Diccionariu ilustràu de la llingua asturiana

Atalak: bAst, Juan Luis Aizpuru Beristain

 

 

Asturiasko hizkuntzaren hiztegi hau Asturiasko llinguaren oinarrizko hiztegia ezagutu nahi duten pertsonei zuzenduta dago, eta estatistikoki eguneroko hizkeran erabili ohi diren sei mila hitz inguru biltzen ditu, gure tradizioen, naturaren eta kultura tradizionalaren alderdi nabarmenetako batzuk erakusten dituzten ilustrazioekin batera. Lehen zatia asturianu-gaztelania da, eta asturianu hitza du, eta horren deskribapena gaztelaniaz. Bigarren zatia gaztelania-asturianu da, eta gaztelaniazko hitza eta asturianurako itzulpena ditu. Liburuaren azken zatian, Asturiasko alfabetoa, azentuazioa, artikulua, generoa, kopurua, apostrofazioa, posesiboa, materia-neutroak, zenbakizkoak, mugagabeak, galdetzaileak eta harridurazkoak, izenordain pertsonala, aditzondoak, preposizioak, juntagailuak, interjekzioak eta aditza azaltzen dizkiguten ohar gramatikalak garatzen dira.

 

 

Hemen hitz batzuk

Llépara = legenarra

Enlliblar= tolestu

Nortiada= Iparreko ekaitza

Panguillón= alferra

Picatuero= okila

Puñetazu= ukabilkada

Refolón= itsas-kolpea

Roñecer= herdoildu

Trebeyar= jolastu

Xera= zeregina

Dexuncir= askatu

Dulda= zalantza.

Esbillar= aletu.

Estragazáu= hondatua

Facina= meta

Golsar= oka egin

Guaciar= bidaiatu

Gumia= zikinkeria

Gulipu= haitz arteko bidexka

Llamarga= lokatzadi

Llariegu=etxekoi

Llobu= otso

Belurdieru= gezurti

 

 

Les mil primeres palabras umorez egina dago eta asturiera ezagutzen hasteko balio du, haur-estetika du, oso praktikoa.

Gorputza, etxeko zatiak, ingurua edo paisaia, hiria, familia, denda eta beste hainbat gai ukitzen ditu.

Liburuaren azken orrialdeetan, hurrenkera alfabetikoan datoz agertzen diren hitz guztiak eta gaztelaniazko eta ingelesezko esanahia.

 

Asturiar kantu herrikoiak 12 kanturekin bilduma. Diskoetxea: del Principado eta Picu Urriellu.

Lan honek gure lurraldeko abesti maitagarri eta ezagunenetako batzuk biltzen ditu, hala nola Asturias Patria Querida, Por el río Nalón edo Fuiste al Carmín de Pola, Gijón del alma, La mina y el mar eta beste asko, popurri batekin eta Asturias aberri maitearekin amaituz. Interpreteak asturiar kantagintzako eta herri folkloreko gure abeslari adierazgarrienetako asko dira, hala nola Torner laukotea, Luis Estrada eta Jorge Tuya, Pipo Prendes edo Manolo Santarrúa. Gure herri-nortasunaren oroitzapen ezabaezina, belaunaldi berriei gogorarazteko. Picu Urrielluren ekoizpena Printzerriko diskoetxearen laguntzarekin egina dago.

 

Liburua atal ezberdinetan banatzen da, gure izenen jatorria, garaipenaren gurutzea, gure hizkuntza, Asturiasko ereserkia, gure Covadonga leku sakratua, erromaniko aurreko monumentuak eta beste deskribatuz.
Sortu zenetik, lehen populatzaileak, ligureak eta zeltak, kastroak, burdin aroa eta Asturias mendiz bestaldekoa ageri dira. Hurrengo kapitulua astur-kantabriar gerrak, erromatarrak, bisigodoak eta arabiarrak zituzten inbaditzaileei buruzkoa da. Beste kapitulu bat Asturiasko monarkiari buruzkoa da, Covadongako gudua eta bere erregeen deskribapena. Ondoren, Erdi Aroko Asturiasekin jarraitzen du, non Asturias periferikoa, jaurerri handiak, kontzejuak eta poulak garatzen dituen, Asturiasko lurraldearen bilakaera. Hurrengo kapituluak Asturias Printzerri bihurtu zeneko une historikoa hartzen du, Asturiasko printze-printzesak izan baitziren, deskribapen kronologikoa, Asturiasko nobleziarekin eta printzerriko batzar nagusiaren sorrera. Azken kapituluaren izenburua artea eta jakintza da, eta Oviedoko unibertsitatearen sorrera, erromanikoa, gotikoa eta Oviedoko katedrala, jauregiko arkitektura eta asturiar ospetsuak erakusten dizkigu.

Teresa Antiñolo, mitologian espezializatutako artisau zeramikagilearen testua eta irudiak. Liburuak gure Asturiasko ahozko tradizioko pertsonaiarik garrantzitsuenak azaltzen ditu haurrentzat modu atseginean. Liburuak Trasgu, Xana, Cuelebre, Busgosu, Sumiciu, Ayalgas, Nuberu, Diañu Burlón, Sirena, Espumeru, Sorgina, Pataricu, Güestia, Lavandera eta Guaxa aipatzen dizkigu. Antzara-joko batekin eta hiztegi batekin dator, jokoaren jarraibideak eta erantzunak.
Asturiasko kultura ikasten duten haurrentzat gomendatua ikastetxeetan.

 

Sumariu: Una revisión mamíferos fósiles cuaternariu d´Asturies – El castru de La Punta´l Castiello – L´horru asturianu – Torner y Lorca. D´añaes y cantares pa neños – Iconografía gaita de San Salvador – La páxara de Faro – El gaiteiru Las Curuxas – Memoria gráfica Grau – otros