Hogei liburu afrikar (1-10)

Atalak: bAst

Samira Sawlani kazetariak iazko urtean ateratako hogei liburu afrikarrik onenak hautatu ditu, lan nekeza zinez, baina guretzat argibide ezin hobea.

Itzalen erregea, Maaza Mengiste

Man Booker Sarirako aukeratua, maisu lan hau Mussolinik Etiopia inbaditu zuen garaian girotua dago. Memoria, historia eta prosa artistikoa estu lotuta daude. Hirut da protagonista, etxeko neska bat (neskamea) armak hartu eta gerran borrokatzeko prest. Hainbat pertsonaiekin duen harremanak argi egiten dio gerrako ankerkeriari. Bortxaketak, indarkeria, ausardia, koldarkeria, iluntasuna eta argia. Liburu ahanztezina da, borrokatu zuten emakumeei buruz eta geure gertaerak kontatzearen garrantziari buruz.

 

Gauez odol oro da beltza, David Diop

Alfa Ndiaye mutil senegaldarra da, Frantziaren alde borrokatu zena Lehen Mundu Gerran. “Txokolate” soldado laguna eta Mademba laguna ankerki hiltzen direnean, Ndiaye munstro moduko bihurtzen da. Gauez sartzen da eta soldadu alemaniarrak hiltzen ditu, eta eskuetan ekartzen ditu haien oroigarriak, herio-gose handi batekin. Irakurketa honek, hunkigarri bezain beharrezko izanik, indar kolonialen alde borrokatu zuten soldadu afrikarrei buruz aspaldi kontatu gabeko gertaerak jasotzen ditu.

 

 Vivek Oji-ren heriotza, Akwaeke

Ama indiarra eta aita nigeriarra izanik, Vivek Oji protagonista mundura dator amona hiltzen den egunean, eta hori zerbaiten aierua izanen da. Liburuan zehar, inguruan dituen pertsonengandik ezagutuko dugu, hauek bizi-herioan dabiltzala. Noizean behin Oji hilobitik mintzo da. “Ez naiz ni jendeak nitaz uste duena. Ez naiz sekula izan. Egun bakoitza zaila, batera eta bertzera, jakinik jendeak ikusi ninduela behin, jakinik okertzen zirela, erabat, neu benetakoa ez zutela ikusten. Ez nintzen deus haientzat”. Eleberri liluragarria, gure aroko idazle andrazko handietako batek idatzia. Eleberriak gai hauek lantzen ditu: familia, harremanak, kultura, identitatea eta nola kanpoko munduak ankerki azpira ditzakeen gure izate berezkoak.

 

Presidente lagunaren heriotza, Alain Mabanckou

Satiraren maisua baita, Mabanckou-ren liburuak haren jaioterriko herrialdean kokatzen dira, Kongoko Errepublikan, eta dira konbinazio bat, asmamena, komedia eta tragedia. Azken obra bide beretikoa du.  Bihar 20 urte beteko ditut lanaren ostean, mundua, oraino, 13 urteko protagonistaren begietatik ikusten dugu. Michel da, eta honen haurtzaroa barregarri samarra, “post-koloniala”. Gauzak serio jarri dira Ngoubai Presidentearen erahilketa iragartzen denean, eta une horretatik aurrera nehor ez dago salbu eta gure heroia eromenaren erdian ezartzen da.

 

Akordio akastunak,  Frances Mensah

Drama erromantikoen erregina itzuli da, From Pasta to Pigfoot eta Second Helpings eleberri arrakastatsuen ondotik. Ghanan bizi diren hiru andrazko lagunen bizitza ardatz harturik, irakurketa eransle honek erronkak ditu gaitzat, adiskidetasunean, maitasunean, harremanetan eta zorion betikoaren bilaketan dauden erronkak, hain zuzen ere.

 

Lehen emakumea / Neska ur-gorputza da,  Jennifer Nansubuga Makumbi

Makumbi nabarmen agertzen zaigu mundu literarioan bere azken eleberriarekin. Protagonistaren izena Kirabo da, Ugandako neska nerabe bat, Idi Amin agintean zen garaian. Herri batean hazia da, eta nahi du amaren identitatea ezagutu, eta nehork ez dio emango erantzun hori. Beranduago, aitak Kampalara eramanen du, eta han barnetegi batera bidaltzen dute. Ikusten dugu bere identitatea bilatzen, eta nola kulturak eta patriarkatuak eztenkatzen duten. Baina ez da Kiraboren historia. Modu orokorragoan, liburuak aztertu egiten ditu, folkloreak, tradizioak eta arau sozialek emakumeengan duten eragina.

 

Bizitzaz haragokoak,  Abdulrazak Gurnah

Tanzaniar idazle ospetsuaren hamargarren nobelak kolonialismoaren eragina deskribatzen du, ez bakarrik nazioan, baita herritarren bizi indibidualetan ere. Ekialdeko Afrikan girotua, liburuak senar-emazte baten bizikizunak jasotzen ditu,  Asha eta Khalifa dira; Afiya, haien neskatoa; Ilyas, Schutztruppe Askaris-etako bat bihurtzen da eta Alemaniaren alde borrokatzera joaten da gerran; eta Hamza, zaurituta bueltatzen da etxera eta bizia berregin behar du. Pertsonaia batek dio, “zer geratzen da bizitzeko, gertatu direnak gertatuta, “alemaniarrek hainbertze jende hil baitute, herrialdea zaborrez beteta baitago, buruhezur eta hezur, eta lurra odolez blai? Bizitzaz haragokoak lanak dena kontatzen du gertaera horiei buruz.

  

Erresuma traszendentea,  Yaa Gyasi

Gyasi-ren bigarren nobela hau antsiaz itxaron du irakurleak. Neurozientzian lizentziaduna den ghanatar-amerikarra da Gifty, denbora asko pasatzen du laborategian esperimentuak egiten. Hasieran, lana bakarrik dirudi, baina sakondu ahala jakingo dugu lotura zuzena duela traumarekin eta haurtzaroko minarekin, alde askotatik. Arrazakeriaren eragina, gaindosiarekin anaia galtzea, aitak Ghanara egindako itzulera gabeko bidaia, ama txit erlijiosoa depresioaren atarian. Nola bateratu fedea eta zientzia, egunerokoak dakartzan galera eta zailtasunetan?

 

Gizonaren emazte bakarra,  Peace Adzo Medie

Ghana garaikidean girotua dago. Afi Tekple modistaren istorioa da, onartu baitu ezkontzea negozio gizon aberats batekin, gizonaren amak aukeratu du “andregai desegokia” utz zezan. Accra argitsuan aurrera doan heinean Afi, senarrarekin egoteko, maitagarrien ipuina ez da gauzatzen. Baina bukaera zoriontsua duen bertsio bat baino gehiago bada; lagun andrazkoak, jana, moda, kultura eta independentziaranzko bidaia elkartzen dituena.

 

Mogadishu, arkitekto baten begietatik, Omar Degan

Omar Degan diaspora somaliarraren parte da, etxera itzultzea erabaki du, herrialdea berreraikitzen laguntzeko. Bidaia horren parte bat izan da ez-fikziozko liburu hau idaztea, irakurlea daramana Mogadiscion zehar, argazkiak konbinatuz historia pusketekin. Gerra kontuez harago, edertasun handia dago ikusgai, gertaerak eta gorde beharreko kultur ondarea gogora ekartzeko.