dezakeen elkarrizketaren alde egin du”. “Irakurri ditugun zenbait pasartetan, bahitzaileei eskertzen die gutunak idazteko baimena eman izana, baita espetxealdian dauzkan baldintza egokiak. Gobernuari eta alderdiei, aitzitik, bere askatasunari begirako pasibotasuna aurpegiratzen die.”

 

 

Ezkaba, 1938ko maiatzaren 22a.
Preso matxinatu talde batek Iruñea ondoko San Kristobal Gotorlekuko ateak ireki ditu. Ihes jendetsua giza ehiza baten hasiera izanen da. Bi iheslari askatasunaren bila dabiltza inguruko haranetan barna.

Donemartie, gaur egun.
Hedapen urriko poemen idazle batek Ezkabako ihesaldiari buruzko nobela bat hastea erabaki du. Bildutako agiriak eta lekukotasunak aztertu bitartean, bere memoriarekin bakarka geratu da. Memoria historikoa bere historiaren memoria bilakatuko da. Norberaren oroimena ere jazarle iruzurgilea delako.

 

XABIER LETE II. Poesia Saria

«Liburuko poemetan arnasa handiko ahots poetikoa mintzo da, oreka bereziz elkartzen dituena gizarte kritika eta metapoetika. Hala, liburuaren hausnarketa ildo nagusietako bat bihurtu du egungo krisi garaiari egokitzen zaion poesia moduaren bilaketa, apaindura hutsala izatetik aldenduta. Ondorioz, liburuko diskurtsoaren ausardia azpimarragarria suertatzen da gure garaiko eta gizarteko kezkez diharduenean, esaterako, lana galdu edota aurkitu ezinaren larriduraz mintzo denean, edota urbanizazio abandonatuen hondakin urbanoen paisaia prosaikoaz pentsatzera datorrenean. Hartara, mundu erreferentzial berritzailea sortu du. Gaur egungo komunikabideetako mezuen artean kokatzen du nortasun propioa duen ahots poetikoa, sentibera, konzientziaduna eta iradokiorra aldi berean, sarri, lerro gogoangarrietan mamitu dena.»  (Epaimahaiaren aktatik)

 

 

SÉCURITÉ SOCIALE

Egurgile zaharrek bizi-agiria sartzen dute gutun-azalean.

Hiruhilabetero bizirik gaudela jakin behar dute

pentsioa kobratuko badugu.

Mantso eta herrenka urruntzen dira hurrengora arte.

Posta bulegotik kanpo tu egiten dute:

altzairuzko ahoa enborrean kokatzeko

jartzen zuten doitasunarekin

jaurtitzen dituzte tanta gris batzuk espaloira.

Oraindik erretxina eta egurrautsa

atxikitzen dituzte listuan.

Berriz tu, karriketan barna desagertu aitzin.

Arretatsu nabil azerako karkaxak ez zapaltzeko.

DNAzko globulu arre horiek

gutun-azalen benetako edukiera izan beharko zuten.

 

BITXIEK DISTIRA GALDU ZUTENETIK

[…]

Kafetegian erretzea debekatu zutenetik

ez dut ez adjektibo baten distira,

ez irakurle baten harridura,

ez kritikariaren onespenik bilatzen,

nire zigarroaren laino urdinetik libre

jendearen ingerada argiago dakusat,

mahaira eserita idazten ari denaren eginez

zirriborroz betetzen ditut orriak:

inguruko mahaien solaskideen entzule

ahotsen erritmoen bila ematen ditut orduak.

Paperean marraztutako garabiek

hitzen zamak banatzen dituzte,

adjektiborik gabeko izenen barneko oinazeen pisuak

lerroon artean antolatuz biratzen dira garabien besoak.

 

IBAI ERTZEKO BIDEA

Hainbestetan saiatu nintzen

amets hartaz

nire amets errepikaria egiten.

Ustez behin amestu nuen ametsa

benetan amestu nuen edo ez

esaten ez nekike.

Uhaldiak

itxura guztietako piltzarrak eta plastikoak

utzia zituen sastraka itsuetan;

artean ekaitzaren amorruak erauzitako enbor lodiak

jaisten ziren lasterrean behera;

adar ilunek itxita zituzten zubiaren begiak;

isil eta zuhur

elkarren ondoan genbiltzan,

zurekin ibiltzea

salbu egotea zenean.

  

  

Gizakiak gaur ez zukeen poesia asmatuko, idatzi zuen Paul Valéryk ohar batean. Azken tren motelean leihatilatik begira adierazpen bitxi hartaz hausnartzen du bidaiariak. Gure abiadura handiko trenen garaian oraindik posible dira paisaia eta begirada geldiak; idatz daiteke gaur poesia?

Liburuaren bigarren atalean Veneziara egindako amodioranzko eta desamodioranzko bidaia oroitzen du bidaztiak, malenkoniaz baina ironiatsu, Mosku-Vladivostok tren transiberiarraren ibilbidea You Tuben dakusan bitartean. Erantzun dio olerki honek lehengo poemaren galderari?

 

Aio eta hurren arte!