Bi loro desagertutako hizkuntza hitz egiten

Atalak: Hizkuntzak

David Crystal hizkuntzalaria.

1799an Alexander Von Humboldt naturalista alemaniarra Venezuelara joan zen Orinoco ibaira. Von Humboldtek jakin zuen, bera iritsi baino egun batzuk lehenago Karibeko tribu indigena batek auzoko maypure jendea eraso eta kide guztiak hil zituela. Maypureek maskota gisa zerabiltzaten loroak jaso zituen tribu erasotzaileak eta horietako bat Von Humboldten eskuetara heldu zen. Mayrupe jendearen hizkuntza “hitz egiteko gai” zen bizidun bakarra zen. Naturalistak loroak zerabilen hiztegia jaso zuen; fonetikoki bada ere.

Rachel Berwick artistak 1997an “May-por-e’” izeneko obra aurkeztu zuen. Bi loro prestatu zituen Von Humboldtek jasotako hizkuntza erabiltzeko. Kaiolan ageri dira loroak maypurez “hizketan”. Helbide honetan http://www.rachelberwick.com/Maypore.php irudiak dituzue. Ikusleak pozik gerturatzen omen dira obrara, loroak hizketan entzunda, beraiei kasu egitera. Ondoren, obraren bisitariek Von Humboldten kontakizuna irakurtzen dute erakusketako horman eta jada, loroei begiratu eta barre egiteko gogorik ez dute.

David Crystal hizkuntzalari galestarrak adibide moduan erabili du Rachel Berwicken obra, adierazteko, hala edo nola, jendea hizkuntzen garrantziaz konbentzitu behar dela, gaur egun ingurumenaren garrantziaz ohartarazten gaituzten moduan, esate baterako. Crystal hizkuntzalariak hitzaldia eskaini zuen pasa den ostiralean Donostian, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak helduen euskalduntzearen ikasturtearen aurkezpenaren harira.

Jendea orokorrean hizkuntzen garrantziaz konbentzitzea izan du hizpide, baina belaunez belauneko transmisioari tartea egin dio. Motzean kontatuta hauxe esan du: “Hizkuntzak arrakasta izango du hurrengo belaunaldiak bere egiten badu. Hizkuntzak horrela desagertzen dira: gurasoen ama hizkuntza mehatxatu egiten du beste hizkuntza batek (zuen kasuan gaztelaniak euskara). Guraso horiek, ondorioz, pentsatuko dute onena seme-alabak elebidunak izatea izango dela. Haur horiek hizkuntza menperatzailea hizkuntza ‘cool’tzat hartuko dute eta arbasoena ez da ‘cool’ izango. Hirugarren belaunaldiak arbasoen hizkuntza bazterrean utziko du eta boterea lortu duen hizkuntza bereganatu. Beraz, aiton-amonek arbasoen hizkuntza darabilte eta bilobek boterea duen hizkuntza; ez dute elkar ulertzen. Laugarren belaunaldiak zeharo galduko du arbasoen hizkuntza. Alabaina, bizi maila ona du, denetarik dauka, ondo bizi da, autoak dauzka… Baina halako batean bere buruari galdetuko dio: ‘Nor gara gu? Zein da gure nortasuna?’ Gurasoei zera galdetuko die: ‘Zergatik utzi duzue galtzen zuen hizkuntza?’”.