Mintegiko lurra

Atalak: Sailkatu gabea

Mintegiko lurra

“Bi urte nituela jaio zen neba, eta orduan hasi nintzen nozitzen zein diferentea zen aitarentzat alaba bat edo seme bat edukitzea. Uste dut nabaritu nuela hiru urte egin baino lehenago, gezurra ematen duen arren. Venezuelan bizi ginen, eta erreka bat zeharkatzerakoan, cayuco ziztrin batean, iraultzeko puntuan egon ginen, eta familia osoa itotzeko zorian. Aitaren ardura bakarra semea salbatzea izan zen. Ez alaba, ez emaztea. Semea. Eta hori konstante bat izan da bizitza osoan. Neba horren ostean hiru alaba jaio zitzaizkion aitari. Alabekin ez zuen interes handirik adierazi seigarren umea jaio zen arte, semea berriz ere. Artean 11 urte nituen. Gazte ikasi nuen gizonezkoa izatea zela benetan inportantea. Emakumea izatea ez zen negozio ona, inguruan nituen emakume guztiak gutxietsita baitzeuden, anulatuta. Neskatoa nintzela, pentsatzen nuen inoiz ez nuela emakumea izan nahi. Nerabezaroan saiatzen nintzen bularra disimulatzen arropa zabala erosten, gehienetan gizonezkoen dendetan, eta feminitate zantzu guztiak ezabatzen nituen”.

Laura Mintegik Eider Rodriguezen galderei erantzunez (Lisipe).

 

Nobela honetan Laura Mintegik ez du emakumeei buruz idatzi, baina ahots emeaz mintzatzen da, eme baten azalean zehar diharduelarik. Ez du, izan, euskal presoei buruz jardun, baina beroien ausentziak nabariago egiten du une oro duten presentzia protagonistarengan. Jesus batean irakurtzen den nobela honetan gordin-gordinean azalarazten da herri honen egoerak gutariko bakoitzarengan sor dezakeen maitasun-gorroto sentimendu lakarra.

Laura Mintegi Lakarra

 

1955 Lizarra (Nafarroa, Euskal Herria)

Lizarran jaio zen 1955eko urriaren 26an, baina Venezuelan bi urte eman ondoren, familia Bilbora joan eta bertan bizi izan zen 1973 arte. Ordutik aurrera, Algortan bizi da. Euskara Bilbon ikasi zuen 17 urte zituela. Deustuko Unibertsitatean Historia lizentziatura egin zuen 1978 urtean, eta Psikologia doktoretza 1999an burutu zuen Euskal Herriko Unibertsitatean. Ilusioaren ordaina izenburupeko narrazio laburrak argitaratu zituen 1983an, eta ordudanik Bai baina ez (1986), Legez kanpo (1991), Nerea eta biok (Txalaparta, 1994) eta Sisifo maite minez (Txalaparta, 2001) eleberriak plazaratu ditu. Egun Euskal PEN Klubeko lehendakaria da.

Denok maitemindu gara noizbait. Eta badakigu maitasunak erotu egiten gaituela. Maitemintzeak muturreko egoeretara eramaten gaitu. Heroizidaderik handiena eta miserablekeria lardazgarriena egin dezakegu maiteminaren aitzakiaz. Bata zein bestea. Edo bata eta bestea, elkarren segidan, sekuentzia berean. Maitemina, pasioa, desira, gabezia, antsia, hutsunea, itxaropena, etsipena. Banaka hartuta arriskutsuak diren sentimenduak dira, baina lehergarriak izan daitezke denak batera agertzean. Ederki daki hori guztia Anek, Mikel ezagutu zuenetik buelta eman baitio bizitzari. Familia utzi, alde egin eta urte batzuen ostean berriz itzuli da etxera. Eta itzuleran kokatu gaitu Laura Mintegik, Aneren ingurukoekin heriotzaren, misterioaren, psikoanalisiaren eta maitasun suharraren bideetan ibilaraziz.

 

Joxek proposamena luzatu dio elkarrekin bizitzeko, eta galderak irauli egin dio bizimodua Begori. Galdera berandu heldu da, jakina, eta deslai utzi du gainera. Lehenago galdetu behar izan zion, hainbat urte lehenago, eta ez zuen egin. Tartean bizipen gehiegi jazo dira, bizipenak eta politika, politika beti, nonahi, bazter guztietan. Politikan jardun zuten gauzak alda zitzaketelakoan, eta eurak aldatu zituen jardunak. Politikak giza harreman berriak sortu ditu, sortu eta hautsi, berbiztu eta pitzatu, irazeki eta itzali. Gabetsi egiten dute gauzak sinpleagoak ziren garaia. Zeren ezer ez baitago politikatik urrun, eta denak du zerikusia denarekin, gizon edo emakume izatearekin.

 

Eider Rodriguezek idatzitako liburu honetan Laura Mintegiri buruzko kapitulu bat dator.

  

Idazleen gorputzak

Eider Rodriguez, 2019

Eider Rodriguez idazleak, literaturaren inguruko hausnarketa eta kritika ez ezik, emakumeek literaturan duten tokiaren inguruko datuak eta emakume idazleen ahotsak dakartza.

