Ipurtargi sinkronizatuak: naturaren “gabon argiztapena”

Atalak: Naturaren bitxikeriak, Oraintsu argitutakoak

http://www.youtube.com/watch?v=a-Vy7NZTGos

Aurreko bideoan ikus daitekeen eta hemen azalduko dugun fenomenoa, egun, munduko bi bazterretan soilik ezagutzen da, elkarrengandik erabat urrun daudenak izan ere: milaka ipurtargik aldi berean, zehazki sinkronizaturik, euren argiak pizten eta itzaltzen dituzte, gabon garaian hirietako kaleak apaintzen dituzten argien antzeko ikuskizun bat eskainiz, baina kasu honetan jatorri guztiz naturala duena.

Fenomeno hau gertatzen den lekuetako bat Asiako hego ekialdea da. Honen inguruan mendebaldeko zientziarentzat lekukotza eman zuen lehenengoa Engelbert Kaempfer zientzialari holandarra izan zen, 1.680an, Meinam ibaian zehar bidaia batean ikusi zuena deskribatuz: “Intsektu hauen multzo handi bat zuhaitz batez jabetzen da eta bere adarretatik hedatzen, batzuetan euren argiak itzaltzen dituzte guztiek batera, eta apur bat geroago batera pizten dituzte, zehaztasun eta erregulartasun handienarekin, etengabeko sistole eta diastole batean bezala.”

Argien sinkronizazioaren mekanismoa misterio bat izan zen zientziarentzat ezagutua izan zenetik. Horrela, 1.917an, Philip Laurent zientzialariak “Science” aldizkarian zera idatzi zuen, horrelako zerbait intsektuekin gertatzea “naturaren lege guztien aurka” zihoala. Bere ustean, fenomenoaren azalpena ez zen ipurtargien argien koordinazioa, baizik eta begiralearen betazalek eragindako ilusio optiko bat.

Egun zientzialariek naturan holako zerbait gerta daitekeela ulertu dute “bikote oszilazioa” deritzon prozeduragatik.

Mendetan Asian soilik ezaguna zen fenomenoa, orain dela gutxi, 1.992an, Estatu Batuetako Great Smoky Mountains parke nazionalean ere ematen dela jakin izan da. Urte honetan, “Science News” aldizkaria irakurtzen zebilen andere batek, asiar hego ekialdeko  ipurtargien fenomenoa aipatzerakoan bere etxetik hurbil gauza bera gertatzen zela ez zenez aipatzen gutun bat idatzi zien: “Badakizuela suposatzen dut, baina badaezpada ere, ipurtargi sinkronizatuen talde bat badago Great Smoky Mountains parke nazionalean, Elkmon herritik hurbil, Tennesseen. Ipurtargi hauek ekainaren erdialdean hasten dira, gauero hamarrak aldera. Sei segundoko iluntasunaren ondoren, milaka, erabateko sinkronizazioaz, 6 aldiz pizten dira hiru segundoko denboran eta ondoren berriz sei segundoz itzaltzen.”

Zientzialariek fenomeno honen benetakotasuna baieztatu zuten 1.995ean. Great Smoky Mountains parkeko ipurtargiek ekaineko bi astetan urtero euren ikuskizuna eskaintzen dute, urtero geroz eta turista gehiago erakarriz. Geroago Estatu Batuetako beste lekuetan ere aurkitu dira antzeko ipurtargi sinkronizatuen taldeak, hala nola, Hego Karolinan eta Apalatxe mendietan.

Egon adi, zuen etxetik hurbil ere gerta daiteke eta!