Haitz sakratuen bila: Julio Asunción

Atalak: bAst

Duela milaka urte, Nafarroa izenez ezagutzen dugun lurraldeko biztanleek oso modu ezberdinean ikusten zuten paisaia, gaur egun egiten dugunetik. Ibaiak, zuhaitzak, mendiak eta haitzak jainkoen borondatearen agerpen ziren.
Liburu honetan, haitz sakratuen mundu iradokitzailean murgilduko gara, historiaurrean sustraiak dituen oso antzinako espiritualtasunaren erakusgarri.
Nafarroan zehar ibiliko gara, ziurrenik esanahi berezi eta sinbolikoa izan zuten haitz horien bila. Horietako asko solstizioetan edo ekinozioetan eguzkiari begira zeuden lekuetan zeuden, eta oso harreman berezia zuten astro erregearekin, astro-jainkoarekin, historiaurreko komunitate askorentzat.
XXI. mendeko begiekin begiratzeari utziko diogu. Orain druidak edo xamanak izango gara. Antzinako ondarea dugu zain.

 

 

12-13 or.

Gure arbasoek mundua oso modu ezberdinean ikusten zuten, gaur egun egiten ez dugun bezala. Arrazoimenak pentsamendua menderatzen ez zuenean, sineste eta sineskeriek gidatzen zuten bere bizimodua. Zuhaitz bat ez zen zuhaitza bakarrik. Iturri bat ez zen ura hornitzeko tokia bakarrik. Mendi bat ez zen zerumugan ebakitzen zen istripu geografiko hura bakarrik. Kobazulo bat ez zen soilik leku ilun eta heze bat.

Zuhaitza basoko izpirituaren berraragitzea izan zitekeen. Iturria, ninfak gauez etortzen ziren lekua. Mendia izpiek eta euriak agintzen zuten jainkoen egoitza zen. Kobazuloa lurraren erraietarako atea zen, deabruak bizi ziren lekurako sarbidea. Eta haitz batzuk sakratuak ziren.

14. or.

Duela urte gutxi arte, komunitate zientifikoak ez zituen haitz sakratuak ezagutzen. Kronologikoki datatzeko zailtasuna, gehienetan estratigrafia arkeologikorik ez dutelako, nekeza da aztertzea agintari akademikoentzat. Baina azken aldian, hau aldatzen ari da.

Baina, zer dira peña sakratuak? Martin Almagro Gorbea historialari, arkeologo, Real Academia de Historia-ko kide, iberiar penintsularen protohistorian aditu eta iraganeko mugarri horien ikertzaile nagusiaren arabera, haitz sakratuak paisaian kokatutako arrokak dira, kultu edo erritugai  direnak edo izan direnak. Haitz sakratuak, harri sakratuak ere deituak, sakratuaren, jainkotasunaren mundukoak dira. Gizonen mundutik urrun daude. Jainko-harriak bezala, jainkoen jabetzakoak, ez dira mundu materialekoak bakarrik. Naturaz gaindiko munduaren parte ere badira. Historiaurreko gizakiak uste zuen haitz horiek botere jakin batzuk zituztela, numen loci, espiritu edo tokiko jainkotasunaren irudikapena edo bizilekua baitziren. Botere horiek ezin ziren ikuspegi arrazionaletik azaldu, baina eragin erabakigarria izan zezaketen haien bizitzan.

19. or.

Nafarroako monumentu megalitikoen katalogoa oso zabala da gaur egun.
Orain, orain arte ahaztuta egon diren Nafarroako peña sakratuak bilatu, baloratu eta ezagutzera eman behar dira. Horiek babesteko eta ez suntsitzeko modurik onena da.

 

[…]

Lagun irakurle, utzi alde batera zure mundu arrazional eroso eta segurua, eta ireki begiak paisaia eta natura antzemateko modu zahar eta magiko batera.