      Ez da harritzekoa emakumeek literaturan izan duten parte hartzeak beste eremuetan duten parte hartzearekin duen antzekotasuna. Patriarkala den gizarte orotan bezala, literaturatik ere kanporatu dituzte emakumeak. Eta bertan sartu nahi izan dutenean, posizionamendu ezberdinak hartu izan dituzte. Denetariko estrategiak erabili izan dituzte debekatutako eremuak arakatzeko eta eraldatzeko, eta estrategia horiek guztiek emakumeen genealogia osatzen dute, ez bakarrik literaturarekin erlazioan, baizik eta gorputza eta, beraz, bizitza bizitzeko, imajinatzeko, irakurtzeko eta idazteko momentuan ere.

Bortz idazle hauei buruz idazten du:

Arantxa Urretabizkaia Bejarano

Laura Mintegi Lakarra

Miren Agur Meabe Plaza

Karmele Jaio Eiguren

Uxue Alberdi Estibaritz

 

Liburuaren sarreran Eider Rodriguezek honela dio:

BOST IDAZLE GORPUTZ

       Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947an jaioa), Laura Mintegi Lakarra (1955an), Miren Agur Meabe Plaza (1962an), Karmele Jaio Eiguren (1970ean) eta Uxue Alberdi Estibaritz (1984an) dira elkarrizketatu ditudan idazleak. 2018ko maiatza eta uztaila bitartean aurrez aurre egindako elkarrizketetan galdetu nien testuinguruaz, sorkuntzaz, sorkuntzaren sozializazioaz eta gorputzaz, eta elementu hauen arteko uztarduraz.

Elkarrizketatzekoak aukeratzeko orduan honakoak izan nituen kontuan: garai ezberdinetan sortuak izateaz gain, haien lehenengo liburua garai ezberdinetan plazaratu izana; denboran banaturiko hiru liburutik gora argitaratu izana; eta ama izatea.

[…] Laura Mintegi-ri buruzko ataletik

Idazterakoan ez du gorputza idazketa prozesuan presente dagoenik sentitzen. Nerea eta biok nobela idazteari ekin zionean ez zuen haurrik, eta amaitutakoan bi seme-alabaren ama zen. Tarte horretan izandako aldaketa fisikoak, psikologikoak eta afektiboak gorabehera, bere ustea da idazle batek diziplina handiz idatzi behar duela, eta irakurleak ez duela nabaritu behar katarroa eduki duen, ama izan den edo bikotekidearekin eten duen. Aldiz, liburu guztiek aldatu dute bera, eta indartuta atera izan da “jarduera mingarri” gisa deskribatzen duen prozesutik:

Oso zintzoa naiz neure buruarekin, gupidagabea. Eta liburu batek ezin zaitu utzi osorik, zauririk gabe. Ezin duzu atera nobela batetik sartu zinen moduan. Beste pertsona bat zara nobela amaitutakoan. Nobela guztiekin gertatu zait hori.

“Ezinegona” aipatzen du idazketarako motor, eta egun, inoiz baino denbora gehiago duenean, trauma gisa definitzen du ezin idazteak sortzen diona:

Nire nobela guztiak sortu dira arrakala batetik, sortu dira ezinegonetik, eta orain ere badut ezinegona, baina azken urteotan ukatu nahi izan diot nire buruari honen jatorria. Horrek blokeatu nau. Beste zerbaiti buruz idazten saiatu naiz, alferrik. Saio hutsak izan dira, baliorik gabekoak. Sakoneko arazoari heldu artean, ez dut askatuko korapiloa eta ez dut idaztea lortuko alderik alde zeharkatzen nauen nobela. Arazoak hartuta nauka, eta horretaz idatzi arte ez dut askatuko korapiloa.

Eta ezin idazteak, gainera, frustrazioa sortzen dio, ezinegonari gehitzen zaion arazoa. Bestea, kilo batzuk gainetik ezin kentzeak eragiten dion ondoeza da. 2006tik hamabi urte joan dira deus argitaratu gabe, eta nobela berriak hainbat aldiz hasi baditu ere, saio guztiak hutsaltzat jo eta zakarrontzira bota ditu:

Dena den, arazoak erlatibizatu behar dira. Gaur egungo munduan ezin da problematzat jo nobela idazteko korapilatuta egotea eta nahi baino pisu handiagoa edukitzea. Hori baldin bada problema nagusia, problema gutxi duzun seinale. Hala ere, idazle batentzat, idatzi ezin izatea arazo bihur daiteke, bai. Idazteko beharra dut. Esan nahi dut, niretzat idaztea ez dela denbora-pasa, bizitzeko arnasa da, eta idatzi ezean hilda bainengoen sentitzen naiz.

Ea ba nobela hori ikusten dugun. Bitartean saiakera ere idatz lezake, ziur gaude hamaika gai izanen dituela jorratuak honez gero. Mintegiko lurra emankor bedi.

Hurren arte, aio!